In de wereld die George Orwell schetst in zijn roman 1984, worden woorden gebruikt om de betekenis van de werkelijkheid te vervormen, waardoor de perceptie van wat 'waar' is, wordt gemanipuleerd. Dit gebeurt door middel van Newspeak, een geherstructureerde vorm van taal die de normale verbindingen tussen woorden en de realiteit verbreekt, en in plaats daarvan een alternatieve werkelijkheid oproept. Het doel van deze manipulatie is eenvoudig: de beheersing van taal leidt tot de beheersing van gedachten. Het gebruik van semantische ambiguïteit stelt machiavellistische manipulators in staat om vrijwel alles te zeggen, inclusief beweringen die empirisch bewezen onwaar zijn.

Orwell definieert Newspeak als een strategische herstructurering van de orthodoxe woordenschat en grammatica, bedoeld om de burgers in een toestand van mentale verwarring te houden. Door deze verwarring wordt de helderheid van gedachten die nodig is voor het opstaan tegen de staat belemmerd. De manipulatie van betekenis door middel van ambiguïteit is een krachtig instrument in de handen van de machthebbers, die de controle hebben over hoe woorden worden gebruikt en welke betekenis eraan wordt gegeven. In Orwell’s wereld is de controle over taal de controle over de werkelijkheid zelf.

Dit principe van semantische vervorming is niet alleen beperkt tot Orwell’s fictieve totalitaire regime. Het is een fenomeen dat in verschillende contexten kan worden waargenomen, bijvoorbeeld in politieke discoursen die zich bedienen van termen zoals 'alternatieve feiten' of 'nepnieuws'. Deze uitdrukkingen vervormen de betekenis van wat als 'waar' wordt geacht en creëren een alternatieve realiteit die, in de woorden van Orwell, niets meer is dan een versie van de waarheid die door de heersende partij is vastgesteld. De kracht van dergelijke taal ligt in haar vermogen om kritische denkprocessen te ondermijnen. Wanneer woorden hun verband met de objectieve realiteit verliezen, wordt het bijna onmogelijk om een heldere analyse van de situatie te maken. Dit verklaart waarom de verspreiding van 'alternatieve feiten' zo effectief is in het verdraaien van de publieke perceptie.

In de wereld van vandaag zien we parallellen met de politiek van 'alternatieve feiten'. De uitdrukking, bedacht door Kellyanne Conway tijdens de Trump-presidentschap, creëert verwarring en maakt het moeilijk om vast te stellen wat daadwerkelijk waar is. De uitspraak zelf, zoals veel andere populistische retoriek, is niet bedoeld om een objectieve waarheid uit te drukken, maar om twijfel te zaaien over wat als feit wordt gepresenteerd. Net zoals Orwell beschreef, creëert deze taal een vacuüm waarin alles mogelijk is en waarin de mogelijkheid van een gedeelde, objectieve waarheid wordt geëlimineerd. Door deze onzekerheid te bevorderen, kunnen leiders gemakkelijk hun eigen versie van de werkelijkheid presenteren als de enige waarheidsgetrouwe versie.

Er wordt vaak beweerd dat de oorsprong van de verwarring van 'alternatieve feiten' te vinden is in postmodernisme, dat ook een relativistische benadering van waarheid en betekenis promoot. Deze claim is echter onjuist. Postmodernisme, hoewel het de nadruk legt op de onbetrouwbaarheid van metanarratieven en het belang van perspectief, heeft nooit de intentie gehad om de werkelijkheid in de Orwelliaanse zin te manipuleren. Wat veel critici van de zogenaamde 'alternatieve feiten' niet begrijpen, is dat deze fenomenen niet voortkomen uit een intellectuele beweging, maar uit een bewuste poging om de controle over de publieke perceptie te verkrijgen en te behouden.

Hoewel postmodernisme in de academische wereld invloed heeft gehad, vooral in disciplines zoals literatuur en culturele studies, heeft het nooit de bredere samenleving of politiek beïnvloed op de manier die de manipulatie van taal in de politiek kan doen. Het idee van alternatieve feiten is niet een academische theorie die in de samenleving is doorgedrongen, maar een politieke strategie die door machthebbers wordt toegepast om de publieke opinie te sturen. Dit is een belangrijk verschil, en het onderstreept de gevaarlijke potentie van politieke taalmanipulatie.

In de hedendaagse wereld kunnen we de invloed van 'alternatieve feiten' herkennen in de retoriek van populistische leiders en bewegingen. Deze leiders gebruiken woorden die vaag en ambigu zijn, maar die voortdurend herhaald worden, zodat ze steeds meer invloed krijgen. Wanneer woorden geen duidelijke betekenis meer hebben, worden ze een krachtig instrument om mensen te manipuleren en hen in een alternatieve werkelijkheid te houden. Deze werkelijkheid is geen weerspiegeling van de objectieve waarheid, maar een versie die door de machtigen wordt gepresenteerd en die zij willen dat het publiek accepteert.

Het is belangrijk te begrijpen dat wanneer de betekenis van woorden wordt vervormd, de mogelijkheid voor kritische reflectie wordt ondermijnd. De kunst van de leugen, zoals Orwell die beschrijft, is gebaseerd op het herdefiniëren van de werkelijkheid via taal. Wanneer de verbinding tussen woorden en hun oorspronkelijke betekenissen wordt verbroken, wordt het onmogelijk om een gezonde, rationele discussie te voeren. Taal wordt dan niet langer een middel om de werkelijkheid te begrijpen, maar een instrument om de werkelijkheid zelf te creëren.

Wat is Confabulatie en Hoe Manipuleert Het de Geschiedenis?

Confabulatie is een verhaaltechniek die de waarheid mengt met verzinsels om een narratief te creëren dat de perceptie van het verleden manipuleert. Het wordt vaak gebruikt door leugenachtige leiders, manipulators en criminelen om mensen te beïnvloeden en hen in dienst te stellen van een illusie. Dit proces maakt het mogelijk om geschiedenissen te fabriceren die diep ingrijpen in de psyche van een samenleving, de realiteit verdraaiend op een manier die zowel misleidend als gevaarlijk kan zijn.

Het is belangrijk te begrijpen dat confabulatie zich in twee vormen kan voordoen: gedeeltelijk en totaal. Gedeeltelijke confabulatie neemt elementen van werkelijke gebeurtenissen over en past deze aan om een narratief te creëren dat een vertekende versie van de geschiedenis vertelt. Dit verhaal raakt steeds meer verweven met een overtuigend gevoel van waarheid naarmate het zich door de tijd verspreidt, waardoor het moeilijker wordt om het te weerleggen met tegenargumenten en feiten. De tweede vorm, totale confabulatie, is de volledige fabricatie van het verleden en creëert een mythologische geschiedenis die helemaal niet op feiten is gebaseerd. Dit type confabulatie kan in de politiek bijzonder destructief zijn.

Een van de meest vernietigende voorbeelden van confabulatie in de geschiedenis was de mythe van de "Arische Ras" die Adolf Hitler gebruikte om zijn ideeën over een superieure "witte" ras te rechtvaardigen. Deze mythologie werd gepromoot als een soort ethno-raciale zuiverheid die onterecht werd verbonden met een glorieuze oude beschaving. Het idee van de Arische Ras werd door Hitler en zijn volgelingen gebruikt om zijn imperialistische en antisemitische agenda te legitimeren, wat leidde tot de vernietiging van miljoenen mensen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit soort mythische verhalen creëert een vals besef van verbondenheid en superioriteit, en wordt soms door hedendaagse politici herhaald om haat en verdeeldheid te zaaien.

Het gebruik van confabulatie in de moderne politiek is nog steeds relevant, zoals blijkt uit het gebruik van symbolen zoals "Make America Great Again" (MAGA). Het MAGA-motto is een subtiele, maar krachtige vorm van confabulatie, die elementen van de "zuivere witte" narratieven oproept. Het verhaal dat door deze retoriek wordt gecreëerd, legt de nadruk op een Amerika dat verondersteld werd groot te zijn, maar dat nu onder druk staat van liberalisme en vermeende invloeden van de "diepe staat". Deze strategie manipuleert de geschiedenis, door een valse samenhang te creëren die een collectief bewustzijn beïnvloedt en latente vooroordelen oproept.

Wat belangrijk is om te begrijpen over confabulatie is dat het niet per se is ontworpen om in strijd te zijn met feiten, maar eerder om de perceptie van feiten te vervormen. In veel gevallen worden werkelijke gebeurtenissen in de geschiedenis geherinterpreteerd om een narratief te creëren dat de belangen van de verteller dient. Dit maakt het des te moeilijker om de leugen te doorzien, omdat het zogenaamd overeenkomt met het 'gezond verstand' van de samenleving.

In de context van georganiseerde misdaad gebruiken groepen zoals de Mafia confabulatie om hun oorsprong en bestaan te legitimeren. Door hun geschiedenis te vervalsen, creëren ze een verhaal waarin ze niet slechts een bende criminelen zijn, maar een organisatie met een legitieme en vaak nobele oorsprong. Dit verhaal van afkomst wordt verteld om de leden een gevoel van doel en verbondenheid te geven. Het is deze mythische oorsprong die de leden bindt, hen overtuigt van hun recht om te handelen zoals ze doen, en hen een gevoel van continuïteit en betekenis geeft.

Dit fenomeen is niet beperkt tot politieke of criminele groeperingen. Het raakt de kern van de menselijke natuur: we proberen onszelf en onze samenlevingen te begrijpen door middel van verhalen. Het is een psychologisch mechanisme dat ons helpt om het verleden te begrijpen en het heden te verklaren. Maar deze verhalen kunnen worden gemanipuleerd en misbruikt door degenen die de kracht hebben om de historische leugens te vertellen.

Wat de lezer moet begrijpen is dat confabulatie niet alleen een triviale kwestie van onwaarheden is, maar een krachtig middel om de koers van de geschiedenis te beïnvloeden. Het gaat om het veranderen van de manier waarop we onze identiteit begrijpen, het vergroten van groepsidentificatie en het rechtvaardigen van schadelijke of destructieve handelingen. Het is een techniek die zowel in kleine gemeenschappen als op wereldschaal verwoestende gevolgen kan hebben. Het gevaar ligt in de overtuiging van de mensen dat het "verhaal" de waarheid is, zelfs als het niet is.

Hoe de kunst van de leugen invloed heeft op de samenleving: Van Trump tot de huckster

In de geschiedenis van de Verenigde Staten zijn er vele figuren die, hoewel gewetenloos, toch in staat waren om de harten van de mensen te winnen. Ze zijn meesters in bedrog en sluwheid, en door hun retorische vaardigheden konden ze zich uit situaties wurmen waarin anderen zouden falen. Donald Trump is daar een modern voorbeeld van. Zoals Jack Dawkins, de beroemde ‘Artful Dodger’ uit Charles Dickens' Oliver Twist, was hij in staat om zijn aanhangers te overtuigen van zijn onschuld, terwijl hij tegelijkertijd het land door zijn eigen belangen liet regeren. Trump maakt zich niet alleen de kunst van de leugen eigen, maar slaagt er ook in anderen te beschuldigen van de dingen waar hij zelf schuldig aan is. Dit is de kern van hucksterisme – een meesterlijke manipulatie van de waarheid, gepresenteerd op zo’n manier dat het wordt aanvaard als feit.

Dit soort bedrog is niet nieuw. Al in de zestiende eeuw begreep Machiavelli hoe gemakkelijk het was om mensen te misleiden. Hij gebruikte het voorbeeld van Alexander VI, een paus die zijn machtspositie niet wist te behouden door deugden of wijsheid, maar door bedrog. Machiavelli schreef dat mensen vaak zo simpel zijn, dat degene die hen probeert te bedriegen altijd wel iemand zal vinden die zich laat misleiden. Hetzelfde geldt voor Trump. Zijn vermogen om mensen te manipuleren, zijn constante gebruik van termen zoals "con job" of "con artist", helpt om de aandacht af te leiden van zijn eigen misdaden en fouten. Hij beschuldigt anderen van bedrog, terwijl hij zelf in de meest flagrante leugens verstrikt zit.

Deze techniek van het afleiden van kritiek door anderen de schuld te geven, is een essentieel kenmerk van hucksterisme, zoals Ben Zimmer terecht opmerkt. Dit is een perfecte weergave van wat psychologen 'projectie' noemen – het toeschrijven van je eigen negatieve eigenschappen aan anderen. Deze strategie, toegepast door Trump, toont de kracht van de huckster als een manipulator die de publieke opinie in zijn voordeel kan draaien door zichzelf als slachtoffer voor te stellen.

De kracht van de "grote leugen" kan niet worden onderschat. De Amerikaanse cultuur is er doordrenkt van, zowel in de politiek als in de media. Films uit de jaren veertig en vijftig, zoals The Hucksters en A Face in the Crowd, brengen een scherp commentaar op de invloed van bedriegers in de samenleving. In deze films wordt de huckster gepresenteerd als charmant aan de buitenkant, maar als iemand die de maatschappelijke normen ondermijnt en de waarheid verdraait om zijn eigen doelen te bereiken.

In deze context is het belangrijk om te begrijpen dat hucksterisme niet alleen een individuele strategie is, maar een sociaal fenomeen. Max Black schreef in 1982 dat een leugenaar parasitair leeft op de algemene veronderstelling van waarheid in de samenleving. De leugen ondermijnt de fundamenten van sociale instituties, die afhankelijk zijn van effectieve communicatie en gedeelde waarheden. In een wereld waar leugens alledaags zijn, dreigt de basis van rationele, beleefde interactie te verdwijnen.

Een van de meest verontrustende aspecten van hucksterisme is de zogenaamde ‘bullshitting’ – het maken van valse beweringen om uit ongemakkelijke situaties te ontsnappen of om een standpunt te ondersteunen, ondanks het feit dat de bewering niet gebaseerd is op feiten. Dit gedrag, dat Trump beroemd maakte, is effectief omdat het vaak niet wordt uitgedaagd op het moment zelf. Wanneer Trump bijvoorbeeld onwaarheden verspreidt over de verkiezingen of over de omvang van zijn overwinningen, laat hij het ‘bewijs’ meestal open voor later, in de wetenschap dat zijn aanhangers in de tussentijd hem blijven steunen, ondanks het gebrek aan substantiële bewijzen.

De kunst van het bullshitten is dat het moet lijken op waarheid om effectief te zijn. Het is niet zozeer de inhoud van de leugen die telt, maar hoe het wordt gepresenteerd. Dit soort communicatie roept een soort acceptatie op bij de massa, die vaak geen tijd of middelen heeft om de beweringen te verifiëren. De media spelen hierin een cruciale rol door, bewust of onbewust, deze leugens te verspreiden zonder kritische vraagtekens te zetten.

Het is belangrijk te beseffen dat de effecten van hucksterisme niet alleen psychologisch zijn, maar ook politiek en sociaal. In een tijd waarin informatie zich razendsnel verspreidt via sociale media, wordt de impact van hucksterisme versterkt. De samenleving wordt steeds vatbaarder voor manipulatie, niet alleen door politici zoals Trump, maar ook door bedrijven en media die hun eigen agenda’s pushen. Het onvermogen om de waarheid van de leugen te onderscheiden leidt niet alleen tot politieke instabiliteit, maar kan ook het sociale weefsel dat een samenleving bij elkaar houdt, verzwakken.

Het belangrijkste dat we moeten begrijpen, is dat hucksterisme meer is dan een persoonlijke zwakte of falen van één individu. Het is een reflectie van bredere maatschappelijke trends die de acceptatie van leugens en bedrog in stand houden. Het vraagt om een kritischer publiek, dat zich niet laat misleiden door charme of valse beloften, maar bereid is om de feiten te onderzoeken, zelfs als dat betekent dat de werkelijkheid minder aangenaam is.

Hoe Boondocking je RV-avontuur kan Verrijken
Hoe de coronacrisis zich ontwikkelde: een pandemie die de wereld verraste
Hoe de pers en nationale veiligheid elkaar beïnvloeden in tijden van crisis
Hoe Kritiek op Wetenschap de Waarheid Beïnvloedt en Wat We Moeten Begrijpen
Hoe werkt een event-driven architectuur binnen AWS Lambda en waarom is het zo krachtig?