21.Соц. роль, цели и задачи обслужив. польз-лей. Библ. обслужив. – это совокупность разных видов деят-ности биб-ки по удовлетвор. потр-тей ее пользов-лей путем предоставл. библиотеч. услуг. Соц. роль БО обусловлена важн. соц-ными ф-циями, кот выполн. б-ка в об-ве: 1.содействие реализации прав граждан на образование; 2.Использ-ние достиж. культуры; 3.Содейств. повышению сознания; 4. Оказание помощи в распространен. научно-технич. знаний. Б-ка выполн. также ф-цию социальной памяти человеч-ва: сбор, сохранен. и представление инф-ции. Соц-ные ф-ции б-к обусловили цели, задачи и принципы обслужив. польз-лей. Цели – генеральные, стратегические, перспективн., текущие. Генеральная – обеспеч. всестор. развития личности, ее интеллект., духовной, физич. самореализации. Стратегич. – формиров. национ. самосознания, активной трудовой деят-ти, общечеловеч. моральных ценностей, повыш. общеобразоват. и профес-ного уровня. Стратегич. цель определяет перспектив. цели, кот. реализуются в пространстве. Текущие – достиг. путем сотруднич-ва, и влияния б-ки и польз-лей. В мировой практике понятие «цель БО», также трактуется как Миссия БО (по Мелентьевой). В широком смысле миссия б-ки поним. как "ответственное задание, поручение", данное общ-вом биб-ке как соц-ному ин-ту. Представляется, что каждое конкретное общество, существующее в конкретное время, дает «поручение» библиотеке. Поэтому в разное время и в разных обществах у библиотеки может быть особая миссия. (Дворкина) В узком смысле миссия б-ки БО, понимается как её стратегическая цель, кот. позволяет определить задачи БО: -снижение барьеров (физич., интеллект-ных, технич., организац-ных, межличностных, финансовых) доступности получения польз-лем необходим. ему инф-ции и библ. услуг; -постоянное изуч. читательс. и ИП, запросов и потр-тей польз-лей с целью наиболее полного их удовл-ния; -расширение номенклатуры и повыш. уровня креативности предоставл. польз-лю услуг; -содейст. формиров. культуры чтения и инф-ной культуры польз-лей; - продвиж. чтения в нечитающие слои общества. Задачи в «Законе о БД»: 1.Комплектов. БФ докум-тами и обеспеч. их сохранности. 2.Осуществл. обработки док-тов, созд. СБА, в т. ч. баз данных и др. информац. русурсов. 3.Обеспеч. библиотеч., информ-ного и СБО польз-лей б-к с учтом их потр-тей. 4.Осуществл. культурно-просветит., образоват., и др. деят-ти, направленной на удовл-ние духовных, интеллект. и культ. потр-тей польз-лей б-ки. Задачи (по Павловой, Дзямешке): 1. удовлет. познават., духовных, научных, учеб., образоват., проф-ных, эстетич. и др. потр-тей; 2. Формир. информ. культуры, высокой морали, научного мировоззерн.; 3. Воспит. у чит-лей самост. мышления, пополн. интеллек. и духовн. потенциала.; 4. Умение обращаться к инф-ции не только на традиц. носителях (бумага), но и нетрадиц. (компакт-диски, видеокас., элект-ные док-ты и т. д.). Выкананне сацыяльна значных задач біб-кі звязана з паняццем “сацыяльныя функцыі”. Пад функцыямі звычайна разумеюцца абавязкі, кола дзейнасці адпаведнага сацыяльнага інстытута. Паколькі абслугоўванне карыстальнікаў ёсць ні што іншае, як дзейнасць, яго сацыяльныя функцыі звязаны са ўзаемадзеяннем бібліятэкара і карыстальніка ў працэсе абслугоўвання. Бібліятэкар і карыстальнік выступаюць у якасці суб’ектаў дзейнасці, а інфармацыйныя рэсурсы – аб’ектам паведле якога ажыццяўляецца ўзаемадзеянне. Прадметам у дадзенай схеме з’яўляюцца ІП карыстальнікаў. іна лічыць, што ў бібліятэчным абслугоўванні вызначаныя элементы ўзаемадзейнічаюць, рэалізуючы наступныя функцыі: 1.сацыяльныя – светаўяўленчыя, інфармацыйныя, культ.-асветніцкія, адукац.. Яны вызначаны ў “Законе аб бібліятэчнай справе ” і рэалізуюцца праз сістэму псіхалагічных і педагагічных функцый; 2.псіхалагічныя – каштоўнасна-арыентацыйныя, пазнавальна-камунікатыўныя, эмацыйна-кампенсаторныя, рэкрэацыйныя, эстэтычныя, рэфлексіўныя; 3. педагагічныя – выхаваўчыя і самавыхаваўчыя, адукацыйныя і самаадукацыйныя, навучання і саманавучання, развіцця і самаразвіцця.

22.Концепции и принципы обслуж. польз-лей б-к. Концепции обслуживания читателя – это задачи, которые биб-ка выполняет на разных этапах развития. Концеп. (Мелентьева). 1.Идеологическая. 2. педагогическая. 3. Просветительская (20-е гсоциализирующая. 5.информационная (в наст. время). Дворкина, разраб. свою, оригинальную концепцию БО, в основе которой лежало понятие “библиотечная услуга”. В этой конц. выявлена общая основа всех видов обслуживания — обеспеч. польз-лям доступа к инф-ции в форме библиот. услуг. Концепции читателей. 1. Консервативно-охранная (не такая значимая как раньше); 2. Либеральная (сохранение знаний. 16 в.); 3. Филисофия либерализма (свободный доступ к информации). 4. Революционно-радикальная (18-нач. 19 в.); 5. Коммерческая (после петровских времен): в начале 18 в. – коммерческий подход к читателю, изучение потребностей читателей для коммерческих целей. В определении стратегии обслужив. важная роль принадлежит научным принципам – положениям, кот. определ. требования к содерж., формы, организации и методики обслужив. Определение принципов БО также базируется на понимании роли биб-ки в об-ве в целом и цели БО, в частности. Ранее (90-е г.) они определялись, как: принц. конгруэнтности; П. полноты и оперативности; П дифференцир. подхода к чит-лю; П. комфортности обслужив. Навуковыя прынцыпы абсл. карыстальнікаў. Шматлікія прынцыпы з некаторымі ўдакладненнямі і дапаўненнямі можна сістэматызаваць у 4 групы: мэтазгоднасці, развіцця, дэмакратызацыі, камфортнасці (тэхналагічнай і псіхолага-педагагічнай). Кожны з іх уключае яшчэ некалькі прынцыпаў. Прынцып мэтазгоднасці ўтрымлівае кангруэнтнасць, запатрабаванасць, уключанасць, узнаўляемасць, краязнаўчы падыход, сацыяльную і псіхолага-педагагічную эфектыўнасць, эканамічнасць. Прынцып развіцця ўключае развіццё мэтаў, сродкаў, метадаў і тэхналогій абслугоўвання, інфармацыйных патрэб карыстальнікаў, інфармацыйнай культуры чытачоў і бібліятэкараў, інфармацыйных рэсурсаў і паслуг, бібліятэчнага асяроддзя ў залежнасці ад знешніх абставін, універсалізацыі і спецыялізацыі, цэнтралізацыі і дэжцэнтралізацыі ў іх адзінстве. Прынцып дэмакратызацыі прадугледжвае наяўнасць плюралізму ў ідэялагічным, змястоўным і арганізацыйна-метадычным аспектах, сацыяльнай справядлівасці, суверэнітэту, даступнасці інфармацыйных прадуктаў і паслуг, іх набліжэнне да карыстальнікаў, разумнага спалучэння ў прадастаўленні платных і бясплатных паслуг на падставе раўнапраўя. Прынцып камфортнасці (тэхналагічнай і псіхолага-педагагічнай) грунтуецца на актыўнасці, камунікатыўнасці, супольнасці, кампетэнтнасці, прафесіяналізме, супрацоўніцтве, карпаратыўнасці, сістэматычнасці, нагляднасці, аператыўнасці, прыярытэтнасці, індывідуалізацыі і дыферэнцыяцыі, цэласнасці і выбіральнасці, шматпрофільнасці. Такую канцэпцыю абгрунтоўвае іна. ’ева лічыць, што прынцыпы абслугоўвання могуць быць сфармуляваны наступным чынам: 1.прынцып кангруэнтнасці бібл. абслугоўвання; 2.прынцып талерантнасці і прыярытэтаў асобы карыстальніка; 3.прынцып дыялагічнасці бібл. абслугоўвання; 4.прынцып індывідуалізацыі і спецыалізацыі бібл. абслугоўвання.

23.Книга и чтение как факторы социализации личности. Роль б-ки в процессе социализации. Биб-ка в социализации личности чел-ка заним. особое место. Процесс социализ. личн. происх. на протяжении всей ее жизни и имеет определен. стадии. На первой стадии ( в раннем детстве) значит. место принадлежит семье. Ведущий фактор – игровая деят-ть, через игру ребенок познаёт мир. Вторая стад. – дошкольн. период. Ведущ. фактором явл. игра, 3-я ст. ( в школьном и студенч. возрасте) основой социализ. выступает учебная деят-ть. Наиболее продолжит. стадией явл-ся 4-я – зрелость личности, и ведущий фактор – трудовая деят-ть. 5-я ст. – выход на пенсию. Глав. факт. называет отношения. Основн. сферами социализ. назыв. семейные отнош. (особенно на 1-ой и 2-ой стадии социализ.), отдых, а также производств. и учебную деят-ть. Б-ка влияет на социализ. личности через произведения печати, ч-з электрон. ресурсы и т. д. Процесс чтения, кот. происх. в биб-ке, - предмет внимания ученых-библиотековедов. Факторы влиян. на личн. в процессе чтения: 1. Б-ка имеет большие ИР, предоставл. польз-лям. Инф-ция систематизирована, она пропагандируется. Использов. библиографии, разнообразных форм информирования придает чтению целенаправлен. хар-тер. Биб-ка ( в отличие от средств массовой коммуникации) имеет возм. через биб-каря влиять на чтение конкретной личности, минимально точно учитывать ее потр-ти, интересы, запросы. Б-ка стимулирует образовательное, проф-ное, деловое чтение, чтение для отдыха, помогает облегчить ориентацию в мире книг. Т. о., учитывая социальную роль биб-ки в обществе и ее влияние на чтение как на процесс, кот. содейств. социализации личности, б-ка являя-ся не только социальным, но и социализирующим ин-том. 2.Б-ка очень близка к средствам массовой коммуникации, кот. явл-ся также ин-том социализ. Она имеет большое информац. богатство, кот. влияет на личность. Инф-ция, кот. представл. биб-кой, носит диахронный характер и имеет обратную связь, что позволяет корректировать и конкретизировать ее социализирующее влияние. Социализирующая деят-ть биб-ки происх. не только через контакт с личностью (в системе библиотекарь – читатель), но и опосредовано (через биб-ные мероприятия, книгу, БО). Социализир. влияние биб-ки выявляется в добровольн. приходе польз-ля в биб-ку, нет авторитарности. Биб-ка сопутствует личности на протяжении всей ее жизни, а чтение – это деят-ть, кот. заним. значит. место в жизни как ребенка, так и взросл. чел. Т. о, чтение содействует социализ. личности, организует его, придает ему большую целенаправленность. А биб-ка является социализирующим учреждением, деят-ть которой имеет свою специфику. Асноўнае адрозненне выхавання ад сацыялізацыі – ў мэтанакіраванасці працэса выхавання. Выхаваўчае ўздзеянне на асобу заўсёды мае сваёю мэтаю увасобіць якую-небудзь педагагічную мадэль, дасягнуць пэўнага ідэала. выдзяляе наступныя асаблівасці сацыялізацыі, якія дазваляюць адрозніць яе ад працэса выхавання: 1.Адносная стыхійнасць, неарганізаванасць дадзенага працэса, калі далёка не заўсёды можна прадугледзіць мэтанакіраванае ўздзеянне асяроддзя, якое цяжка ўлічваць і рэгуляваць. 2.Ненаўмыснае, міжвольнае засваенне сацыяльных нормаў і каштоўнасцяў, якое пры сацыялізацыі адбываецца ў выніку актыўнай дзейнасці і стасункаў індывіда, яго ўзаемадзеяння са сваім бліжэйшым асяроддзем.

24.Изучение читателя и чтения: история, соврем. положение, методика. С появл. 1-ой б-ки началась история изучения читателей в России (11 в.). Польз-ли рукописн. лит-ры – Я. Мудрый, его сыновья, внуки. Социальный состав чит-лей Киевской Руси – ремеслен., крестьянство. Осн. фактор для изуч. чит-лей – наличие потенц. чит-лей. 14-17 вв. – монастыр. биб-ки. с 14 в. кол-во чит-лей увеличив. Растет кол-во личных б-тек. Только в конце 18 в. печатная светская книга читается почти во всех слоях об-ва. Но больша часть насел. – крепост. крестьянство были неграмотн. и ограничивалась знакомством с фольклором. С развитием библ. дела изучение чтения связыв. с оказанием необход. помощи в выборе книг. Разраб. правила и инструкции для библиотекарей, Т. о., в 18 в. закладывались основы изуч. чтения самими библиотекарями. 19 в. – большое знач. изуч. чит-лей из народа придавали революц. демократы, либеральная интеллигенция. (50-60-е) – большой вклад и изуч. чит-лей (спец. программа о народных читателях, опубл. в журн «Ясная Поляна»). Кофр (70-80-е) – изучал доступность книг для кнестьян, их чит. интересы. Он оказал влияние на изуч. чтения в Харьковской жен. шк. (кружок Алчевской, кот. сущ. до 1917 г.). Результат - указатель"Что читать народу. ", (оценки книг для народного и детского чтения). Исследов. Рубакина - «Этюды о русской и чит. публике». Он сделал попытку изучить психол. чит-ля, процесс чтения, взаимоотношения между писателем и чит-лем. 2-я половина 19 в. – увелич. читательской адтории. 30-е г. 20 ст. – новый этап изучения чтения и чит-лей (крестьяне, рабочие, красноармейцы). Нечаев, Рыбников – ими проведено исследование (анкетный опрос красноарм.) Итоги в работе Хлебцевича «Изучение читательских интересов. Массовый читатель», «Массовый читатель и книга». Появл. публикаций в журн. «Красный библиотекарь» и «Книгоноша». Изуч. чит-лей вошло в практику биб-тек. проводились социологич. иследов. Изуч. велось методами наблюдения, анализа читательских откликов и формуляров. Ин-т библиотековедения – исследов. чтения на базе обл. биб-тек по специально разработ. плану. Т. о. в 20-30-е гг. разраб. основы изучения чит-лей: вопросы психол. чтения и чит-ля, библиотечной психологии. 60-80-е гг. – проведение крупномасштабных исследов. Участвуют разные регионы, в т. ч. и биб-ки БССР. Проект, разраб ГБ СССр им Ленина «Книга и чтение в жизни совет. об-ва». (Монография Афанасьевой «За книгой».) В соотв. с этой программой написана также работа бел. социологов «Книга и чтение в жизни молодежи ударных камсомольскіх строек Беларуси». Исслед. проводили ГБ БССР, ЦК ЛКСМ Беларуси, Ин-т филос. и права. Кон. 80-х – в Беларуси проведено исслед. запросов чит-лей-студентов на тему «Почему вы покинули нашу б-ку?» Произошел небольшой спад чит-лей. 90-е - На Бел-сі сацыялогія чытання ў яе сучасным выглядзе пачала пленна развівацца ў рамках даследв. па праблеме: “Кніга і чытанне ў жыцці савецкага грамадства”, якія былі задуманы як планамернае вывучэнне чытання і чытацкіх арыентацый розных сац. груп. У 90-х стварэнне сацыялагічнай службы пры ДБ БССР з удзелам у ей прафесійных сацыелагаў. У - даследванні: “Дэмаграфічная сітуацыя і інф. патрэбы насельніцтва ў зонах абслугоўвання біб-к з лікам чытачоў да 200 чалавек” і “Чытач масавай бібліятэкі” З пачатку 1990-х гадоў НББ займае адметнае месца ў вывучэнні чытачоў. НББ разам з інш. буйнейшымі біб-мі падрыхтавала і правяла даследаванне “Чытач навуковых біб-к г. Мінска і праблемы ўдасканалення яго абслугоўвання” Мэта даследавання: распрацоўка навукова абгрунтаванай сістэмы якаснага інф.-бібл. абслугоўвання ў складаных сац.-эканам. умовах. Прааналізаваны комплекс узаемаадносін чытача і біб-кі, паказана структура і дынаміка чыт. аўдыторыі, адносіны чытачоў да розных элементаў сістэмы бібл. абслугоўвання, месца НББ ў сістэме іншых навуковых біб-к горада. Значэнне масштабнага міжведамаснага даследавання “Структура і дынаміка дзіцячага чытання” (1996 г.) у тым, што атрыманыя вынікі дазволілі адказаць на пытанне: што чытаюць і што будуць чытаць беларуския дзеці на пры канцы ХХ пачатку ХХ1 стагоддзя. Роля і месца публічнай біб-кі ў грамадстве сталі прадметам буйнамасштабнага даследавання “Публічныя біб-кі Бел-сі ў сацыякульт. асяроддзі”. Працэс збору інф-цыі быў завершаны ў 2001 годзе. Разглядалісь праблемы ўзаемадзеяння публічнай біб-кі з карыстальнікамі ў сацыякультурным асяродлзі канкрэтнага регіёна, іміджу бібліятэкі, запатрабаванасць яе паслуг, наведвальнасць, тэмы і напрамкі чытання, сац.-дэмаграфічныя х-кі чытацкай аўдыторыі.

25.Биб-карь и польз-тель б-ки: взаимоотнош. в процессе обслужив. Работы по, в кот. рассматрив. взаимодействия биб-каря и чит-ля – Рубакин, Покровская, Хавкина. (20-е г.) Сер. 70-з – исследов. проблемы биб-ных отношений в разных аспектах. Стру.ктура зносін. У сац. псіхалогіі вызначаюць тры базісныя аспекты зносін: Перцэптыўны бок (зносіны як успрыманне) уключае працэс фарміравання вобраза іншага чалавека. Камунікатыўны (зносіны як абмен інф-й) Інфармацыя не толькі перадаецца і прымаецца, але і фарміруецца, удакладняецца, узбагачаецца. Інтэрактыўны бок зносін – гэта зносіны як узаемадзеянне. Гэта адбываецца толькі ў тым выпадку, калі паводзіны аднаго партнёра спрыяюць дасягненню мэты другога. Тады ёсць падстава для супрацоўніцтва. Пад бібл. зносінамі трэба разумець сістэму камунікатыўнага ўзаемадзеяння ў працэсе выбару кніг, успрымання і асэнсавання інфармацыі ў бібліятэцы. Непасрэдныя зносіны ствараюць сістэму ўзаемаадносін паміж чытачом і біб-рам і маюць х-р непасрэдных кантактаў паміж пэўнымі асобамі. Апасрэдаваныя - (адсутнасць непасрэднага кантакта паміж тым, хто стварае інф. і тым, хто яе спажывае). Прыклады: растаноўка фонда бібліятэкі, каталогі, картатэкі, бібліяграфічныя паказальнікі, кніжныя выставы. Зносіны таксама могуць грунтавацца на прынцыпах суб’ект-аб’ектнай і суб’енкт-суб’ектнай схем. У выпадках, калі зносіны маюць суб’ект-аб’ектны характар, мы можам казаць аб тым, што адбываецца маніпулірованне аднаго партнёра другім. Зносіны таксама падзяляюцца на рытуальныя, маніпулятыўныя і гуманістычныя. Рытуальныя – гэта паводзіны ў тыповых сітуацыях, калі партнёры з’яўляюцца як бы неабходнымі атрыбутамі выканання пэўнага рытуала, дзе кожны ўдзельнік з’яўляецца своеасаблівай “маскай” з наперад заданымі ўласцівасцямі. Рытуалы патрабуюць ад удзельнікаў толькі аднаго – ведання правіл гульні. Маніпулятыўныя – гэта зносіны, пры якіх да партнёра ставяцца як да сродка дасягнення пэўнай мэты. Нават калі ў кожнага з партнёраў ёсць свае ўласныя мэты, перавага будзе за тым, хто з’яўляецца лепшым маніпулятарам, лепш ведае партнёра, лепш разумее яго мэты, лепш валодае тэхнікай зносін. Гуманістычныя зносіны – гэта ў найбольшай ступені асобасныя зносіны, што дазваляюць задаволіць такую чалавечую патрэбу, як патрэба ў разуменні, спачуванні, саперажыванні. Важнай умовай плённых зносін псіхолагі лічаць фарміраванне прывабнасці ў вачах партнёра. Кодэкс паводзін у канфлікце: 1)Дайце партнёру «выпусціць пар». 2)Патрабуйце, каб ён спакойна абгрунтаваў свае прэтэнзіі. 3)Збівайце агрэсію нечаканымі прыёмамі. Напрыклад, папрасіце ў канфліктуючага партнёра парады. Задайце нечаканае пытанне зусім аб іншым, але значным для яго. Скажыце камплімент. Выкажыце спачуванне. 4)Не давайце партнёру адмоўных ацэнак, а распавядайце аб сваіх пачуццях. Не кажыце: Не кажыце: «Вы грубіян», лепш гучыць: «Я вельмі засмучаны тым, як груба Вы са мной размаўляеце».5) Папрасіце сфармуляваць пажаданы канчатковы вынік і праблему як ланчужок перашкод. 6) Прапануйце партнёру выказаць свае меркаванні наконт вырашэння ўзнікшай праблемы і свае варыянты вырашэння. 7) У любым выпадку дайце партнёру «захаваць свой тывр» Не дазваляйце сабе распускаццца і адказваць агрэсіяй на агрэсію. Не прыніжайце годнасці партнёра, не закранайце яго асобу. 8) Адлюстроўвайце як рэха сэнс выказванняў і прэтэнзій партнёра. Гэта тактыка здымае непаразуменні, дэманстуе ўвагу да человека, што таксама змяньшае яго агрэсію.9) Трымайцеся як на вастрыні нажа ў пазіцыі «на роўных». 10) Не бойцеся павініцца, калі адчуваеце, што вінаватыя11) Пазначце прынятую дамоўленасць і абмяркуйце ўзаемаадносіны на будучыню. Чытацк. зносіны – міжасабовыя зносіны, прадметам якіх выступае чытанне. Гэта і наладжванне кантактаў паміж людзьмі, якія прагнуць чытання, і іх узаемадзеянне, узаемны ўплыў у галіне чытання, і абмен інф. аб прачытаным, і ўспрыманне чыт. вопыту, чытацкіх установак і ўяўленняў партнёрамі па зносінах.

26.Система и стр-ра обслуживания польз-лей соврем. биб-тек. Сістэма абслуг. карыстальнікаў біб-к – сукупнасць разнастайных структ. падраздзяленняў, форм і пунктаў абслугоўвання, якія функцыяніруюць у пэўнай зоне абслугоўвання і забяспечваюць прадастаўленне карыстальнікам разнастайных інф. прадуктаў і бібл. паслуг. Деят-ть б-ки заключ. в представлении библ.-библиогр. и инф. прдуктов и услуг. Она имеет свою систему и стр-ру. Пункт обслуживания (первый Эл-т системы) – рабочее место работника биб-ки. Обяз-ти – использ-ние процессов, связ с непосредств. обслужив. чит-лей, удовлетвор. запросов, проведение консульт. Это могут быть – пункты записи чит-лей в биб-ку; кафедра выдачи и приема док-тов, справочно-библиограф. пункт; стол биб-каря-консультанта в фонде открытого доступа; пункт ксерокопир. и т. д. В круп. биб-ках поток чит-лей распредел. между разными пунктами обслужив. Сведения о распределен. потока чит-лей между пунктами обслуживания можнополучать путем анализа контрольных листков, выборочного опроса и т. д. Чит. зал – специально оборудов. помещ., кот. исп-ся для представления чит-лям док-тов в его границах. Абонемент форма индивидуального и комплексного обслуж. читателей, которая предусматривает выдачу док-тов на определённый срок для пользования ими вне биб-ки. Формы организации абонемента могут быть разными: по хар-ру отношений биб-каря и чит-ля (стацион., заочная), по хар-ру распределения обязан-тей между сотрудниками (общая, групповая, функциональная), по хар-ру обслуживания (индивид., коллективная). На стационарном биб-карь непосредственно обслужив. чит-ля, оформляет выдачу и приём издания в соответ. учётных док-тах. Заочный абон-т даёт возм-ть получить док-т непосредств. по месту жительства или работы путём пересылки по почте. Эта форма обслуживания относится к внестационарному обслуж., х-рна для биб-к разных типов. Внестац. обслужив. организует стационарная биб-ка, в кот. существ. специальный фонд и ответств. библиотекарь, может быть выделен и специальный отдел. В структуру внестационарного обслуживания входят: библиотечный пункт (универсальный, специализированный), книгоновшество, библиобус, бригадный абонемент, семейный абонемент, заочный абонемент. Справочно-информ. отдел выполню наиболее скложные библиографич. запросы. Рекреационные службы – содейств. повышению эффектив-ти обслужив. польз-лей (отдых, организа. столовой, кафе и др.) МБА (одна из форм БО, кот. обеспечивает оптимальное удовлетвор. запросов чит-лей, абонентов путём взаимного использов. фондов. Инф-ция потребителю подаётся в разном режиме и на разных носителях из одной биб-ки в другую. Развитие МБА уменьшает количество отказов, содействует более полному использов. фондов биб-тек страны. Основное положение ГОСТа «МБА в РБ»: - предост. док-тов во временное пользование, бесплатное и частично платное обслужив. по МБА. Учетно-техн. док. наиб-е распростр. - формуляр чит., - контрольный листок, - каточка регист-и чит., карта регист-и аб-та МБА., - бланк заказа. Организ-ная докум-ция: - инструкции, - положения ГОСТы по обслуживанию: «Библиотечная документация. Первичные учётные документы. Правила заполнения бланков»/1980), СТБ «Библиотечная статистика» (2000). Управление БО – совокупность процессов, с пом. которых осущест-ся планирование, организация, анализ, учет, контроль за удовлетворением потр-тей польз-лей.

27.Групповое и фронтальное обслуживание польз-лей биб-тек. Групповое и фронтальное обслуж. польз-лей б-тек – это совокупность форм и методов устного, наглядного, печатного и комплексного информир. и рекомендации док-тов чит-лям, кот. осуществляются на первично-документном, вторично-документном и коммуникативном уровнях. Первично-докум-ный ур-нь – показ до-тов или матер-лов, кот. раскрывают их сод-ние в зрительно-воспринимаемых формах. (Выставки, стенды, открытые просмотры, плакаты, альбом, кино-, видео-, слайдфильмы и т. д.). Наиболее распростр. явл-ся выставки, кот. классифицир. по разным признакам: содержанию, форме, читательской направленности, целевом назначении, месту экспозиции, времени издания док-тов. Основные виды выставок: тематические, выставки новостей, в помощь учебному процессу, выставки информ-ной продукции на разных носителях. Этапы технологического цикла выставки: выбор темы; определение читательской направленности, цели; составление плана экспозиции, поиск док-тов, их отбор, систематизация; подбор текстового мат-ла, иллюстраций; оформление, экспозиция выставки. Аудиовизуальная реклама док-тов осущест-ся с пом. соврем. технич. ср-в; используются разные виды экранной и звуковой инф-ции – кинофильмы, видеофильмы и т. д. Вторично-документный ур-нь. Этот Ур-нь основан не на показе самих док-тов, а на уведомлении сведений путем распечатки необходим. мат-лов. Это информац-ные уведомл., списки лит-ры, бюллетени и др. формы б/ф информирования. Коммуникативный ур-нь (Ур-нб несосредственных отношений) Это использ-ние устных форм рекомендации док-тов, а также применение организац-ных форм, кот. содействуютпроведению свободноговремени и интеллект. отношениям (школы, кружки, семинары, клубы по интересам, любительские объедин.) Существуют традиционные формы устного информир. – обзоры, читат. конференции, устные журналы, дискуссии, викторины и инновационные – брифинги, пресс-экспрессы, бенефисы, «уроки» истории, морали, вечеринки-диалоги. Также можно проводить презентации. комплексные дни информации- дни информации, дни специалиста, тематические беседы. Любительские объединения – клубы по интересам, клубы семейных встреч, детские кукольные театры и т. д. Проекты и программы «Чистый свет», «Жизнь без алкоголя и наркотиков», «Здоровье нации». При разработке программ работа осуществляется поэтапно: 1-й этап – диагностический (всестор. анализ ситуации); 2-й этап – нормативно-прогнозный(рассуждения о положении в будущем, о перспективах); 3-й этап – концептуальный (определение приоритетных направлений развития биб. дела); 4-й – проектно-планированный (разраб. программы действий, планов); 5-й исполнительный (создание условий для реализации целевых программ и проектов).

28.Индивид. обслуживание польз-лей биб-тек. Індывід. абслуг. - дзейнасць біб-кі па задавальненні запытаў чытачоў, аказанні ім дапамогі ў выбары і выкарыстанні д-ў і іншых сродкаў інф-і. Біб-р і карыст-к выступаюць у якасці суб’ектаў дзейнасці, а ИР – аб’ектам паводле якога ажыццяўляецца ўзаемадзеянне. Прадмет – інф. патрэбнасці карыстальнікаў. Індывідуальнае асблугоўванне называюць яшчэ асновай бібліятэчнага абслугоўвання. Ва ўмовах інфарматызацыі роля інд. абслуг. значна ўзрастае. Мэта інд. абслуг. – ў дапрамозе асобе карыстальніка ў сацыялізацыі праз чытанне і атрыманні інф. падтрымкі біб-кі. Задачы інд. абслугоўвання: 1.поўнае і дакладнае задавальненне інф. патрэбнасцей карыстальнікаў; 2.аказанне чытачам дапамогі ў пошуку крыніц інф-ыі і выбары д-аў, выкарыстанні сучасных інф. тэхналогій; 3.фарміраванне інф. культуры і культуры чытання; 4.садзейнічанне развіццю і самарэалізацыі асобы карыстальніка; 5.арганізацыя супрацоўніцтва чытача і бібліятэкара на працягу ўсяго перыяда карыстання біб-кай. ’ева лічыць, што ў індывід. абслугоўванні ў якасці асноўных патрабаванняў могуць быць рэалізаваны наступныя прынцыпы: 1.кангруэнтнасці БА; 2.талерантнасці і прыярытэтаў асобы карыстальніка; 3.індывідуалізацыі і спецыалізацыі БА. Некаторыя даследчыкі дадаюць яшчэ прынцып камфортнасці, паўнаты і аператыўнасці і дыферэнцаванага падыходу (іна). У індывід. абслугоўванні выкарыстоўваюцца як традыцыйныя, так і інавацыйныя метады. Традыцыйныя: гутарку, кансультацыю. планы чытання, ндывідуальныя бібліягр. агляды, выбіральнае распаўсюджанне інф. і інш. формы індывід. інфармавання. Індывідуальнае інфармаванне служіць метадам індывідуальнага абслугоўвання перш за ўсё чытачоў-спецыялістаў і заключаецца ў пастаянным інфармаванні іх аб новай літ-ры па спецыяльнасці. Інавацыйнымя: усе віды дыстанцыйнага індывід. абслугоўвання з выкарыстаннем Інтэрнэта, электроннай пошты, скайпа, факса і г. д. Гутарка як традыцыйны метад індывідуальнага абслугоўвання можа быць: 1.пры запісу ў бібліятэку; 2.аб складзе інфармацыйных рэсурсаў; 3.аб новых паступленнях; 4.у выглядзе даведкі; 5.аб прачытаным; 6.аб адкрытым доступе да фонду; 7.аб каталогах, картатэках, базах даных; 8.у выглядзе рэкамендацыі. У залежнасці ад умоў правядзення і мэты ўзаемадзеяння гэта можа быць: 1.гутарка-арыентацыя, дапамагаючая арыентавацца ў бібліятэцы, яе інфармацыйных рэсурсах, інфармацыйных патоках і г. д.; 2.гутарка-рэкамендацыя, дапамагаючая распрацаваць стратэгію і тактыку чытання, абгрунтаваць выбар дакументаў і паслядоўнасць іх засваення; 3.гутарка-карэкцыя, дапамагаючая выправіць памылкі ва ўспрыманні тэкста і інтэрпрэтацыі яго сэнсу, знайсці найбольш рацыянальны шлях пазнання, пазбегнуць марнай траты часу.

29.Автоматизация библиотек и АБИС. Аўтаматызацыя б-к – комплекс мерапрыемстваў па стварэнню, укараненню ў яе работу АБІС пэўнага маштабу і прызначэнню. Існуе рад паняццяў: аўтаматызацыя біб-к, камп’ютэрызацыя біб-к, інфарматызацыя біб-к, укараненне інф. тэхналогій ў біб-ку, аўтаматызацыя бібл. працэссаў і г. д. Яны часта разглядаюцца як сінонімы, что неабгрунтавана. Тэрміналагічную праблему гэтага пытання разглядаў . Сваю кропку зроку аб аўтаматызацыі біб-к, выказаў Л. І.Алешын. Ен гаворыць, што лепш гаварыць аб аўтаматызацыі бібл. інф. працэссаў. Некаторыя спецыялісты ставяць знак роўнасці паміж аўтаматызацыяй і камп’ютэрызацыяй біб-к. Мэты – павышэнне прадукцыйнасці і эфектыўнасці функцаянавання б-к, працы б-раў па паляпшэнні якасці ствараемых уласных інф прадуктаў і паслуг (ІПП) і забеспячэнне доступу да знешн рэсурсаў, павыш аператыўнасці абслуг карыстальнікаў на аснове інф і камп тэхналогій. Задача – ліквідацыя руціннай працы, рэалізацыя прынцыпу аднаразавай апрацоўкі інфы і яе шматаспектн выкарыстання, што зніжае працаемкасць, павялічв скорасць, якасць, камфорт абслугоўвання карыстальнікаў у б-цы, забеспяч аператыўнага свабоднага доступу да нац і сусвет рэсурсаў. Віды маштабнасці: 1) комплексная (максімальная) – у буйных б-ках, ахоплівае усе інф-біб працэсы, пэалізуецца ў інтэграваных АБІС. 2) частковая –ахоплівае асобныя унутрыбібл працэсы. 3) мінімальная – для малых б-к аўт-цца асобныя працэсы, праз АБІС прадаст толькі доступ да знеш інф рэсурсаў. АБІС з’яўл. адной з разнастайн. АІС. АІС – новы этап у развіцці АІПС. АІПС былі монафункцыянальныя, гал. іх функцыя – пошук. АІС – шматфункцыянальная інтэграваная сістэма, як. забясп. пошук, захоўв., аналіт.-сінтэтычн. апрацоўку, распаўсюджв. інф-і, магчымасць работы у сеткавым варыянце, у т. л. глабальным. Будучы відам АІС АБІС убрала у сябе усе прыкметы першай і адрозн. толькі хар-м вырашаемых задач. АБІС(вузкае значэнне) праграммно-технический комплекс; (шырок. знач) – комплекс сродкаў яе забеспячэння(ПО, лінгвіст., кадравага, тэхнічн., эрганамічнага), як. прзначана для вырашэння задач інф.-бібл. абслугоўвання карыстальнікаў сістэмы. АБІС прадстаўл. сабой складан. арганізац.-тэхнічны комплекс, які уключае: 1) інф. забесп. – сукупн. інф., інф. рэсурсаў розных відаў, як. апрац. сістэмай, сродкаў яе кадзіравання, метадаў арганізацыі, захоўвання і кантролю. 2) лінгвіст. забеспячэнне – шырокі комплекс ІПМ і ведаў, неабходных для апрац. дак-ў і запытаў, а таксама сродкі для іх выкарыст. і падтрымкі. 3) ПЗ – сукупн. стандартных аперацый сістэмы, алгарытмаў для кіравання работай ПЭВМ і ППП для аўтамат-і бібл.-інф. працэсаў, таксама дакументацыя неабходн. для эксплуатацыі гэтых сродкаў. 4)тэхнічнае(аппаратнае) забеспячэнне – камп. перыферыйныя устройства, аргтэхніка, выдавецкія сістэмы. 5)сеткавыя тэхналогіі рэаліз-і сіст.: лакальныя, размеркавальны, глабальныя; 6)арганізацыйна-тэхналагічнае забеспяч. – склад-ся з арган.-тэхн. дак-ыі, сродкаў кантроля і кіравання сіст., дзякуючы якім адбываецца прыняцце рашэнняў па ф-нню сіст. 7)кадравае забесп. – інжэнеры-праграм-ты, арганізатары БД і сетак, бібл. раб-кі. 8)эрганамічнае забеспячэнне – арганізацыя работы з ПК, гігіен. умовы, асвячэнне. Классіф-я АБІС: Гэта складан. навук. праблема. Адназначн. іерарх. классіф-і АБІС дасягнуць цяжка, што звязана з разнымі падыходамі фармір-я суадносін паняццяў, іх перакрыжавання, выбара розн. аснаванняў для группіроўкі. Т. ч. найбольш спрыяльна фасетн. классіф-я АБІС: 1) па віду і хар-ру ўвадзімай і апрац-ай інф-і: б-графічн., фактаграф., поўнатэкст., даведачныя, змешаныя.2) па профілю камплектав-я інф. массіваў: універсальн., шматгалінов., галінов., вузкатэматычн. 3) з пункту гледжання выконв. сіст. задач: інтэгрырваныя(усе бібл.-інф. працэссы прадстаўл. як адзінае цэлае у выглядзе пэўн. падсіст. і ф-ых задач, звязан. пэўн сувязямі), неінтэгрырваныя (калі сувязей паміж сістэмамі няма). 4)па функц. прызначэнню: шматкарыстальніцкія (сеткавыя),аднакарыстальніцкія. 5)з пункту гледжання выкарыст. сеткавай архіт-ры сіст: кліент-серверныя, файл-серверныя. 6)па маштабу дзейнасці: лакальныя, аўтаномн., дэцэнтраліз-я, размеркавальныя, глабальныя. 7)па адапціраванасці(здольн. да змен): адкрытыя, гнуткія, закрытыя. АБІС +: MARC-SQL, ІРБІС, РУСЛАН, МАМАНТ, КОЛИБРИ, ZooParc, ALIC(бел.), БІТ-2000(бел.), NATLIS (НББ).

30.Библиотека как объект автоматизации. В аснову автоматизции положен системый подход, это зн., что при изучении биб-ки как объекта автоматизации должны быть представлены в взаемосвязи элементов как единого целого. АБИС – сложный объект и эффективность его ф-ния определяется процессами взаимосвязей между исполнителями и просессами, операциями. Всю процедуру взаимосвязей отражает организауионно-технологическое обеспечение: 1.Организационно-техналогическая дакументация (техналогические карты, технолог. инструкции, пааперационные схемы); 2.средства контроля за технологическими процессами (такие средства определяются на этапе проектирования, исходя из х-ра, сложности технологических процессов). Бібліятэка пад час аўтаматызацыі прадстаўляецца сістэмна ва усёй узаемасувязі бібліятэчна-інф. працэсаў. Выкарыстоўваючы падыход да сутнасці бібл-кі Сталярова, бібл-ка складаецца з 4 падсістэм: 1.Библ. фонд; 2.Пользователи биб-ки; 3.Библ. персонал; 4.МТБ. АБІС – такая ж самая бібліятэка, але на электронных носьбітах. Перад пачаткам праектавання АБІС праводзяць даследванне біб-кі. Група спецыялістў арганізуе працэс вывучэння. Вынікам яго становіцца тэхналагічная карта пэўнага бібл.-інф. працэсу (напр. камплектавання) з усімі узаемасувязямі з іншымі падсістэмамі. Тэхналагічная карта - алгарытм выканання аутаматызаванага бібл.-інф. працэса. Компонентная структура АБИС: инф. ресурсы (информационное обеспечение,) пользователи информационных ресурсов, персонал АБИС (кадровое обеспечение), материально-техническая база АБИС (техническое обеспечение). В АБИС реализуются все основные библиотечно-инф. технологические процессы: копмлектование, обработка (каталогизация), обслуживание, управление и администрирование. Детализация этих процессов в АБИС может быть разной и зависит от задач конкретной АБИС. АБИС как и сама библиотека имеет свою структуру, которая совпадает со структурой библиотеки. АБИС(библиотека): инф. ресурсы, биб. персонал, матер.-технич. база, пользователи библиотеки. В биб. проводится спец. исследование «Биб-ка как объект автоматизации»., для этого создается специальная рабочая группа с представителей всех отделов биб., кот. утверждается приказом директора биб. Задача группы- представить все биб. процессы в формализованном виде - в виде многочисленных блок-схем(алгоритмов).Эта группа формирует список требований к будущей АБИС. Требования выставляются на рынок АБИС с целью определения поставщика системы. Эти требования формируются не только при разр. собст. АБИС, но и при выборе из уже существующих.

Из за большого объема этот материал размещен на нескольких страницах:
1 2 3 4 5 6