Jak Big Data i Polityczna Manipulacja Zagrażają Demokracji?

Big Data jest obecnie jednym z głównych narzędzi, które kształtują polityczne krajobrazy na całym świecie. Choć dostarcza ono potężnych możliwości analitycznych, pozwala na skuteczniejsze wygrywanie wyborów, nie jest jednak dowodem na dobre zarządzanie czy efektywne tworzenie prawa. Zamiast tego, Big Data upraszcza proces zwyciężania w wyborach, co ma swoje konsekwencje. Choć może zapewniać przewagę politycznym liderom, wprowadza również niebezpieczne zjawisko polaryzacji, wzmaga ekstremizm polityczny i utrudnia konstruktywną debatę demokratyczną. Co więcej, zmniejsza ona siłę demokracji, ponieważ to, co miało być debatą o różnych propozycjach politycznych, przekształca się w rytualne ćwiczenie retoryczne, ograniczone do ludzi, którzy podzielają te same poglądy.

Wydaje się, że krytyka Big Data, chociaż obecna, jest często niedostateczna. Choć prawdą jest, że wyborcy nadal są teoretycznie wolni w swoim wyborze, to jednak sytuacja stała się bardziej skomplikowana w wyniku pandemii COVID-19. Nowe technologie nadzoru, które zyskały na znaczeniu w tym okresie, wprowadziły formy kontrolowania obywateli, których ci sami obywatele dobrowolnie się poddają. W tym kontekście Big Data, jeśli nie zostanie odpowiednio kontrolowane, może stać się narzędziem totalitarnego nadzoru. Dystopijna wizja świata, w którym Big Data odgrywa kluczową rolę, przywodzi na myśl idee wyrażone przez Eisensteina w jego niezrealizowanym projekcie filmowym „Szklany Dom”. W tej koncepcji społeczeństwo staje się niczym przezroczysta szklarnia, w której każdy jest widoczny dla wszystkich, co prowadzi do katastrofalnych konsekwencji dla prywatności i demokracji.

Zgodnie z tym prawem, koalicja, która zdobyła więcej niż 25% głosów, otrzymywała dwie trzecie mandatów w parlamencie. W praktyce była to metoda, która umożliwiła faszystom przejęcie kontroli nad włoską polityką. Było to przykładem tego, jak zmiana systemu wyborczego może stanowić narzędzie manipulacji. Mussolini nie tylko wykorzystał słabości politycznego systemu, ale także zbudował potężny aparat represji, który potrafił skutecznie wyeliminować swoich przeciwników. Z biegiem lat coraz bardziej rozszerzał swoją władzę, a każde uchwały i zmiany prawne, które wdrażał, były legitymizowane przez wybory, w których społeczeństwo miało coraz mniejsze możliwości rzeczywistego wyboru. Ostatecznie, dzięki przemocy, zastraszaniu i manipulacjom, Fascism triumfował w Włoszech.

To, co jest kluczowe w tym kontekście, to zrozumienie, jak łatwo polityczne mechanizmy mogą zostać wykorzystane do zdobycia władzy. Wydaje się, że historia Mussoliniego stanowi przestroge, że systemy demokratyczne, jeśli nie są odpowiednio chronione przed nadużyciami, mogą być wykorzystane przez osoby i grupy, które nie mają na celu ochrony wolności obywatelskich, ale wręcz przeciwnie — dążą do podporządkowania społeczeństwa swojej woli.

Jak technologia wpływa na politykę? Przykład Trumpa, Mussoliniego i strategii komunikacyjnych

Rola mediów społecznościowych w polityce współczesnej jest niezaprzeczalna. Wystarczy spojrzeć na wyniki wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych, by dostrzec, jak ogromny wpływ na sukces Donalda Trumpa miała jego aktywność w Internecie. Już przed rozpoczęciem kampanii wyborczej, Trump posiadał niemal trzykrotnie więcej zwolenników na Twitterze niż Hillary Clinton. W momencie rozpoczęcia rywalizacji o Biały Dom liczba jego zwolenników na tej platformie wynosiła 12,1 miliona, podczas gdy Clinton miała zaledwie 9,4 miliona. Różnice te stawały się jeszcze bardziej widoczne na innych portalach społecznościowych, takich jak Facebook czy Instagram, gdzie Trump również dominował, zarówno pod względem liczby obserwujących, jak i interakcji.

Nie da się pominąć również wpływu, jaki na przebieg kampanii miał sposób, w jaki Trump wykorzystywał narrację "my kontra oni", podsycając napięcia rasowe, klasowe i kulturowe. Jego styl komunikacji, w którym niejednokrotnie nawoływał do agresji i stosowania przemocy, nie był przypadkowy. Trump doskonale wiedział, że strach i poczucie zagrożenia mogą stać się narzędziem politycznym, które skutecznie zmobilizuje jego zwolenników. Stąd też jego retoryka, choć szokująca, trafiała w sedno nastrojów społecznych, podsycanych przez obawy związane z przyszłością kraju.

Przypomnienie o roli strachu w polityce nie jest przypadkowe. Z podobną strategią mamy do czynienia w przypadku Benito Mussoliniego, który w 1921 roku, zaledwie kilka miesięcy przed przejęciem władzy, zaczął budować swoją pozycję na brutalnym ataku na wszystkich przeciwników politycznych. W jego przemówieniu w Izbie Deputowanych, Mussolini odrzucił wszystkie konwencje polityczne, aby zdobyć poparcie reakcyjnych i nacjonalistycznych środowisk. Wykorzystywał wtedy każdy możliwy sposób wyrażania nienawiści do swoich oponentów – także fizycznie, jak miało to miejsce w przypadku zamachu bombowego z kwietnia 1921 roku, który uznał za "uzasadnioną zemstę". Ta brutalność była jednak skuteczna, ponieważ umiała wstrząsnąć ludzkimi emocjami i wykorzystywała strach jako paliwo polityczne.

Dla Mussoliniego, podobnie jak dla Trumpa, kluczowe było nie tylko wygłaszanie agresywnych przemówień, ale także precyzyjne manipulowanie publiczną opinią. Mimo krytyki, jaką wywoływały jego słowa, nie odcinał się od innych frakcji politycznych, lecz zawsze pozostawiał im pewną przestrzeń, by w każdej chwili mogli do niego dołączyć. To była strategia, która pozwoliła mu uzyskać kontrolę nad sceną polityczną, stosując metodę "kija i marchewki" – zastraszając, ale i oferując przestrzeń do negocjacji.

W przypadku Trumpa, podobnie jak w przypadku Mussoliniego, chodziło o to, by stworzyć poczucie niepowtarzalności jego ruchu. Wykorzystując media społecznościowe jako narzędzie komunikacji, Trump zdołał stworzyć potężną machinę propagandową, która zdominowała debatę publiczną. Zbliżając się do wyborów, jego przekaz stawał się coraz bardziej ostry, koncentrując się na podziałach – "my" versus "oni". Zamiast zjednoczyć społeczeństwo, Trump tylko pogłębiać te różnice, skutecznie mobilizując swoich zwolenników.

Jednak nie tylko obecność w Internecie stanowi o sukcesie politycznym. Ważne jest także, jak dana osoba używa tego medium do kreowania swojej tożsamości politycznej. Trump w swojej kampanii udowodnił, że siła przekazu, oparta na polaryzacji społecznej, jest jednym z najpotężniejszych narzędzi w walce o władzę.

Jak wybory Trumpa w 2016 roku mogą wpłynąć na przyszłość demokracji?

Podejście Trumpa, którego celem było wywołanie podziałów, osłabienie tradycyjnych instytucji demokratycznych, a także zmiana postrzegania pojęcia prawa i porządku, stanowiło dla wielu obywateli poważne zagrożenie. Działania te nie były niczym nowym w kontekście historii politycznej, gdzie politycy, chcąc zdobyć poparcie, odwołują się do wspólnych lęków i niepewności obywateli. Niemniej jednak to, co wyróżniało Trumpa, to sposób, w jaki zdołał połączyć sprzeczne grupy społeczne, w tym tych, którzy wcześniej głosowali na Demokratów. Jego zwycięstwo w „rust belt” – regionie tradycyjnie zdominowanym przez klasy robotnicze, które były związane z ruchem związkowym – miało swoje korzenie w rosnącym rozczarowaniu klasy średniej i niższej wobec polityki gospodarczej, która nie przyniosła im oczekiwanych korzyści.

Podobnie, jak Brexit w Wielkiej Brytanii, wybory Trumpa stanowiły wyraz ogólnego niezadowolenia z polityki imigracyjnej, która była postrzegana jako destrukcyjna dla tradycji, kultury i religijnych korzeni zachodnich społeczeństw. Wybory te były także reakcją na presję, jaką wywierało polityczne poprawność i przekonanie, że obywatele powinni odczuwać winę za swoje pochodzenie, tradycje i wartości. Takie podejście prowadziło do poczucia alienacji, które pogłębiało podziały społeczne i otwierało przestrzeń dla populistycznych ruchów.

Samo zwycięstwo Trumpa w 2016 roku nie było jednak efektem jakiejkolwiek politycznej wizji czy programu opartego na ideologii, a raczej wynikiem wyboru obu głównych partii, które przedstawiły swoich kandydatów jako „produkty” politycznych obliczeń, a nie wyraz autentycznych dążeń społecznych. Trump, w przeciwieństwie do Hillary Clinton, wydawał się być kandydatem antyestablishmentowym, który odrzucał tradycyjny porządek polityczny, co przyciągnęło do niego wielu wyborców, którzy czuli się zmarginalizowani przez elity polityczne i gospodarcze.

Na poziomie globalnym, wynik tych wyborów otworzył drogę dla podobnych zjawisk w innych krajach. Wybory Trumpa były swoistym sygnałem, że populistyczne i nacjonalistyczne ruchy mogą zyskać na sile, gdy tradycyjne partie nie będą w stanie odpowiedzieć na potrzeby swoich obywateli. Trump nie tylko zyskał poparcie na poziomie krajowym, ale także wpłynął na kształtowanie politycznych trendów na całym świecie.

Istotne jest zatem zrozumienie, że populistyczne ruchy, takie jak te, które doprowadziły do wyboru Trumpa, nie są jedynie efektem postaw rasistowskich czy homofobicznych, lecz głęboko zakorzenionego poczucia niepokoju, niepewności i odrzucenia dotychczasowego porządku. Wielu ludzi w Stanach Zjednoczonych i innych krajach, które przeszły przez podobne zjawiska, dostrzega w takich ruchach szansę na odbudowanie poczucia tożsamości narodowej, tradycji i wartości, które, jak uważają, zostały zagubione w erze globalizacji i imigracji.

Jak Mussolini i Lenin zbliżyli się do siebie? Geopolityczne paradoksy między Włochami a ZSRR

Mussolini, znany ze swojego pragmatyzmu, na początku lat 20. XX wieku nie miał jasnej wizji relacji Włoch z ZSRR. Początkowo, w latach 1917–1919, wyrażał ostre stanowisko wobec Lenina, widząc w nim zagrożenie dla zachodniego porządku. Jego artykuły w „Il Popolo d’Italia” wskazywały na wrogość do bolszewizmu, zarzucając Leninowi zdradę sojuszy i podjęcie decyzji, które postawiły w trudnej sytuacji sojuszników Rosji w czasie I wojny światowej. Mussolini wówczas, zafascynowany polityką międzynarodową, podjął temat żydowskich intryg, nadając charakterystyczny ton antykomunistyczny swoim pismom.

Jednakże, jak to bywa w polityce, w miarę jak fascizm stawał się coraz silniejszy, a bolszewizm w Rosji zaczynał przyjmować stabilniejsze formy, Mussolini zmienił swoje podejście. Jego początkowe potępienie Lenina ustąpiło miejsca uznaniu go za „artystę”, który chociaż „nie odniósł sukcesu”, pozostawał twórczy. W miarę jak bolszewicy przekształcali Rosję, Mussolini dostrzegał w niej pewne elementy, które mogłyby stanowić przykład dla jego własnego rządu. Zauważył, że „czerwone państwo” opanowało chaos polityczny, który wciąż niszczył zachodnią Europę, a jego stabilność była przykładem dla innych krajów.

Jednak to, co zdaniem Mussoliniego było świadectwem klęski rewolucji, w rzeczywistości było przełomem, który pozwolił ZSRR na stabilizację gospodarczą, a tym samym na dalszy rozwój. Tak więc, mimo początkowej wrogości, Mussolini zauważył pragmatyczne podejście bolszewików, szczególnie ich dążenie do gospodarczej samowystarczalności i wykorzystania zasobów naturalnych, które były dla Włoch niezbędne do rozwoju.

Relacje między Włochami a ZSRR rozwijały się, szczególnie w kontekście polityki zagranicznej Mussoliniego, który dostrzegał w Rosji olbrzymie zasoby naturalne, których brakowało jego krajowi. Włochy potrzebowały węgla, ropy i żelaza, a ZSRR mogło te surowce dostarczać na korzystnych warunkach. Mussolini, mimo wątpliwości co do ideologicznych różnic, zdecydował się na uznanie ZSRR, co miało miejsce oficjalnie w 1924 roku, po długich negocjacjach.

Mussolini, choć początkowo sceptyczny, postrzegał uznanie ZSRR za krok, który nie tylko poszerzał wpływy Włoch, ale także pozwalał na współpracę w kwestiach gospodarczych. ZSRR, z jego ogromnymi zasobami i możliwością sprzedaży surowców po atrakcyjnych cenach, stał się ważnym partnerem dla Mussoliniego. Pomimo, że dyplomatyczna wymiana ambasadorów między ZSRR a Włochami miała miejsce w atmosferze niedogodności i nieporozumień, Mussolini czuł się rozczarowany, że nie stał się pierwszym państwem, które uznało ZSRR.

Relacje te ukazują nie tylko pragmatyzm Mussoliniego, który potrafił dostrzegać korzyści w każdym układzie międzynarodowym, ale także skomplikowaną geopolityczną sytuację lat 20. XX wieku, gdzie ideologie, mimo pozornych różnic, ustępowały miejsca interesom narodowym i dążeniu do władzy. ZSRR, mimo swojej rewolucyjnej ideologii, również dostrzegał w Mussolinim sojusznika, który mógł stanowić przeciwwagę dla rosnącej potęgi zachodnich demokracji i ich wpływów w Europie.

Te wydarzenia pokazują, jak elastyczne mogą być relacje międzynarodowe, gdzie wartości ideologiczne nie zawsze dominują nad pragmatycznymi decyzjami politycznymi. Mussolini i Lenin, mimo swoich fundamentalnych różnic, znaleźli wspólny język w kwestiach, które były kluczowe dla ich krajów: w kwestii stabilności politycznej, ekonomicznej i wzajemnych korzyści. Tego rodzaju pragmatyzm geopolityczny stanowi ważną lekcję dla zrozumienia, jak polityka międzynarodowa, nawet w przypadku skrajnych ideologii, może opierać się na bardziej racjonalnych, długofalowych interesach.

Jakie były skutki współpracy między Włochami a ZSRR w latach 30. XX wieku?

Współpraca między Włochami a ZSRR, mimo że w wielu aspektach nieregularna, miała istotne konsekwencje gospodarcze i polityczne dla obu krajów. Została zainicjowana formalnie poprzez podpisanie umowy w dniu 28 kwietnia 1931 roku, która przewidywała wysłanie do ZSRR zespołu inżynierów, mających nadzorować produkcję przemysłową. Stalin, który pozbył się większości dyrektorów fabryk z czasów carskich, zwłaszcza dyrektorów elektrowni, dostrzegał w tym współpracę niezbędną dla realizacji planów industrializacji ZSRR. Włoski rząd wysłał inżyniera Angelo Omodeo, który wcześniej odpowiadał za budowę tamy na rzece Tirso na Sardynii, aby zabezpieczyć tamy na rzece Dniepr w ZSRR. Jednak współpraca gospodarcza między tymi dwoma krajami rozwinęła się jeszcze dalej, obejmując szereg kluczowych projektów przemysłowych.

Warto zauważyć, że stosunki między Mussolinim a Stalinem były wyjątkowo złożone. Mimo rosnącej współpracy gospodarczej, Mussolini traktował ZSRR z wyższością, nie doceniając wewnętrznej siły tego kraju ani jego potencjału politycznego. Nie dostrzegał także, że ZSRR był bardziej lojalnym sojusznikiem niż Hitler, a jego odległość geograficzna z Włochami zmniejszała ryzyko bezpośrednich napięć politycznych. Co więcej, Mussolini nie brał pod uwagę potencjalnego wpływu ZSRR w kluczowych momentach politycznych, takich jak konferencja w Stresie w 1935 roku, gdzie zdecydował się szukać wspólnej polityki z Francją i Anglią przeciwko Niemcom, nie zapraszając do rozmów ZSRR, które miało najwięcej do stracenia z rearmamentem Niemiec. ZSRR był także pominięty w trakcie negocjacji Monachijskich w 1938 roku, co oznaczało, że Stalin pozostawał jedynym europejskim liderem, który jednoznacznie sprzeciwiał się ekspansjonistycznym planom Hitlera.

Jednakże, nawet pomimo tych niezręczności w relacjach politycznych, nie doszło do zerwania współpracy między ZSRR a Włochami. Na przykład, pomimo sprzeciwu ZSRR wobec włoskiej inwazji na Etiopię, obie strony nie dopuściły do pogorszenia stosunków. Dodatkowo, Stalin dał Mussolini do zrozumienia, że nie będzie sprzeciwiał się włoskiej ekspansji na Bałkanach, jeśli Włochy zgodzą się na kontrolę ZSRR nad cieśninami Bosfor i Dardanele, co miało dla Rosji ogromne znaczenie strategiczne.

W obliczu rozwijającego się konfliktu światowego, Mussolini nie rozumiał pełnego potencjału politycznego ZSRR. Nie dostrzegał roli ZSRR w strukturach międzynarodowych ani jego rosnącej siły militarnej, co ostatecznie miało wpływ na losy włoskich działań w czasie II wojny światowej. Zamiast kontynuować polityczne rozmowy z ZSRR, Mussolini ostatecznie zdecydował się na zbliżenie z Niemcami, co stało się jedną z głównych przyczyn jego politycznej katastrofy.

Po wybuchu II wojny światowej, Włochy miały jeszcze możliwość współpracy z ZSRR, szczególnie w kontekście rozważania przez Niemcy i Włochy przystąpienia ZSRR do Paktu Trójprzymierza. Jednakże negocjacje zakończyły się niepowodzeniem, ponieważ Niemcy nie zgodziły się na żądanie ZSRR dotyczące kontroli nad cieśninami. Wkrótce po tym wydarzeniu Włochy i ZSRR weszły w okres napięć, szczególnie po ataku Armii Czerwonej na Finlandię i wysłaniu przez Włochy samolotów bojowych na pomoc Finlandii. Dopiero interwencja dyplomatyczna ze strony III Rzeszy powstrzymała dalszą agresję ZSRR.

Ważnym aspektem tej współpracy jest również fakt, że ZSRR potrafił wykorzystać swoje położenie geograficzne i potęgę militarną, co w przyszłości mogło stanowić wyzwanie nie tylko dla Włoch, ale dla całej Europy. Pomiędzy Włochami a ZSRR istniała specyficzna relacja, która łączyła elementy współpracy gospodarczej z politycznym niedocenieniem przez Mussoliniego znaczenia ZSRR w kształtowaniu układów europejskich. Z tej perspektywy warto także zauważyć, że ZSRR, mimo początkowej nieufności wobec faszystowskich Włoch, potrafił wykorzystać słabości swoich zachodnich sąsiadów, aby zyskać na sile na arenie międzynarodowej.