Jak sztuczna inteligencja zmienia oblicze nowoczesnych wojskowych operacji?

W 2022 roku w Kolkacie odbyła się konferencja zorganizowana przez Instytut Badań Pokoju w Oslo (PRIO), która zgromadziła wybitnych przedstawicieli różnych dziedzin: byłych wojskowych, naukowców, filozofów, dyplomatów oraz badaczy zajmujących się historią, socjologią i naukami politycznymi. Tematem przewodnim były technologie sztucznej inteligencji (AI) i ich wpływ na przyszłość wojskowości. Podczas dyskusji uczestnicy nie tylko omawiali nowe technologie, ale także wyzwania związane z wdrażaniem AI w strukturach dowodzenia, taktyce oraz szkoleniu żołnierzy. Sztuczna inteligencja, szczególnie w kontekście zastosowań wojskowych, staje się jednym z najważniejszych elementów przyszłych doktryn obronnych na całym świecie.

Sztuczna inteligencja jest katalizatorem, który napędza przemiany nie tylko w cywilnym, ale także w militarnym sektorze. Zmiany te są szczególnie widoczne w armiach takich państw jak Stany Zjednoczone, Chiny i Rosja, które już teraz włączają AI do swoich strategii wojskowych. W ślad za tymi krajami podążają inne, w tym Izrael oraz NATO, które ogłosiło, że także w najbliższych latach skoncentruje swoje wysiłki na integracji AI w wojskowych strukturach. Wiele państw, zwłaszcza w Azji i Afryce, wciąż stoi przed wyzwaniem adaptacji tych technologii, co może wpłynąć na ich pozycję w globalnym systemie bezpieczeństwa.

Podczas konferencji omawiano także kwestie etyczne związane z używaniem tzw. „robotów zabójców” oraz włączeniem systemów AI w podejmowanie decyzji w trakcie działań wojennych. Już teraz na całym świecie toczy się debata na temat możliwości i ryzyka związanych z wprowadzeniem autonomicznych systemów uzbrojenia. Jednym z kluczowych zagadnień jest pytanie, w jakim stopniu maszyny będą w stanie zastąpić człowieka w podejmowaniu decyzji związanych z użyciem siły wojskowej. W kontekście międzynarodowego prawa humanitarnego powstają pytania o odpowiedzialność za decyzje podejmowane przez autonomiczne systemy oraz o zasady, które powinny regulować ich użycie w konfliktach zbrojnych.

Warto zwrócić uwagę, że AI w wojsku nie tylko zmienia sposób prowadzenia działań wojennych, ale również wpływa na organizację struktur wojskowych. W szczególności zjawisko „wojny sieciowej” (network-centric warfare), które opiera się na połączeniu rozproszonych jednostek wojskowych w jedną spójną sieć, jest bezpośrednio związane z rozwojem AI i technologii komunikacyjnych. AI, wykorzystująca dane z różnych źródeł, umożliwia szybsze i bardziej precyzyjne podejmowanie decyzji, co ma fundamentalne znaczenie w czasach, gdy tempo konfliktów zbrojnych jest szybsze niż kiedykolwiek wcześniej.

Integracja AI w armiach na całym świecie jest także związana z koniecznością opracowania nowych doktryn i strategii, które będą uwzględniać rolę nowych technologii. W tym kontekście pojawia się również kwestia przyszłości szkolenia żołnierzy. Wykorzystanie AI w systemach szkoleniowych może znacząco poprawić jakość i efektywność treningów, zapewniając żołnierzom realistyczne symulacje działań wojennych oraz umożliwiając szybsze przyswajanie umiejętności niezbędnych do skutecznego działania w warunkach nowoczesnych wojen.

Kiedy spojrzymy na zastosowanie AI w wojsku, musimy także uwzględnić kwestie cyberbezpieczeństwa. Systemy oparte na sztucznej inteligencji, szczególnie te wykorzystywane w sieciach obronnych i systemach uzbrojenia, stanowią potencjalny cel dla cyberataków. Zabezpieczenie tych systemów przed wrogimi działaniami w przestrzeni cyfrowej stanie się kluczowym zadaniem dla armii w nadchodzących latach. Kwestie cyberwojny oraz obrony przed cyberatakami muszą stać się integralną częścią doktryn wojskowych, a także przedmiotem intensywnych badań w kontekście wykorzystania AI w wojskowych operacjach.

Integracja AI w wojsku, choć wiąże się z ogromnym potencjałem, pociąga również za sobą liczne wyzwania. Z jednej strony, może znacząco poprawić efektywność sił zbrojnych i zwiększyć ich zdolności operacyjne. Z drugiej strony, niesie ze sobą ryzyko nadużyć i zagrożenia dla międzynarodowego bezpieczeństwa. Kwestie związane z etyką, prawem międzynarodowym i odpowiedzialnością za działania systemów autonomicznych pozostają otwarte, a ich rozwiązanie będzie miało kluczowe znaczenie dla przyszłości militarnej i technologicznej.

Jak wojna na Ukrainie kształtuje przyszłość autonomicznych systemów broni i cyberwojny?

Współczesna wojna, a szczególnie konflikt rosyjsko-ukraiński, stanowi wyjątkowy przypadek, który ukazuje rosnącą rolę technologii, w tym autonomicznych systemów broni i operacji cybernetycznych, w kształtowaniu współczesnych strategii wojennych. Cyberspace, jako fundament, na którym opiera się sztuczna inteligencja (AI), jest nie tylko przestrzenią niezbędną do sprawnej operacji tych technologii, ale i obszarem pełnym ryzyk, które mogą destabilizować globalną równowagę sił.

Sztuczna inteligencja w kontekście wojny może zapewnić szybkie i precyzyjne podejmowanie decyzji, co jest nieocenione w operacjach wymagających analizowania ogromnych zbiorów danych, takich jak logistyka czy utrzymanie sprzętu. Jednakże te systemy są również podatne na awarie w nieprzewidywalnych sytuacjach, co może prowadzić do eskalacji konfliktów i zaburzyć istniejące mechanizmy odstraszania między narodami. W kontekście wojny rosyjsko-ukraińskiej widzimy, jak takie systemy są wykorzystywane zarówno w działaniach ofensywnych, jak i defensywnych, a cyberataki oraz systemy autonomiczne stały się integralną częścią wojny.

Równolegle do cyberataków, pojawia się nowe narzędzie w postaci autonomicznych broni, które były wykorzystywane na różnych frontach, w tym w wojnie rosyjsko-ukraińskiej. Przykładem takich technologii są drony, które posiadają pewien stopień autonomii. Drony takie jak Lancet Kamikaze i KUB-BLA, produkowane w Rosji, są w stanie autonomicznie identyfikować cele, jednak ich pełna autonomia jest wciąż w fazie eksperymentalnej, a w rzeczywistości operacje te są nadzorowane przez ludzi. Z drugiej strony, Ukraina używa dronów Bayraktar TB2, które charakteryzują się możliwością lotu autonomicznego oraz wykorzystaniem „inteligentnej amunicji” naprowadzanej laserowo. Drony te, choć wciąż nie w pełni autonomiczne, stanowią istotny element w strategii obronnej Ukrainy.

Nie tylko drony są wykorzystywane w tej wojnie, ale także autonomiczne pojazdy, takie jak te dostarczone przez Niemcy – zdalnie sterowane pojazdy, które mogą służyć zarówno do ewakuacji rannych, jak i do wykrywania i usuwania min lądowych. Choć te technologie początkowo były przeznaczone do innych celów, ich zastosowanie w strefach walki pokazuje, jak szybko mogą one znaleźć dodatkowe funkcje w warunkach wojennych. Takie technologie, choć wciąż w fazie rozwoju, mogą w przyszłości odegrać kluczową rolę w modernizacji armii.

Wszystkie te technologie są wykorzystywane w wojnie, której stawką jest nie tylko terytorium, ale także kształtowanie przyszłości technologii wojskowych. Warto zaznaczyć, że choć obecnie używane w zadaniach wspierających, niektóre z tych systemów mogą stać się w przyszłości bardziej autonomiczne i samodzielnie podejmować decyzje w zakresie wykorzystania siły. Równocześnie wojna na Ukrainie stanowi swoisty test dla tych technologii, które wciąż są w fazie rozwoju, ale ich obecne użycie może wyznaczyć nowe standardy w przyszłościowych konfliktach, gdzie technologia, sztuczna inteligencja i autonomiczne systemy staną się nie tylko elementami wspierającymi, ale głównymi aktorami w procesie prowadzenia działań wojennych.

Czy integracja sztucznej inteligencji w systemy broni jest opłacalna?

W ostatnich dziesięcioleciach badania nad AI oraz analizą ogromnych zbiorów danych doprowadziły do ogromnego postępu. Wydajniejsze maszyny umożliwiają szybsze przetwarzanie danych, co pozwala na tworzenie oprogramowania zdolnego do tłumaczenia języków, komponowania poezji, a także wspomagania odkryć medycznych. Sztuczna inteligencja wykorzystywana jest także w systemach broni, gdzie z powodzeniem poprawia efektywność wykrywania zagrożeń, analizowania dużych zbiorów danych z różnych czujników czy zarządzania inwentarzem. Wykorzystanie AI w procesach, które wcześniej wymagały interwencji człowieka, znacząco przyspiesza i upraszcza różne procedury. Jednakże, z wykorzystaniem AI w systemach uzbrojenia wiąże się także ryzyko związane z autonomicznymi decyzjami, jakie mogą podejmować te maszyny. Z jednej strony systemy te potrafią przetwarzać olbrzymie ilości danych, z drugiej – pozbawione pełnej kontroli ludzkiej, mogą podejmować decyzje, które w kontekście wojskowym mogą być nieprzewidywalne i niebezpieczne.

Chociaż AI już teraz wykorzystywana jest w wielu systemach wojskowych do analizy danych wywiadowczych, przewidywania zagrożeń czy zarządzania flotą dronów, wciąż nie ma pełnej pewności co do wpływu, jaki sztuczna inteligencja może mieć na bezpieczeństwo narodowe. Technologie te niosą ze sobą ryzyko, że systemy stają się bardziej podatne na cyberataki. Przykładem może być manipulacja danymi, które są podawane do systemów autonomicznych, co może prowadzić do zmiany ich zachowania w sposób korzystny dla przeciwnika. Ponadto, złośliwe oprogramowanie może zostać wprowadzone do systemu, co skutkowałoby jego przejęciem lub zaburzeniem jego pracy. Wprowadzenie takich technologii, mimo ich potencjału, może stanowić ogromne wyzwanie w kontekście bezpieczeństwa.

Połączenie AI z cybertechnologiami nie jest bez ryzyka również z perspektywy obrony. Chociaż AI może pomóc wykrywać anomalie i nieprawidłowości w systemach broni, może również otworzyć drzwi do nowych form ataków. Złośliwe oprogramowanie, które potrafi dostosować się do różnych taktyk obronnych, może stanowić poważne zagrożenie. Zatem wprowadzenie systemów opartych na AI do struktur wojskowych stwarza podwójne ryzyko: z jednej strony mogą one poprawić efektywność systemów obronnych, ale z drugiej – mogą stać się celem ataków cybernetycznych, które będą trudne do wykrycia i skutecznie odparcia.

Warto zauważyć, że nie tylko ryzyka związane z atakami mogą być problemem. AI w systemach broni zmienia również sposób, w jaki wojny są prowadzone. W przyszłości, maszyny te będą mogły prowadzić kampanie z użyciem algorytmów, które nie tylko analizują dane, ale także potrafią podejmować decyzje na poziomie strategicznym. W takim przypadku, decyzje dotyczące wojny mogą zostać przekazane w ręce algorytmów, co rodzi pytanie o etyczne aspekty takich działań. Automatyczne podejmowanie decyzji, a zwłaszcza w kontekście wojskowym, może prowadzić do trudnych do przewidzenia konsekwencji.

Połączenie sztucznej inteligencji i cybertechnologii w systemach uzbrojenia to zatem kwestia, która wymaga dalszych rozważań i szczegółowych analiz. Chociaż technologie te oferują ogromne możliwości, ich wykorzystanie wiąże się z poważnymi ryzykami, które nie mogą być ignorowane. Tylko odpowiednia kontrola, rozwój odpowiednich norm bezpieczeństwa i ścisła regulacja mogą pomóc w minimalizowaniu tych zagrożeń.

Jak indyjskie wojsko radzi sobie z powstaniami? Zrozumienie doktryny COIN w kontekście indyjskim

W 2018 roku, indyjskie siły zbrojne zlikwidowały 254 uzbrojonych rebeliantów w Kaszmirze i zatrzymały 604 terrorystów na wschodzie kraju. Operacje te, choć skuteczne, są niezwykle kosztowne – zarówno pod względem finansowym, jak i w kontekście moralnym i etycznym. COIN to zadanie, które wymaga nie tylko potężnej siły militarnej, ale także odpowiednich strategii, które mogą nieść ze sobą ryzyko dalszego eskalowania przemocy. Z tego powodu indyjskie wojsko stara się wypracować podejście, które łączy siłę z elementami humanitarnego podejścia do cywilów i niedopuszcza do nadużyć.

Doktryna COIN w Indiach została rozwinięta na podstawie tradycji dharmayuddha, czyli wojny zgodnej z moralnym kodeksem. Zgodnie z tym kodeksem, użycie siły jest dozwolone tylko wtedy, gdy inne środki, takie jak negocjacje, pomoc humanitarna czy strategia dzielenia i rządzenia, zawiodły. Kluczową zasadą tej doktryny jest nie tylko walka z powstańcami, ale również próba ich "odzyskania" poprzez łagodniejsze środki – takie jak pomoc społeczna i programy reintegracji. W tym kontekście indyjskie siły zbrojne dążą do zminimalizowania szkód dla ludności cywilnej, co odróżnia je od brutalnych działań rebeliantów, którzy nie respektują zasad wojny.

Doktryna COIN w Indiach stawia także na wielką rolę etyki wojennej. W przeciwieństwie do powstańców, którzy nie przestrzegają międzynarodowego prawa humanitarnego, wojsko indyjskie zobowiązuje się do ścisłego przestrzegania tych norm, co ma na celu nie tylko utrzymanie poparcia publicznego, ale także zachowanie legitymacji działań militarnych w oczach lokalnych społeczności i międzynarodowej opinii publicznej. Przemoc odwetowa, chęć zemsty czy represje wobec cywilów są całkowicie wykluczone w ramach tej doktryny, co ma na celu zapobieganie dalszemu zaostrzeniu konfliktu.

COIN to proces, który wymaga nie tylko użycia broni, ale również angażowania szerokich zasobów politycznych, społecznych i gospodarczych. Z racji tego, że operacje COIN są kosztowne i długotrwałe, coraz częściej pojawiają się głosy krytyki wobec zaangażowania wojskowego w takie operacje, wskazujące na ich negatywny wpływ na gotowość wojska do prowadzenia wojen konwencjonalnych.

Indie od lat podchodzą do doktryny COIN z dużą ostrożnością, ale też z głęboką wiarą w jej skuteczność, zakładając, że wygrana w tego typu konfliktach może być osiągnięta nie tylko poprzez walkę, ale także przez rozwiązania polityczne, społeczne i edukacyjne. Długotrwałe procesy reintegracji, wsparcie dla rozwinięcia lokalnych struktur administracyjnych oraz pomoc humanitarna są nie mniej ważne niż czysto militarne aspekty.

Z tego powodu istotnym elementem indyjskiej doktryny jest konieczność poszukiwania wyważonego podejścia do użycia siły i implementowania rozwiązań alternatywnych, które mogą przyczynić się do trwałego pokoju. Takie podejście wymaga nie tylko zaawansowanej technologii wojskowej, ale i umiejętności prowadzenia politycznych negocjacji oraz wyważonego podejścia do mieszkańców regionów dotkniętych powstaniami.