Hoe waarde wordt bepaald: Burke’s visie op de markt

De visie van Edmund Burke op de markt en de waarde van goederen wijkt op belangrijke manieren af van die van zijn tijdgenoten, vooral wanneer we deze vergelijken met de opvattingen van Adam Smith. Wat opmerkelijk is, is dat Burke, in tegenstelling tot Smith, niet alleen de werking van de markt benadrukte, maar eerder de macht en invloed van de kapitaalbezitters. In Burke's werk is er een duidelijk verschil tussen de manier waarop de waarde van goederen tot stand komt en de manier waarop de marktwaarde wordt bepaald. Burke verschuift de focus van arbeid naar het kapitaal. Terwijl Smith een meer dynamische benadering hanteerde die zowel arbeid als kapitaal in overweging nam, komt Burke’s benadering neer op een meer gecentraliseerde visie waarbij de "mannen van geld" de prijs en dus de waarde bepalen. Dit idee werd later verder ontwikkeld in de neoklassieke economie, die de markt als de belangrijkste factor voor waarde zag, een visie die zijn hoogtepunt bereikte in de Oostenrijkse School van Carl Menger, Ludwig von Mises en Friedrich Hayek.

Burke’s benadering komt voort uit zijn economisch gedachtegoed, dat de waarde van een goed niet puur ziet als het resultaat van de arbeidsinspanningen die in het goed zijn gestoken, zoals Smith het voorstelde. In plaats daarvan, volgens Burke, is de prijs en waarde van een goed in de eerste plaats afhankelijk van de invloed van de kapitaalbezitter, die het recht heeft de prijs te bepalen. Deze visie kan een radicaal andere kijk op de economie bieden, een die niet alleen kijkt naar de prestaties van de arbeidsmarkt, maar naar de machtsstructuren die de prijs beïnvloeden.

Wat belangrijk is om te begrijpen, is dat Burke in zijn werk niet alleen reageerde tegen de ideeën van Smith, maar dat zijn visie ook een breuk met de economische theorieën van zijn tijd vertegenwoordigde. Hij benadrukte de subjectieve aard van waarde, waar de voorkeuren van het kapitaal een aanzienlijke invloed uitoefenen. Dit idee was revolutionair voor de tijd en zou invloed hebben op de latere economische theorieën die het kapitalisme als het primaire middel voor economische vooruitgang beschouwden. Terwijl Smith zich zorgen maakte over de kracht van de wet en de machtsverhoudingen tussen arbeid en kapitaal, zag Burke de macht van de kapitaalbezitters als een onvermijdelijk element van de markteconomie.

Het is essentieel te begrijpen dat zowel Smith als Burke probeerden de relaties tussen arbeid, kapitaal en waarde te verklaren, maar vanuit verschillende uitgangspunten. Smith zag de markt als een mechanisme dat, mits goed gereguleerd, de lonen zou doen stijgen en de arbeiders zou bevoordelen. Burke daarentegen, met zijn nadruk op het belang van kapitaal en de machtsstructuren die de markten beheersen, zou zien dat de economische krachten vaak niet in het voordeel van de arbeiders werken, wat resulteerde in een veel minder idealistische visie op het kapitalisme.

In het licht van deze verschillende visies is het belangrijk te begrijpen dat de economische theorieën van zowel Smith als Burke deel uitmaken van bredere politieke en sociale overtuigingen over de rol van de staat, de wet en de markt in de samenleving. Voor Smith was de vrije markt een mechanisme dat de samenleving ten goede zou komen, zelfs voor de lagere klassen, maar alleen als de staat neutraal bleef ten opzichte van de conflicten tussen arbeid en kapitaal. Burke, daarentegen, zag de markt als een domein waar de strijd om macht bepalend was voor de verdeling van rijkdom, waarbij de arbeiders altijd de minderheid waren.

Wat is de werkelijke drijfveer achter conservatisme?

Het conservatisme heeft altijd een diepgeworteld principe verdedigd: sommige mensen zijn geschikt om anderen te heersen. Dit principe is gebaseerd op het idee van ongelijkheid, niet enkel in de publieke sfeer, maar vooral in de privé-sfeer. Conservatieven zien de politieke en sociale hiërarchieën als fundamenten voor een ordelijke samenleving. De realiteit is dat conservatisme zich niet zozeer verzet tegen verandering, maar tegen de bevrijding van mensen uit de macht van hun superieuren, met name binnen de gezinnen, fabrieken en velden van de samenleving. Dit onderscheid wordt vaak verduidelijkt door de opvatting van Edmund Burke, die, in het kader van de Franse Revolutie, de vernietiging van de aristocratie niet slechts als een afschaffing van de heerschappij van de adel zag, maar als de afbraak van een wereld waarin onderscheid wordt gemaakt op basis van macht.

Deze macht, aldus conservatieven, is de basis voor de welvaart van een natie en de verhevenheid van haar burgers. De mogelijkheid om te regeren, zowel op nationaal als privé-niveau, wordt gezien als een noodzakelijke voorwaarde voor de ontwikkeling van een deugdzaam en groot menselijk bestaan. Het conservatieve argument is dus dat een samenleving zonder hiërarchie, zonder superieuren die de minderen leiden, een samenleving zal zijn die moreel verarmd is, die haar eigenheid verliest, en uiteindelijk zal vervallen tot chaos.

Conservatisme is dus niet per se een reactie op de markt of op de vrije keuze van het individu, maar een verdediging van de gevestigde machten en de structuren van controle die aan de basis liggen van de dagelijkse realiteit van de meerderheid van de mensen. Dit idee van de staat als een stabilisator, die het belang van de ‘echte’ heersers beschermt, wordt verder versterkt door voorbeelden uit de geschiedenis, zoals de weigering van slaveneigenaren in het Zuiden van de Verenigde Staten om hun eigendommen op te geven aan de Confederatie, of de recente gerechtelijke uitspraken die vrouwen uitsluiten van het jurywerk, omdat zij als het middelpunt van het gezinsleven worden beschouwd.

Deze visie wordt vaak geconfronteerd met de uitdagingen van een veranderende samenleving, waarin democratische principes de machtsstructuren ter discussie stellen. De vraag die altijd naar voren komt, is hoe een gevestigde elite haar macht kan behouden in een tijd waarin alles voortdurend verandert. Het conservatisme moet zich aanpassen aan deze realiteit, niet alleen door haar principes te verdedigen, maar ook door de betekenis van die principes opnieuw te beoordelen in een dynamische wereld.

Conservatisme is dan ook geen anti-intellectuele stroming, maar een gedegen politiek systeem dat diep geworteld is in een visie op de wereld waarin macht, orde en deugden niet alleen gewenst, maar noodzakelijk zijn. Het is een reactie op de veranderende wereld die de fundamenten van gezag en gezinsleven niet eenvoudig wil opgeven. Het doel is een samenleving waarin de aristocratie van de geest en de ethiek blijft bestaan, niet als een verleden, maar als een onmiskenbaar toekomstperspectief.