Hoe verbeeldde geschiedenis en legendes de identiteit van koloniale plaatsen als Mussoorie?

In de tijd toen Mussoorie nog in de kinderschoenen stond als koloniale nederzetting, vertelden lokale verhalen en gebruiksvoorwerpen een beeld van een plek die gekenmerkt werd door een mengeling van militaire discipline, artistieke uitingen en maatschappelijke eigenaardigheden. De aanwezigheid van een generaal Martine, wiens tombe werd bewaakt door vier gipsen sepoys met omgekeerde wapens, illustreert dit dubbelzinnige karakter. Deze beelden zijn inmiddels verdwenen, waarschijnlijk tijdens de onrusten van 1857, toen echte sepoys het gebied bezetten en het graf vernielden. De botten werden later hersteld en het monument teruggeplaatst, maar de sepoys zelf, exemplarisch voor Martines soms discutabele smaak, werden niet hersteld. Martine was een man van contrasten: een eenvoudige soldaat zonder formele opleiding, die uiteindelijk generaal werd en tevens mecenas van de kunsten, met een bibliotheek van meer dan 4000 boeken in diverse talen en een indrukwekkende kunstcollectie, inclusief werken van Zoffany en Daniell.

De nalatenschap van Martine leeft voort in de Martiniere school, genoemd naar hem, waar hij voornamelijk wordt herinnerd om zijn liefdadigheid en zijn vermogen om zich aan te passen aan het Indiase leven zonder de Europese gewoonten en comfort volledig op te geven. Dit dualisme tussen aanpassing en behoud van identiteit typeert veel Europese avonturiers in India. Vandaag de dag zijn de meeste leerlingen van de Martiniere Indiase jongeren, velen met Europese voorouders, die tijdens herdenkingen nog steeds een toost uitbrengen op "De Herinnering aan de Stichter".

Mussoorie ontstond als een toevluchtsoord voor Britse troepen en kolonisten die de zomerhitte wilden ontvluchten. De eerste bewoners bouwden verspreid liggende huizen tussen “Cloud End” en “Dahlia Bank”, met de opkomst van officiële functies zoals het Survey of India kantoor onder leiding van kolonel Everest, naar wie later de hoogste berg ter wereld werd vernoemd. De elite van de koloniale samenleving, zoals de zus van de Gouverneur-Generaal Lord Auckland, vond de omgeving zowel betoverend als gevaarlijk: smalle paden, steile kliffen en incidenten zoals de val van een majoor met zijn pony onderstreepten de kwetsbaarheid van het leven in deze geïsoleerde nederzetting.

Het sociale leven in Mussoorie werd gekenmerkt door het vrije, soms roekeloze gedrag dat mogelijk werd gemaakt door goedkope en overvloedige alcohol. De opkomst van brouwerijen, eerst de “Old Brewery” en later “Bohle’s Brewery”, vertelt het verhaal van economische ondernemingen die vaak botsten met militaire en civiele autoriteit. Een beruchte anekdote over een drenkeling in een biervat, die onbedoeld de smaak van de bierproductie verbeterde, voegt een bijna groteske humor toe aan de geschiedenis van de stad. Mussoorie was in die tijd een plaats van uitersten, waar strenge militaire controle en losse zeden naast elkaar bestonden.

De ervaring van Mussoorie illustreert hoe fysieke geografie, culturele invloeden en historische incidenten samenkomen in de vorming van een identiteit die noch volledig Europees noch volledig Indiaas is, maar een hybride die voortleeft in herinnering, onderwijs en de verbeelding van huidige generaties. Deze hybride identiteit vormt een sleutelfactor in het begrijpen van postkoloniale erfenissen en het heden van voormalige koloniale gebieden.

Wat gebeurt er als de aarde haar woede toont?

De aarde beefde, en in één huivering verloren steden hun gezicht. Had grootvader nog geleefd, hij zou met zijn gebruikelijke nauwgezetheid een knipsel uit de krant over de ramp toegevoegd hebben aan zijn plakboek. Maar het plakboek leeft voort in handen van zijn kinderen — met zijn brieven, notities, herinneringen. Die geven het verleden vlees, maken de ramp tastbaar, levendig, menselijk.

Het was in Shillong, een schilderachtig heuvelstadje in Assam, waar het gebeurde. Grootvader zat in bad, splassend en ongestoord, terwijl grootmoeder in de tuin de was deed — of binnenhaalde, dat wist ze later niet meer precies. De vogels vlogen plotseling wild op, schreeuwend. De kippen draaiden paniekerig in kringen. De honden op de veranda sprongen op, renden weg met de staart tussen de benen. Nog voor de eerste trilling voelde zij al wat komen ging. Het onheil had zich aangekondigd in dierlijke paniek.

Grootvader schreef later: “Ik zat in mijn bad, het eerste middagbad sinds maanden. Het begon met een lichte schommeling, en plotseling was het alsof de aarde zelf begon te golven. Alles in de badkamer danste: wasbekkens, glazen, de kast zelf. De binnenste deur was geblokkeerd, ik kon er niet door. Alles zat klem — meubilair, brokstukken, pleisterwerk. Ik moest via de achterdeur naar buiten breken. Alleen een handdoek om mijn middel, stormde ik naar voren. Grootmoeder was daar al, maar de rest van het huis was ontoegankelijk door neergekomen dakdelen.”

Hij brak zich een weg door de ingestorte veranda en vond daar zijn kinderen en de ayah — gered door de drager die, met bovenmenselijke moed, het gewicht van het dak op zijn rug had gedragen. De familie overleefde, ternauwernood.

Maar Shillong zelf — wat was er nog van over? De stad lag in puin. Overheidsgebouwen, de gevangenis, het postkantoor: allemaal ingestort. Zelfs de gevangenen, vrijgekomen door vallende muren, bleven stil op straat zitten, wachtend op gezag. De beschrijvingen uit die tijd zijn gruwelijk en indringend. Een jong meisje schreef: “De aarde golfde. Ik viel van mijn fiets en kon nauwelijks lopen. Links van mij stortten huizen in stofwolken neer, rechts barstte het meer open, een dam werd versplinterd, de brug brak in tweeën. Onder mij spleet de aarde zelf open.”

Het meer, dat kalme oog in het landschap, verhief zich als een monster en verdween, achterlatend enkel rood moeras. Geen enkel huis bleef staan. Overal mensen: wanhopige vrouwen op zoek naar hun mannen, ouders schreeuwend naar hun kinderen. Sommigen verzamelden zich op het cricketveld, het enige vlakke stuk grond dat nog betrouwbaar leek. Grootvader koos een houten winkel aan de overkant van de weg — gammel, altijd al schuin hangend, maar nu onaangetast.

En toen kwam de regen. Geen wolk te zien vóór de beving, maar nu hing er nevel, viel er water alsof de hemel zelf schrok. Er volgden naschokken, elk kwartier, de hele nacht door. Het gebied tot ver buiten Shillong voelde de dreun. Treinen ontspoorden, bruggen braken. In Cherrapunji alleen al stierven meer dan duizend mensen. De Brahmaputra trad buiten haar oevers; boeren verdronken, een tijger werd dood teruggevonden in de modder. In Bhagalpur, waar de schok zijn oorsprong vond, zakten twee olifanten in het stof van de bazaar — ze weigerden op te staan tot de ochtend.

Meer dan honderd mannen stierven in de ingestorte staatsdrukkerij van Shillong. De Gurkha-soldaten, onverschrokken en plichtsgetrouw, groeven lichamen op — slechts enkelen kwamen levend naar buiten. De Britse ambtenaar McCabe werd gevonden tussen de restanten van zijn huis: een hoed, een bedpaal, een zwaard, een boek met gescheurde kaft — stille getuigen van een verloren leven.

Enkele dagen later verliet de familie de stad. Richting Calcutta, samen met andere overlevenden. De reis was langzaam, moeizaam, vol onderbrekingen. Wegen en spoorlijnen lagen in stukken, passagiers moesten in handkarren vervoerd worden. Grootvader beschreef hoe een jonge ingenieur, bij het horen dat zijn bungalow ingestort was, enkel verzuchtte: “Beestachtig ongemak. Nooit eerder meegemaakt dat hij bij een aardbeving bezweek.”

Hoe heeft James Skinner zijn militaire en persoonlijke identiteit gevormd te midden van conflicten en culturele diversiteit?

Een groep van de mannen van de Uniara-raja wist uiteindelijk Skinner en de andere gewonden te redden. De koppige Subahdar, die aanvankelijk water van onbetrouwbare handen weigerde, kreeg nu water van acceptabele handen en herstelde, tot Skinner’s vreugde. Skinner, de Subahdar en de anderen werden “in doeken gedragen” en naar het kamp van de raja gebracht. Na een maand van gastvrije verzorging door de Uniara-raja werd Skinner vrijgelaten. Hoewel oorlogen daarna op een meer gentlemanly wijze werden gevoerd, werd er tijdens het daadwerkelijke gevecht geen genade gegeven.

Skinner vergat nooit de vriendelijkheid van de Chumarin-vrouw die hem had geholpen, en stuurde haar kort daarna een geschenk van duizend roepies, vergezeld van de boodschap dat hij haar als zijn moeder beschouwde. Enkele maanden later, na verlof in Calcutta bij zijn zus, ging Skinner opnieuw in actieve dienst, nu tegen de flamboyante Ierse avonturier George Thomas. Thomas had zich een koninkrijk toegeëigend van ongeveer 200 vierkante mijl in de Hariana-regio van het huidige Punjab, en vormde een bedreiging voor de macht van Perron in Hindustan. Ondanks zijn dronkenschap had Thomas het bijna tot de controle over Delhi geschopt.

James en zijn jongere broer Robert vochten samen in de strijd om Georgegarh, Thomas’s vesting die tegenwoordig Jhajgarh heet. Tijdens het gevecht bleek de diepe verbondenheid tussen de broers Skinner toen beiden dachten dat de ander was gesneuveld. Ondanks het geweld en de chaos van het slagveld, vonden ze elkaar terug in het commandotent, waar ze elkaar omarmden en hun namen riepen.

Later, in de hand-tot-handgevechten bij Thomas’s hoofdstad Hansi, stond Robert Skinner oog in oog met Thomas zelf. Hoewel Thomas werd gered door zijn harnas, omarmde hij Robert na zijn overgave en liet hem de snede zien die hij van hem had opgelopen. Na de nederlaag van de Marathas in 1803 en het uiteenvallen van Sindhia’s Europese officieren, trad Robert Skinner in dienst bij het privéleger van Begum Samru, de vroegere maîtresse van Thomas.

Toen de oorlog tussen Daulat Rao Sindhia en de Britten uitbrak, werden alle Britse onderdanen uit het Maratha-leger ontslagen. Skinner toonde zijn loyaliteit aan Perron, maar deze was gedesillusioneerd en moedigde Skinner aan om over te lopen naar de Engelsen. Na aanvankelijke aarzeling sloot Skinner zich aan bij het Engelse leger. Hij kreeg commandant over 2.000 ruiters uit Sindhia’s leger die naar de Engelsen overliepen na de slag bij Delhi. Zijn troepen riepen hem toe als “Sikander Sahib,” een verbastering van zijn naam die verwees naar Alexander de Grote, een erkenning van zijn moed en militaire kwaliteiten.

Skinner’s cavalerie-eenheid kreeg een kanariegele uniform, bekend als de Yellow Boys, en bewaakte de noordelijke grenzen. Toen de Britten later een tijdelijke politiek van niet-ingrijpen aannamen, legde Skinner zijn zwaard neer en werd een succesvolle landeigenaar in Hariana, met tientallen boerderijen als beloning voor het onderhouden van zijn troepen. In 1815 trok hij opnieuw ten strijde tegen Pindari-bandieten en Arabische huurlingen die in opstand kwamen in Poona. In de jaren twintig keerde hij nog eenmaal terug in actieve dienst, tijdens onrustige periodes en opstanden, waaronder het beleg van Bharatpur.

Als luitenant-kolonel in het Britse leger trok hij zich uiteindelijk terug in Hansi, waar hij een groot gezin stichtte, met ten minste veertien vrouwen. Hij leefde voornamelijk volgens islamitische gebruiken, maar vervulde ook zijn christelijke verplichtingen. In navolging van een gelofte op het slagveld van Uniara bouwde hij de Sint-Jacobskerk in Delhi, investeerde hij in een moskee voor zijn vrouwen en liet hij een tempel oprichten ter ere van zijn moeder.

Begrip van Skinner’s verhaal vereist het onderkennen van de meerlagige context waarin hij opereerde: een tijd waarin grenzen tussen culturen, religies en loyaliteiten vloeibaar waren. Zijn positie als Euraziatische militair in dienst van verschillende heersers toont hoe persoonlijke moed en strategische aanpassing onlosmakelijk verbonden waren met overleving en succes. Zijn levensloop benadrukt ook de wisselwerking tussen persoonlijke eer, familiewaarden en militaire discipline, een combinatie die hem tot een unieke figuur maakte in de geschiedenis van Brits-Indië.

De lezer dient daarnaast te beseffen dat Skinner’s verhalen niet alleen militaire avonturen zijn, maar ook reflecties op de complexiteit van identiteit in een postkoloniale context, waarin men zich voortdurend tussen werelden beweegt en culturele grenzen doorbreekt zonder deze geheel te verlaten.