Broń jądrowa jako czynnik geopolityczny stosunków międzynarodowych (na przykładzie Korei Północnej)

E. L. Chevalkova
Regionoznawstwo
Uniwersytet Badawczy Politechnika Tomsk Language advisor: A. O. Shatohina, starszy wykładowca

Największym jądrowym zagrożeniem, którym ludzie się martwią, nie jest rozprzestrzenianie broni jądrowej na inne państwa, choć to również poważne niebezpieczeństwo. Jeszcze większym powodem do obaw jest rozpowszechniona wiara decydentów w niewielu państwach, że mają prawo do utrzymywania broni jądrowej bez ograniczeń i że broń jądrowa w ich rękach nie stanowi zagrożenia ani dla ich własnych obywateli, ani dla reszty ludzkości. W świetle tej troski najalarmującej kwestią jest: czy XXI wiek może być wolny od broni jądrowej? To marzenie wielu osób zaangażowanych w problematykę broni masowego rażenia. Podjęto pewne kroki w tym kierunku, ale trzeba zrobić znacznie więcej, a niebezpieczeństwo, że materiały jądrowe trafią w niepowołane ręce, pozostaje ostre.

Aby zrozumieć, dlaczego Korea Północna rozpoczęła rozwój broni jądrowej i co dokładnie na to wpłynęło, musimy przeanalizować tło jej rozwoju, spojrzeć przez historię tego zjawiska. Korea jest krajem podzielonym od 1945 roku, kiedy została wyzwolona spod pokonanej Japonii po II wojnie światowej. Wojna koreańska była prowadzona od 25 czerwca 1950 roku do podpisania zawieszenia broni 27 lipca 1953 roku. Jednak ponieważ Korea Północna i Korea Południowa oficjalnie jeszcze nie zawarły pokoju, ściśle rzecz biorąc, wojna jeszcze formalnie się nie zakończyła.

W ten sposób napięcia między Północą a Południem narastały wielokrotnie od 1953 roku. Rozmieszczenie drugiej dywizji piechoty armii amerykańskiej na Półwyspie Koreańskim oraz obecność wojskowa USA w strefie zdemilitaryzowanej Korei są publicznie przez Koreę Północną traktowane jako armia okupacyjna. Te okoliczności pozwoliły siłom amerykańskim być tam stacjonowanym w celu utrzymania pokoju w regionie, jednak ich obecność napędza napięcia. Napięcie doprowadziło do starcia granicznego w 1976 roku, znanego jako Wydarzenie zabójstwa toporem [Axe Murder Incident].

Według niedawno odtajnionych dokumentów z archiwów dawnych komunistycznych sojuszników Korei Północnej, Pjongjang rozpoczął prace nad technologią jądrową już w 1956 roku. Jednym z powodów, dla których DPRK przyspieszyła wysiłki na rzecz pozyskania technologii produkcji broni jądrowej, były obawy o bezpieczeństwo w regionie na początku lat 60. oraz pozorna odmowa ZSRR. W szczególności dwa najważniejsze czynniki w wysiłkach Korei Północnej, by stać się militarnie samowystarczalną, to kryzys kubański października 1962 roku oraz perspektywa sojuszu USA–Japonia–ROK po nawiązaniu stosunków dyplomatycznych między ROK a Japonią w 1965 roku. Kim Il Sung podobno nie ufał, że Sowieci dotrzymają warunków paktu obronnego i zagwarantują bezpieczeństwo Korei Północnej, ponieważ zdradzili Castro, wycofując rakiety jądrowe w ramach próby poprawy relacji ze Stanami Zjednoczonymi. Jak wyjaśnił północnokoreański urzędnik premierowi ZSRR Aleksiejowi Kosyginowi w 1965 roku: „koreańscy przywódcy nie ufali KPZR i rządowi sowieckiemu, nie mogli liczyć na to, że rząd sowiecki dotrzyma zobowiązań związanych z obroną Korei, które podjął w Traktacie o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej (…) i dlatego byli zmuszeni utrzymywać armię liczącą 700 000 żołnierzy i siły policyjne liczące 200 000”. Tłumacząc przyczynę takiego braku zaufania, urzędnik stwierdził: „Związek Sowiecki zdradził Kubę w czasie kryzysu karaibskiego”. Jednak, jak potwierdzają niedawno odtajnione rosyjskie, węgierskie i wschodnioniemieckie materiały, żaden rząd komunistyczny nie chciał dzielić się technologią z Koreańczykami z Północy, z obawy, że podzielą się tą technologią z Chinami.

Jakie są przyczyny zagrożenia? Jak ustaliliśmy wcześniej, przywódcy Korei Północnej postrzegają bezpieczeństwo kraju w posiadaniu broni jądrowej i programu rakietowego. Ale czy ten program obronny zagraża bezpieczeństwu innych państw? Możemy powiedzieć na pewno – tak! Zagrożenie ze strony Korei Północnej występuje w dwóch formach: pionowej – rozwój jej zdolności jądrowych oraz poziomej – rozprzestrzenianie wiedzy i technologii jądrowej na inne. Pjongjang przetestował dwa urządzenia jądrowe i uważa się, że pracuje nad trzecim. Eksperci twierdzą, że Pjongjang ma wystarczającą ilość materiałów rozszczepialnych na 5-12 broni jądrowych. Reżim również usiłuje rozwijać program rakiet balistycznych. Co więcej, wygląda na to, że reżim rozwija swoje powiązania z innymi aktorami dążącymi do nabycia zdolności jądrowej, w tym z tymi na Bliskim Wschodzie (Pakistan, Iran, Izrael).

Drugim powodem obaw jest to, że arsenał Korei Północnej na pewno się powiększy, podobnie jak ilość jej materiałów rozszczepialnych. Wyniki tego wzrostu będą destabilizujące i potencjalnie katastrofalne: znaczny koreańsko-północny arsenał jądrowy może pobudzić podobne programy broni, na przykład w Japonii i Korei Południowej, co osłabi stabilność regionu. Co gorsza, Japonia może zdecydować się na podjęcie własnego programu broni jądrowej, co z pewnością sprowokowałoby reakcję Chin, co z kolei mogłoby wywołać reperkusje w Indiach i Pakistanie. Mogą też pojawić się następstwa w Tajwanie i Korei Południowej, które przed presją USA posiadały rozwijające się programy broni jądrowej. Reperkusje mogą rozprzestrzenić się daleko poza Azję Północno-Wschodnią, jeśli Pjongjang zdecyduje się sprzedać nowe broń albo paliwo jądrowe za twardą walutę – jak to było w przypadku narkotyków i technologii rakietowej w przeszłości. Należy podkreślić, że być może istnieje większe niebezpieczeństwo: Korea Północna może sprzedać swój pluton, wysoko wzbogacony uran lub gotową broń innym państwom lub terrorystom. Jej dotychczasowe doświadczenia z rakietami nie napawają optymizmem. Zawarła kontrakty rakietowe z Iranem, Jemenem, Syrią i Pakistanem — korzystne źródła dochodu dla ubogiego kraju. Materiały rozszczepialne i broń jądrowa byłyby jeszcze bardziej dochodowe.

Podsumowując, należy zaznaczyć, że dzisiaj niektóre państwa utrzymują broń jądrową bezterminowo. Istotnie, istnieje pilność w twierdzeniu, że niebezpieczeństwo wynikające z zagrożenia bronią jądrową będzie trwało tak długo, jak długo broń jądrowa będzie istniała. Istnieje także przekonanie, które skłania nas do refleksji: czy naprawdę żyjemy w bezpiecznym świecie i co możemy zrobić, by zmienić sytuację. Jedyną rzeczą, którą mogę powiedzieć z pewnością o perspektywach powszechnego rozbrojenia jądrowego jest to, że żadne państwo nie zgodzi się ani zrezygnować, ani zdemontować broni jądrowej, dopóki nie uzna, że taki kurs jest najlepszy dla jego własnego bezpieczeństwa narodowego. Powinniśmy więc przekonać państwa takie jak Korea Północna do przestrzegania międzynarodowych zasad i umów, a w ten sposób rozpocząć rozbrojenie. Poprzez ten artykuł chcę zwrócić uwagę innych osób na ten problem. Uważam, że zapobieganie proliferacji jądrowej powinniśmy zacząć od siebie. Każdy może przyjąć jako swoje motto: Ryzyko katastrofy jądrowej jest znacznie większe, niż myślimy. Nasza zdolność do zmniejszenia tego ryzyka jest znacznie większa, niż sobie wyobrażamy. Zacznijmy wykorzystywać tę zdolność!

Bibliografia:
Alvin Y., Mark Selden, War and state terrorism: the United States, Japan, and the Asia-Pacific in the long twentieth century (Rowman & Littlefield, 2004), 77-80.
Ken Berry, Nikolai Sokolov, Patricia Lewis, Delegitimizing Nuclear Weapons (Monterey Institute of International Studies, 2010), 25-32.