Wat zijn de kernwaarden van huisartsgeneeskunde in Sub-Sahara Afrika?

In Sub-Sahara Afrika (SSA) is huisartsgeneeskunde niet een goed bekende of prestigieuze specialiteit. De meeste huisartsen kiezen voor deze carrière uit compassie, met als doel kwalitatieve zorg te bieden, vooral aan kwetsbare bevolkingsgroepen en gemeenschappen. Deze compassie, de wens om zorg te leveren aan mensen die het nodig hebben, is een belangrijke drijfveer voor de meeste huisartsen en vormt de basis voor hun werk en toewijding. Het is een kernwaarde die alle andere waarden van de huisartsgeneeskunde in deze regio beïnvloedt, aangezien het streven naar kwaliteit en holistische zorg centraal staat.

Huisartsen vervullen vaak essentiële rollen op plaatsen waar er geen specialisten zijn. Ze werken in afgelegen, landelijke gebieden waar andere specialisten niet willen komen, en spelen een belangrijke rol bij de bestrijding van epidemieën zoals COVID-19, Ebola en andere hemorragische koortsen, die vaak gepaard gaan met een hoog sterftecijfer. In zulke contexten zijn het huisartsen die de brug slaan tussen de gemeenschap en de zorg, en door hun unieke benadering van zorg leveren ze cruciale bijdragen aan het gezondheidszorgsysteem.

De ontwikkeling van onderwijsprogramma's in de huisartsgeneeskunde, evenals de formulering van onderzoeksagenda’s, zouden geleid moeten worden door deze kernwaarden. In veel SSA-landen ontbreken duidelijke en gedocumenteerde uitkomsten van huisartsgeneeskunde-opleidingen, wat de uniformiteit van de opleidingen binnen de regio belemmert. Daarom zullen de kernwaarden van huisartsgeneeskunde een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van opleidingsresultaten en het beleid rondom het huisartsenonderwijs. Als huisartsgeneeskunde zich verder ontwikkelt in de regio, zal er de noodzaak zijn om de huidige wereldwijde aanbevelingen voor beoordelingen en leermethoden te volgen, bijvoorbeeld door het gebruik van ‘entrustable professional activities’ (EPA’s). Deze kernwaarden helpen bij de vorming van deze beoordelingsmodellen.

Binnen SSA worstelen veel huisartsen nog steeds met het definiëren van hun identiteit. Dit komt doordat hun rol vaak onduidelijk is, vooral wanneer ze werken in een omgeving waar er nog steeds een gevestigde ‘algemene arts’ is, die slechts een jaar stage heeft gelopen zonder postdoctorale opleiding. Het begrijpen van de kernwaarden van huisartsgeneeskunde kan echter een cruciale bijdrage leveren aan het helder definiëren van deze identiteit en het verduidelijken van hun rol in het zorgsysteem.

De kernwaarden moeten bovendien doorwerken in de voortdurende professionele ontwikkeling (CPD) van huisartsen in Afrika, zodat het CPD-aanbod relevant blijft voor hun werk in de gemeenschap. Dit maakt de ontwikkelde CPD-activiteiten responsief aan de veranderingen in de gezondheidsbehoeften van gemeenschappen. Het veld van eerstelijnszorg-onderzoek is in SSA nog relatief jong, maar het ontwikkelt zich gestaag, zoals blijkt uit de toename van het aantal gepubliceerde werken. De kernwaarden van de huisartsgeneeskunde zullen de richting van het onderzoek in de eerstelijnszorg bepalen, en het is belangrijk dat onderzoekers in dit veld goed bekend zijn met deze fundamentele waarden.

Gezondheidsbeleid in veel SSA-landen is vaak gebaseerd op het concept van eerstelijnszorg (PHC), maar er bestaat een aanzienlijke variëteit in de manier waarop PHC wordt begrepen en geïmplementeerd. Soms wordt het concept van huisartsgeneeskunde verward met dat van algemene gezondheidszorg. Het goed begrijpen van de kernwaarden van huisartsgeneeskunde, vooral als een specialiteit binnen de eerstelijnszorg, kan beleidsmakers helpen bij het ontwikkelen van beter onderbouwde en meer coherente gezondheidszorgbeleid, dat daadwerkelijk de basisbehoeften van gemeenschappen ondersteunt.

De kernwaarden van huisartsgeneeskunde in Afrika hebben zich in de loop der tijd ontwikkeld met de groei van de discipline. Ondanks de verschillen in praktijkmodellen binnen de regio, blijven de onderliggende waarden en principes consistent. Deze waarden zijn diep geworteld in de Afrikaanse cultuur, aangezien veel huisartsen hun opleiding en ervaring in deze context hebben opgedaan. Ze helpen huisartsen zich te concentreren op de behoeften van patiënten, gezinnen en gemeenschappen, door zorg te bieden die holistisch is en gekarakteriseerd wordt door een duurzame arts-patiëntrelatie. Dit is wat huisartsgeneeskunde zijn unieke identiteit en definitie geeft als een specialiteit, evenals de huisartsen die het praktiseren.

De nadruk moet liggen op het belang van de compassie van huisartsen, niet alleen als een persoonlijke eigenschap, maar als een professionele kernwaarde die elke interactie met patiënten, elke beslissing in de zorg en elke inspanning om gezondheidsverschillen te verkleinen, stuurt. De effectiviteit van het werk van huisartsen wordt niet alleen gemeten aan de hand van klinische uitkomsten, maar ook door de verbinding die ze leggen met de mensen die ze dienen, en de blijvende impact die ze hebben op gemeenschappen die vaak ver van de meer geavanceerde gezondheidszorgsystemen staan.

Hoe kan de toekomst van huisartsgeneeskunde in het Caribisch gebied worden verzekerd ondanks de uitdagingen?

De moderne Caribische regio is etnisch divers, gevormd door een mengeling van kolonisatie door de Spanjaarden, Engelsen, Nederlanders en Fransen, de Atlantische slavenhandel uit Sub-Sahara Afrika, gedwongen arbeid uit India en China, en hedendaagse immigratie. Dit maakt de volksgezondheid in het Caribisch gebied complex, omdat de systemen variëren afhankelijk van de geschiedenis, de beschikbare middelen en de etnische diversiteit. De primaire talen in de regio zijn Engels, Spaans, Frans en Nederlands, met daarnaast creoolse en inheemse talen. De volksgezondheidssystemen zijn grotendeels afhankelijk van het bruto binnenlands product (BBP) van individuele landen, maar er bestaat ook een behoefte aan regionale samenwerking om opkomende technologieën en betere zorgsystemen optimaal te benutten.

Hoewel de Pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie, de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank en de Caribische Publieke Gezondheidsorganisatie belangrijke bijdragen hebben geleverd, is de kwaliteit van de primaire zorg in het Caribisch gebied vaak afhankelijk van de individuele inspanningen van zorgprofessionals. Het Caribisch College van Familiepraktijk (CCFP) is de enige organisatie in de Engelssprekende landen van het Caribisch gebied. Lidmaatschap van de CCFP garandeert automatische toetreding tot WONCA, zij het niet direct. Het nationale gevoel van identiteit kan de regionale samenwerking bemoeilijken, maar sterke leiderschap binnen de CCFP zou kunnen bijdragen aan het versterken van de waarden van de huisartsgeneeskunde.

In het Caribisch gebied zijn er momenteel vijf campussen van de Universiteit van West-Indië die opleidingen in huisartsgeneeskunde aanbieden. Deze opleidingen hebben bijgedragen aan de persoonlijke en academische vooruitgang van artsen. In Haïti, echter, ligt de situatie heel anders. Hoewel er sinds 2011 een opleiding voor huisartsgeneeskunde was, wordt er momenteel geen training meer gegeven door de gewelddadige situatie in het land. Dit benadrukt de kwetsbaarheid van de vooruitgang die geboekt werd in de regio, wat een waarschuwing is dat vooruitgang nooit vanzelfsprekend is en vaak afhankelijk is van externe omstandigheden.

In een land als Haïti, waar de toegang tot gezondheidszorg vaak gefragmenteerd is, is huisartsgeneeskunde essentieel om holistische zorg te bieden die het hele levenspad van een patiënt omvat – van preventie tot chronische ziektebeheer. De uitdagingen in Haïti, vooral in rurale en slecht bediende gebieden, zijn enorm. Het ontbreken van medische infrastructuur maakt het moeilijk om zorg te bieden aan de meest kwetsbare bevolkingsgroepen. Huisartsgeneeskunde kan echter een oplossing bieden, aangezien huisartsen niet alleen medische zorg bieden, maar ook langdurige relaties opbouwen met gemeenschappen en een rol spelen in het behoud van artsen in landelijke gebieden. Deze programma’s zijn van vitaal belang voor het behoud van gezondheidszorg in gebieden die anders verwaarloosd zouden worden.

De vooruitgang van het enkele huisartsgeneeskunde-programma in Haïti staat echter op het spel. Financiële bezuinigingen en politieke instabiliteit vormen een groot risico voor de voortzetting van de opleiding. Het verlies van dit programma zou betekenen dat een cruciaal onderdeel van Haïti's gezondheidszorgsysteem verloren zou gaan. Daarom is het essentieel om de aandacht te vestigen op het belang van deze programma’s, zowel voor de onmiddellijke gezondheidsbehoeften als voor de langetermijnontwikkeling van het gezondheidszorgsysteem. Het behoud van huisartsgeneeskunde-opleidingen in Haïti zou niet alleen de toegang tot zorg verbeteren, maar ook bijdragen aan de duurzaamheid van het systeem op de lange termijn.

Ondanks deze uitdagingen is er reden tot optimisme. De Caribische regio lijkt een hernieuwde waardering te krijgen voor de ‘low-tech, high-touch’ zorg die typisch is voor de huisartsgeneeskunde. Veel patiënten in de regio vertrouwen hun huisartsen, en dit vertrouwen is vaak gebaseerd op persoonlijke connecties die niet verloren mogen gaan door overmatige afhankelijkheid van technologie of te sterk beheerde zorgmodellen. Het behouden van deze verbindingen is essentieel om de vooruitgang in de regio voort te zetten. De samenwerking tussen artsen, onderzoekers en docenten is van cruciaal belang om ervoor te zorgen dat de noodzakelijke wetenschappelijke basis wordt behouden om veranderingen door te voeren.

Internationale connecties blijven belangrijk, vooral na een wereldwijde pandemie die ons eraan herinnert dat alle landen met elkaar verbonden zijn. Het is belangrijk om een balans te vinden tussen nationale prioriteiten en regionale samenwerking.

De situatie in Haïti en andere landen in het Caribisch gebied toont aan hoe essentieel huisartsgeneeskunde is voor het waarborgen van de gezondheidszorg in moeilijk bereikbare gebieden. De ontwikkeling en het behoud van opleiding in huisartsgeneeskunde is een investering in de toekomst van de gezondheidszorg in deze regio. Het is essentieel om niet alleen te focussen op de huidige gezondheidsproblemen, maar ook te kijken naar de langetermijnimpact van deze programma's voor het land en zijn bevolking.

Welke kernwaarden inspireren wereldwijde veranderingen in de huisartsgeneeskunde?

De wereld van de huisartsgeneeskunde is breed en divers, met verschillende culturele, ethische en sociale contexten die de praktijken in verschillende regio's beïnvloeden. Elk continent heeft zijn eigen unieke benadering van de zorg en de waarden die ten grondslag liggen aan de praktijk van huisartsen. In Europa, bijvoorbeeld, is WONCA (World Organization of National Colleges, Academies, and Academic Associations of General Practitioners/Family Physicians) al begonnen met het definiëren van kernwaarden voor hun regio. Dit proces, dat in 2022 werd opgezet, heeft als doel om te beoordelen of huisartsen in Europa deze waarden erkennen en of ze daadwerkelijk worden toegepast in hun dagelijkse werk. Ze beschouwen de gepubliceerde kernwaarden als een inspiratie voor andere regio's, maar erkennen tegelijkertijd dat deze waarden elders mogelijk anders zijn, en dat een herziening van de eigen waarden noodzakelijk kan zijn.

In Latijns-Amerika ligt de nadruk op de Spaans- en Portugese sprekende landen in Midden- en Zuid-Amerika, evenals de Caraïben. Deze regio wordt gekarakteriseerd door een hoge mate van armoede, vooral onder kinderen, een hoog aantal moorden en gewapende conflicten, en politieke instabiliteit. Desondanks blijft de regio rijk aan culturele diversiteit, met een groot aantal inheemse bevolkingsgroepen die verschillende talen en tradities koesteren. De Ibero-Amerikaanse groep van WONCA, voortgekomen uit de Confederación Iberoamericana de Medicina Familiar (CIMF), heeft de afgelopen twee decennia acht belangrijke familie-geneeskunde-toppen georganiseerd, die als basis dienen voor het formuleren van waarden en principes. Dit regionale netwerk zal in de toekomst ook belangrijke belanghebbenden interviewen om diepere inzichten te verkrijgen in de lokale toepassing van deze waarden.

In Noord-Amerika zijn de Verenigde Staten en Canada de dominante spelers, samen met elf kleine eilandlanden in de Cariben, variërend van welvarende landen zoals de Bahama’s tot het politiek instabiele en arme Haïti. Deze regio benadrukt decentralisatie en devolutionisme, waarbij lokale autonomie wordt aangemoedigd om rekening te houden met diversiteit. Empathie en compassie worden vaak genoemd als kernwaarden, maar de nadruk ligt meestal op kwesties zoals rechtvaardigheid, sociale verantwoordelijkheid en professionele autonomie.

In Zuid-Azië, waar een kwart van de wereldbevolking woont, wordt de nadruk gelegd op de rol van het gezin en de invloed van familie op medische besluitvorming. Het is duidelijk dat in deze regio het Westerse concept van individuele autonomie moet worden aangevuld met de betrokkenheid van het gezin in het zorgproces. Cultuurbewustzijn en respect voor familie en gemeenschap zijn ook essentieel in Zuid-Azië, net zoals in veel Afrikaanse en Aziatisch-Pacifische regio’s. De focus ligt op het opbouwen van sterke en vertrouwensvolle relaties door middel van empathie en compassie.

Wat dit alles ons leert, is dat waarden diep verankerd zijn in culturele normen en overtuigingen, en dat deze waarden een essentiële rol spelen in de manier waarop zorg wordt geleverd. De westerse cultuur, met haar nadruk op individualisme en persoonlijke vrijheid, contrasteert sterk met collectieve samenlevingen waar de gemeenschap, familie en wederzijdse steun centraal staan. Zo benadrukken Polynesische culturen uit de Stille Zuidzee waarden zoals samenwerking, respect voor de natuur en het belang van familiebanden. In tegenstelling tot de westerse focus op individuele prestaties, wordt in deze culturen succes gemeten aan de hand van het welzijn van de gemeenschap als geheel.

In Afrika en andere delen van de Azië-Pacifische regio worden vergelijkbare waarden gedeeld. Er is een sterke nadruk op het welzijn van de familie en gemeenschap, evenals op culturele bewustwording en de bescherming van traditionele waarden. Het respect voor de natuurlijke omgeving en het onderhouden van een spirituele band met de natuur is een belangrijk onderdeel van veel van deze culturen.

In tegenstelling tot dit collectieve denkkader staan de meer individualistische, op het Westen georiënteerde waarden, die de nadruk leggen op autonomie, zelfredzaamheid en onafhankelijkheid. Terwijl de nadruk in de westerse wereld ligt op autonomie en persoonlijke keuzes, wordt in veel andere delen van de wereld het belang van collectieve verantwoordelijkheid en gedeelde beslissingen hoger gewaardeerd.

Het wordt steeds duidelijker dat de waarden van huisartsgeneeskunde niet universeel zijn. Verschillende landen, culturen en gemeenschappen hebben hun eigen benaderingen en prioriteiten. In veel gevallen moeten de kernwaarden van de huisartsgeneeskunde worden aangepast aan de specifieke behoeften van de gemeenschappen die ze bedienen. Dit betekent dat de waarden van empathie, compassie en respect voor de menselijke waardigheid, hoewel universeler, in verschillende contexten op verschillende manieren kunnen worden geïnterpreteerd en toegepast.

Een diepgaand begrip van deze culturele diversiteit in waarden en principes is van cruciaal belang voor huisartsen over de hele wereld. Het stelt hen in staat om niet alleen betere zorg te bieden, maar ook om respectvol en effectief te communiceren met patiënten uit verschillende achtergronden. In dit proces wordt de familie vaak als een essentiële speler in de zorg erkend, vooral in niet-westerse contexten, waar gezamenlijke beslissingen vaak als de norm worden beschouwd. Het bewustzijn van deze diversiteit helpt huisartsen om hun benadering van zorg te verfijnen, zodat deze beter aansluit bij de specifieke behoeften van hun patiënten en de cultuur waarin ze zich bevinden.