Jak "Lady in the Dark" zmienia postrzeganie tożsamości i ról płciowych?

„Lady in the Dark” to jeden z najbardziej kontrowersyjnych i eksperymentalnych musicali swojego czasu, który nie tylko podjął próbę redefinicji struktury musicalu, ale również wprowadził wrażliwość psychologiczną i głębsze zrozumienie ludzkiej tożsamości. W szczególności temat tożsamości płciowej, konfliktów wewnętrznych i roli psychoanalizy w życiu bohaterów wykracza poza ramy standardowego przedstawienia muzycznego.

Jak zauważa Kubie w swojej teorii, Liza, podobnie jak twórcy jej postaci, zmaga się z dążeniem do osiągnięcia harmonii między dwoma płciami. Kubie w swoich pracach podkreśla, że takie pragnienie nie jest rzadkością, zwłaszcza u kobiet, które aktywnie zachęca się do przyjmowania cech zarówno kobiecych, jak i męskich. W odróżnieniu od mężczyzn, u których takie dążenie jest tłumione, w przypadku kobiet przyjęcie męskich cech (choćby poprzez ubiór, zainteresowania, czy zawody) jest społecznie akceptowane, a nawet oczekiwane.

W kontekście historii Liza jest postacią, która odzwierciedla wewnętrzne napięcia i trudności związane z tożsamością płciową, które mogą wynikać zarówno z wychowania, jak i z osobistych przeżyć. W tym przypadku, jak sugeruje Kubie, sukces i osiągnięcia niekoniecznie prowadzą do spełnienia. Wręcz przeciwnie, są one często przyczyną głębokiej depresji, gdyż nie rozwiązuje się podstawowych, nieświadomych konfliktów. Liza, osiągając zawodowy sukces, czuje się wciąż niepełna, rozdarta pomiędzy tym, kim jest, a tym, kim chce być.

Ciekawym aspektem tego musicalu jest również sposób, w jaki pokazuje on związki międzyludzkie. Liza nie jest tylko kobietą, która musi wybrać pomiędzy trzema mężczyznami. Jest osobą, która stoi w obliczu własnych, wewnętrznych sprzeczności. Jej wybór nie jest prostym wyborem pomiędzy partnerami, lecz symbolizuje głębszy wybór dotyczący tego, w jakim kierunku chce rozwijać swoją tożsamość. W tym sensie „Lady in the Dark” staje się nie tylko opowieścią o miłości, ale także historią o odkrywaniu siebie i swoich najgłębszych pragnień.

Warto również zauważyć, że zarówno postać Liza, jak i jej twórca, George Gershwin, dzielili pewne cechy. Liza była u szczytu swojej kariery, podobnie jak Hart, który zmagał się z podobnymi problemami emocjonalnymi. Choć ostatecznie to Liza przechodzi przez psychoanalizę i zmienia swoje życie, to historia ta odzwierciedla również dylematy samego twórcy. Nie bez powodu niektórzy współpracownicy Harta sugerowali, że „Lady in the Dark” jest niejako autobiograficzną opowieścią. Podobnie jak Liza, Hart borykał się z pytaniami dotyczącymi swojej własnej tożsamości, co prowadziło go do podjęcia terapii psychoanalitycznej. To, co może wydawać się jedynie fabularnym tropem w musicalu, jest zatem głębszym odzwierciedleniem tego, co sam twórca próbował zrozumieć i rozwiązać w swoim życiu.

W kontekście społecznym, „Lady in the Dark” pojawia się w okresie, gdy Broadway przeżywał trudne czasy. Kryzys gospodarczy lat 30-tych spowodował, że liczba nowych przedstawień dramatycznych i musicalowych znacząco spadła. W tym okresie sztuka zaczęła szukać nowych form wyrazu, a „Lady in the Dark” stał się jednym z pierwszych musicali, które starały się połączyć głęboki dramat z muzyką i ruchem scenicznym w sposób innowacyjny. W tym sensie musical ten stanowił odpowiedź na potrzeby zmieniającego się społeczeństwa, które szukało nowych form pocieszenia i zrozumienia, a także zmagało się z trudnymi tematami społecznymi i emocjonalnymi.

Nie można zapominać, że jednym z ważniejszych elementów tej produkcji była jej głęboka psychologizacja postaci. Liza, jak również inne postacie, zmagały się z psychologicznymi sprzecznościami, które nie zostały przez nie do końca rozpoznane. To psychologiczne zmaganie stanowiło siłę napędową dla całej fabuły, w której muzyka i taniec miały wspierać, a nie zastępować dramatyczne napięcie. Przełomowe było wprowadzenie psychoanalizy jako kluczowego narzędzia do zrozumienia motywacji bohaterów i ich działań.

W kontekście „Lady in the Dark” istotne jest, by nie tylko postrzegać ten musical jako prostą opowieść o miłości czy relacjach międzyludzkich. To także opowieść o tożsamości, o wyborach, które dokonujemy nie tylko w kontekście naszych związków z innymi, ale także w kontekście naszej wewnętrznej walki o zrozumienie siebie. Właśnie dlatego historia Liza ma wciąż aktualność i może być inspiracją do rozważań nad własnymi tożsamościami, motywacjami i wyborami, które kierują naszym życiem.

Jak „Lady in the Dark” i „Oklahoma!” kształtowały amerykański teatr muzyczny?

„Lady in the Dark” zrywa z tradycyjną fabułą komedii muzycznej, w której chłopak poznaje dziewczynę, wprowadzając na scenę alegorię freudowską. Z kolei „Oklahoma!” przywraca klasyczną formułę operetki, pełną miłosnych trójkątów. Obie produkcje są tak różne, jak dwa różne amerykańskie rytuały – jedna przypomina poranną społeczność wiejską, z jej nieśpieszną atmosferą spotkań towarzyskich, druga – elegancki koktajlowy wieczór, jak trafnie opisał to krytyk teatralny Harold Clurman w kontekście „Lady in the Dark”.

Mimo tych fundamentalnych różnic istnieje kilka podobieństw. Obie produkcje noszą podtytuł „musical plays”. Dla Harta i Weilla oznaczał on formę hybrydową, w której muzyka była czymś oddzielnym od fabuły, niemalże parodiując operetkę. Dla Rodgersa i Hammersteina był to powrót do romantycznej operetki. Dodatkowo, w obu dziełach pojawia się metafora światła. W „Lady in the Dark” światło oznacza zdrowie psychiczne, które osiąga się na końcu drogi psychoanalitycznej, podczas gdy w „Oklahoma!” słońce to symbol siły społeczności, związaną z ziemią, na której żyją. Obie produkcje traktują o początkach: Liza w końcu rozumie swoją przeszłość i jest gotowa na nowe życie, a „Oklahoma!” mówi o początkach nowego dnia, małżeństwa i stanu.

Pomimo różnych kierunków, w jakich podążają te produkcje, można dostrzec w nich również pewne podobieństwa w podejściu do muzyki i dramatu. „Lady in the Dark” była próbą reewaluacji funkcji muzyki i dramatu w teatrze, stając się ostatnim z eksperymentalnych musicali lat 30. XX wieku. „Oklahoma!” natomiast stało się pierwszym musicalem lat 40., w którym muzyka i dramat zostały zintegrowane w spójną całość. Choć Rodgers i Hammerstein kontynuowali ten sam schemat w kolejnych produkcjach, Hart, Weill i Gershwin próbowali podążać własną drogą, szukając podobnego rozwiązania jak w „Lady in the Dark”.

„Lady in the Dark” pozostaje wyjątkowym przypadkiem w historii teatru muzycznego. Pomimo braku kontynuacji tego eksperymentalnego podejścia, wpływ, jaki wywarło to dzieło na rozwój amerykańskiego musicalu, jest niezaprzeczalny. Weill postrzegał „Lady in the Dark” jako pomost do realizacji swojego marzenia o „amerykańskiej operze”, które zrealizował później w „Street Scene”. Jego uwaga, że muzyka była integralną częścią „Lady in the Dark”, stała się kluczowym elementem wielu późniejszych produkcji, w których muzyka była nie tylko tłem, ale pełnoprawnym uczestnikiem fabuły.

Również w kontekście samej muzyki w „Lady in the Dark” warto zauważyć, jak zastosowanie muzyki różni się od klasycznych konwencji teatralnych. W tradycyjnych musicalach muzyka pełni rolę albo „prop song”, gdzie postaci wchodzą w interakcje ze światem muzyki, albo pełni funkcję monologu wewnętrznego. W „Lady in the Dark” natomiast muzyka nie jest jedynie środkiem wyrazu emocji, ale staje się integralnym elementem fabuły, wyrażając psychiczne zmagania głównej bohaterki.

Choć eksperymenty Weilla, Harta i Gershwina w późniejszych latach nie powtórzyły sukcesu „Lady in the Dark”, sama produkcja pozostaje punktem odniesienia dla wielu współczesnych twórców teatralnych i muzycznych, którzy starają się łączyć dramat z muzyką w sposób, który zmienia nie tylko kształt musicalu, ale także samego teatru.