Hoe Hydropower en Hernieuwbare Energie de Geopolitieke Dynamiek Beïnvloeden

Hydropower blijft wereldwijd de grootste bron van hernieuwbare energie, zowel qua geïnstalleerde capaciteit als investeringen in de sector (Sovacool & Walter, 2019). Het biedt aanzienlijke voordelen, zoals uitzonderlijke duurzaamheid, betrouwbaarheid en lage operationele kosten. Bovendien heeft het de capaciteit om waterstromen te reguleren, vers water te leveren, de effecten van overstromingen te mitigeren en gewassen te irrigeren (Lejeune & Hui, 2012). Dit maakt hydropower tot een cruciaal element in de bredere context van duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s), met name SDG 7 (betaalbare en duurzame schone energie) en SDG 2 (zero honger). Toch zijn er geopolitieke implicaties verbonden aan de ontwikkeling van hydropower, aangezien de meeste hydropowerdammen zich bevinden op rivieren die grensoverschrijdend zijn, waardoor de kans op conflicten toeneemt.

Het is belangrijk om te begrijpen dat deze geopolitieke dynamieken niet alleen leiden tot territoriale geschillen, maar ook tot een herverdeling van macht. De landen die in staat zijn om hernieuwbare energiebronnen te benutten, kunnen een strategisch voordeel behalen op het wereldtoneel. Bijvoorbeeld, Noorwegen kan dankzij de recent voltooide North Sea Link zijn overvloedige hydropower exporteren naar het VK en andere buurlanden, wat het tot een belangrijke speler maakt in de internationale energiemarkt (Hook & Sanderson, 2021). Tegelijkertijd kunnen landen als Denemarken en Zweden profiteren van hun expertise in wind- en bio-energie. Deze landen bevinden zich in een positie om energietechnologieën wereldwijd te exporteren en dus hun geopolitieke invloed te versterken.

China bevindt zich in een unieke positie als zowel importeur van fossiele brandstoffen als wereldleider in de productie van hernieuwbare technologieën, waaronder zonne-energiepanelen, batterijen en kritieke grondstoffen. China heeft de afgelopen jaren de wereldmarkt voor schone technologieën gedomineerd en zal naar verwachting de belangrijkste speler blijven in de overgang naar een schone energie toekomst. Dit kan een uitdaging zijn voor andere economieën die afhankelijk zijn van hernieuwbare energie en kan de wereldwijde geopolitieke verhoudingen verder beïnvloeden (Hook & Sanderson, 2021).

Wat betreft de Verenigde Staten is de energiezekerheid van vitaal belang. De VS plannen om ongeveer 2 biljoen dollar te investeren in klimaatbeleid en hernieuwbare energie, maar dit kan in de praktijk betekenen dat China en andere landen meer profiteren van de overgang. De verschuiving naar hernieuwbare energie kan wereldwijd aanzienlijke veranderingen in de machtsverhoudingen teweegbrengen. Landen die in hernieuwbare energie investeren, die schone energie exporteren of minder afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen, zullen waarschijnlijk als winnaars uit de strijd komen, terwijl de landen die hun dominantie in de wereldenergiebehoefte verliezen, met grotere politieke en economische uitdagingen geconfronteerd zullen worden (Scholten et al., 2019).

Hoe de VS en China de Wereldwijde Energietransitie en Technologie Domineren: Wat Betekent dit voor de Toekomst?

In 2002 werd een mandaat aan de National Defense Authorization Act van het fiscale jaar 2001 toegevoegd, met als doel "één derde van de operationele grondgevechtsvoertuigen van het Amerikaanse leger onbemand te maken tegen 2015" (Brown, 2015). Dit blijft een werk in uitvoering en heeft een hoge prioriteit. Zowel de Verenigde Staten als China hebben enorme verhogingen doorgemaakt in hun energie- en klimaatgerelateerde activiteiten, mede dankzij massale financiële stimuleringsprogramma's die tijdens de wereldwijde financiële crisis van 2008–2009 werden geïntroduceerd. Tussen 2000 en 2018 investeerden de VS en China de grootste bedragen in openbare onderzoek, ontwikkeling en demonstratie (RD&D) in hernieuwbare energie. Ondanks dat de regering-Trump voorstellen deed om de financiering voor schone energie RD&D te verminderen, verzette het Amerikaanse Congres zich tegen deze beleidswijziging en bleef het de fondsen verhogen. Van 2017 tot 2019 steeg de uitgaven voor hernieuwbare energie RD&D met 17%, terwijl de US Advanced Research Projects Agency-Energy (ARPA-E) 16% meer financiering ontving (Gallagher & Anadon, 2020). Deze trend werd versterkt onder de regering-Biden, die klimaatverandering tot een duidelijke prioriteit maakte in het post-COVID-herstelbeleid.

Naast openbare uitgaven in digitale technologieën en schone energie RD&D, wordt de Amerikaanse overheidsfinanciering aangevuld door een bloeiende particuliere sector. Vijf grote Amerikaanse bedrijven – Amazon, Facebook, Apple, Microsoft en Google/Alphabet – hebben de Verenigde Staten in een competitieve positie gehouden door massale particuliere RD&D-uitgaven van bijna $160 miljard in de afgelopen jaren (Matsui et al., 2020). Veel eerdere overheidsactiviteiten, zoals de lancering van satellieten en ruimtevaart, bevinden zich nu ook in het domein van particuliere Amerikaanse bedrijven.

Ondanks dat het begin 2000s gebruikelijk was om te denken dat de VS een dominante wereldspeler konden blijven in digitale en schone energie technologieën via hun robuuste particuliere sector, begon er in de late jaren 2010 een verschuiving in de houding van buitenlandse beleidskringen. China’s agressieve spionage tegen Amerikaanse bedrijven om toegang te krijgen tot technologisch knowhow voor slimme, verbonden voertuigtechnologieën, inclusief zelfrijdende auto’s, trok in 2018 de aandacht van Amerikaanse aanklagers toen een voormalig Apple-ingenieur werd gearresteerd door Amerikaanse autoriteiten voordat hij naar China zou vliegen met geheime informatie over zelfrijdende auto's (Chiu, 2018). Sindsdien heeft de VS haar exportcontrole op gevoelige technologieën verscherpt en nieuwe, ingrijpende regels ingevoerd die de reikwijdte van de Committee on Foreign Investment in the United States (CFIUS) hebben uitgebreid. Dit agentschap weegt de dreiging en potentiële impact van buitenlandse investeringen in de VS af en behandelt exportbeperkingen die zijn gericht op het beschermen van de Amerikaanse defensie- en luchtvaartcapaciteiten en -leveringsketens.

De Amerikaanse krijgsmacht is begonnen met het opslaan van zeldzame aardmagneten die worden gebruikt in raket- en straalmotoren, hoewel magneten minder belangrijk zijn in de schone technologie sector, aangezien Amerikaanse windtechnologieën geen magneten gebruiken bij hun constructie. De VS zal ook waarschijnlijk afhankelijk zijn van bondgenoten zoals Japan, dat momenteel een van de grootste producenten van NdFeB-magneten is. China’s dominante positie in de wereldwijde lithiumverwerkings- en recyclingindustrie is eveneens de aandacht van Amerikaanse beleidsmakers gaan trekken, die nu moeten overwegen hoe ze alternatieve toeleveringsketens kunnen opbouwen voor de opkomende elektrische autobezitindustrie en de batterijen die nodig zijn in de Amerikaanse elektriciteitssector.

Hoe energieproductie en -voorziening wordt gecoördineerd: Markt, Industrie en Overheid

Wanneer we besluiten nieuwe apparaten aan te schaffen, is er altijd de mogelijkheid om over te schakelen naar alternatieve energiebronnen. Dit heeft invloed op de korte-termijn prijselasticiteit van de vraag naar energie, die meestal vrij laag is. De hoeveelheid verbruikte energie is doorgaans afhankelijk van het inkomen, de economische activiteiten en de weersomstandigheden. Wanneer de prijzen voor een bepaald energieproduct echter aanzienlijk stijgen, neemt de bereidheid om over te schakelen naar alternatieven toe. De manier waarop de energievoorziening wordt georganiseerd en gecoördineerd, speelt een cruciale rol in de stabiliteit en toegankelijkheid van energie in een samenleving.

De beschikbaarheid van energievoorzieningen is een fundamenteel aspect van elke samenleving. Dit wordt bepaald door de interactie tussen de technologische structuur van de verschillende toeleveringsketens, hun economische kenmerken en de manier waarop deze systemen gecoördineerd worden. Deze coördinatie wordt gerealiseerd door het institutionele kader dat zowel de technische werking van de ketens als de economische transacties die erin plaatsvinden, reguleert. In de energiewereld is deze coördinatie cruciaal om een stabiele levering van energie te waarborgen en economische conflicten te vermijden. Het is de manier waarop de industrie zich organiseert die de selectie van technologische opties beïnvloedt en vice versa. De samenwerking tussen bedrijven en hun klanten wordt in grote mate bepaald door de manier waarop het systeem is georganiseerd.

Naast commerciële coördinatie door bedrijven is er ook publieke coördinatie nodig. Veel regeringen hebben historische en strategische redenen om in te grijpen in de energievoorziening. De exploitatie van energiebronnen wordt vaak gezien als een kwestie van nationaal belang, zowel voor economische activiteit en sociale stabiliteit, als voor militaire kracht. Zo hebben veel landen, zowel producenten als consumenten, verschillende vormen van overheidsinterventie in de energiesector toegepast. Dit kan variëren van het verstrekken van vergunningen en concessies tot subsidies, belastingen en de regulering van marktstructuren. Dergelijke interventies kunnen de technische en economische werking van de energievoorziening beïnvloeden, afhankelijk van de politieke en ideologische agenda van een land.

Verschillende vormen van overheidsinterventie zijn van belang voor het functioneren van de energie-industrie. Ten eerste kunnen vergunningen en concessies nodig zijn voor specifieke exploitatieactiviteiten, zoals het bouwen van windmolens of het winnen van grondstoffen. Daarnaast spelen belastingheffingen en subsidies een rol in de herverdeling van economische voordelen tussen consumenten en producenten. De mate waarin deze interventies effectief zijn, is afhankelijk van het vermogen van de overheid om normen en wetten af te dwingen. Landen verschillen hierin sterk, wat leidt tot ongelijke marktomstandigheden.

Tenslotte spelen geopolitieke en strategische overwegingen een belangrijke rol in de energiemarkt. De interacties tussen producenten, consumenten en overheden, evenals de steeds complexere wereldwijde markten, maken de energiewereld tot een dynamisch en vaak onvoorspelbaar veld. Wat duidelijk wordt, is dat de energievoorziening niet slechts een economische activiteit is, maar ook een politieke en sociale kwestie die diep verweven is met de nationale en internationale belangen van landen.