Generatywna sztuczna inteligencja (AI) stanowi istotne wyzwanie dla systemu prawnego, zwłaszcza w kontekście administracji publicznej. Wdrażanie takich technologii wiąże się z licznymi problemami natury prawnej, które mają daleko idące konsekwencje w zakresie prawa administracyjnego, ochrony praw obywatelskich oraz obowiązków publicznych agentów. Jednym z kluczowych zagadnień jest zrozumienie, jak zapewnić zgodność nowych technologii z podstawowymi zasadami prawa administracyjnego, a także jakie ryzyka i zagrożenia mogą się pojawić w wyniku ich wdrożenia.

Jednym z najistotniejszych aspektów jest przejrzystość działania generatywnej AI, która bezpośrednio wiąże się z odpowiedzialnością administracyjną. W kontekście prawa, przejrzystość nie oznacza jedynie dostarczenia dokumentacji i wyjaśnień dotyczących działania systemów AI, ale także umożliwienie zrozumienia ich procesu decyzyjnego. W teorii, systemy generatywnej sztucznej inteligencji, takie jak modele językowe, mogą być nieprzejrzyste, co sprawia trudności w weryfikowaniu ich decyzji. Jednym z rozważanych rozwiązań jest zapewnienie odpowiednich procedur wyjaśniających, takich jak przedstawienie kontrfaktycznych wyjaśnień czy minimalizacja autonomii maszyny, pozostawiając ostateczną decyzję w rękach człowieka. W praktyce, przekształcenie tych rozważań w konkretne środki prawne stawia wyzwania związane z przekładaniem zasad prawa administracyjnego na konkretne środki techniczne.

Wdrażanie generatywnej AI wiąże się również z problemem ochrony danych osobowych i innych danych chronionych, które mogą zostać wprowadzone do systemu AI przez urzędników. W szczególności dotyczy to ryzyka naruszenia obowiązku poufności, który jest kluczowy w pracy administracji publicznej. W przypadku nieprzestrzegania zasad ochrony danych, urzędnicy mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności dyscyplinarnej lub karnej. Należy pamiętać, że w przypadku wykorzystywania AI w administracji publicznej, każda ingerencja w dane – w tym dane wprowadzane do systemów przez urzędników, jak zapytania czy prompty – staje się potencjalnym zagrożeniem dla ochrony prywatności i tajemnicy zawodowej.

Z drugiej strony, generatywna AI wiąże się również z ryzykiem wprowadzenia nierówności i dyskryminacji w decyzjach administracyjnych. Modele AI, na których opierają się takie technologie, często bazują na dużych zbiorach danych, co może prowadzić do ukrytego uprzedzenia w podejmowanych decyzjach. Zjawisko to jest szczególnie istotne w kontekście równości i niedyskryminacji, które są podstawowymi zasadami administracji publicznej. W przypadku generatywnej AI, nawet jeśli dane zostały odpowiednio przygotowane i zgodne z wymogami prawnymi, to i tak istnieje ryzyko, że system wyprodukuje wynik niezgodny z zasadą równości, np. poprzez wykorzystanie niepełnych lub stronniczych danych. Ponadto, wykrywanie i zapobieganie dyskryminacyjnym wynikom generowanych przez AI pozostaje trudne, ponieważ algorytmy mogą być zbyt złożone, by zidentyfikować uprzedzenia w ich działaniu.

Kolejnym istotnym zagadnieniem jest zapewnienie pewności prawnej, która wymaga, aby administracja działała w sposób spójny i przewidywalny. Użycie AI w administracji może zaburzyć tę pewność, zwłaszcza w przypadku błędnych lub niejasnych wyników, tzw. "halucynacji" AI, które mogą prowadzić do niewłaściwych decyzji administracyjnych. Brak przejrzystości i trudności w weryfikowaniu wyników generowanych przez sztuczną inteligencję stanowi ryzyko dla stabilności prawa oraz dla ochrony uzasadnionych oczekiwań obywateli, którzy mogą mieć trudności w przewidywaniu decyzji administracyjnych. Tego rodzaju wady w procesie podejmowania decyzji mogą stanowić poważne naruszenie prawa, które prowadzi do podważenia zasadności decyzji administracyjnych.

Dodatkowo, wykorzystanie systemów AI przez administrację publiczną wiąże się z ryzykiem uzależnienia od prywatnych dostawców technologii. W sytuacji, gdy administracja korzysta z systemów opracowanych przez firmy zewnętrzne, pojawia się zagrożenie utraty niezależności i kontroli nad danymi, a także ryzyko uzależnienia od prywatnych interesów. W przypadku, gdy system AI jest testowany przed jego pełnym wdrożeniem, firma dostarczająca taką technologię może uzyskać przewagę konkurencyjną, co może stanowić niekorzystną sytuację z punktu widzenia prawa zamówień publicznych i uczciwej konkurencji.

Ostatecznie, wykorzystanie generatywnej AI w administracji publicznej może prowadzić do odpowiedzialności pozaumownych, jeżeli AI wpłynie na wynik decyzji administracyjnej w sposób błędny lub niezgodny z prawem. W takich sytuacjach administracja publiczna może zostać pociągnięta do odpowiedzialności za naruszenie praw obywateli, jeśli decyzje podjęte na podstawie AI okażą się błędne lub niezgodne z przepisami. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który uznał naruszenie prawa do obrony w przypadku odmowy dostępu do modelu ekonometrycznego, który miał kluczowe znaczenie dla decyzji administracyjnej, stanowi przykład takich potencjalnych naruszeń, które mogą wystąpić również w przypadku użycia generatywnej sztucznej inteligencji.

Zrozumienie tych wyzwań jest kluczowe dla wdrożenia technologii AI w administracji publicznej. Należy zauważyć, że każde zastosowanie generatywnej sztucznej inteligencji wiąże się z wieloma zmiennymi, które mogą wpłynąć na wynik decyzji administracyjnych. Odpowiednia regulacja, odpowiedzialność urzędników i transparentność działania systemów AI są niezbędne, aby zapewnić zgodność z prawem i ochronę praw obywateli.

Jak technologia sztucznej inteligencji manipuluje decyzjami konsumentów: Wyjątkowe przykłady i mechanizmy wpływu

W dzisiejszym cyfrowym świecie proces podejmowania decyzji przez konsumentów staje się coraz bardziej złożony i podatny na manipulację. Przykład, w którym Party B, po kłótni z ojcem, wchodzi do sklepu z e-papierosami i dokonuje zakupu na podstawie wpływu algorytmów, świetnie ilustruje, jak nowoczesne technologie mogą kształtować wybory jednostki. W tym przypadku Party A (sprzedawca e-papierosów) zastosował szereg technik, by wpłynąć na decyzję Party B poprzez użycie zaawansowanych narzędzi sztucznej inteligencji (AI).

Zaczynając od codziennego zachowania Party B, którego emocje po kłótni z ojcem powodują wzrost tętna, aż po użycie generatywnej AI, która dopasowuje komunikat reklamowy do stanu psychicznego Party B, algorytmy działają w sposób praktycznie niezauważalny. Sytuacja, w której Party B dostaje powiadomienie o e-papierosach, widząc ulubionego influencera palącego e-papieros, a następnie decyduje się na zakup, ilustruje subtelną manipulację, której celem jest skłonienie konsumenta do dokonania wyboru, którego normalnie by nie podjął.

Z perspektywy prawa ochrony konsumentów, taka manipulacja nie jest bezpośrednio zakazana. W rzeczywistości, choć nie dochodzi do klasycznej formy oszustwa czy przymusu, wykorzystanie "nudge" (subtelnych bodźców) przez AI stanowi formę wpływu, która może zniekształcać proces podejmowania decyzji konsumenta. Proces ten jest oparty na głębokiej personalizacji, gdzie każde działanie, komunikat czy propozycja jest dopasowane do indywidualnych cech i emocji użytkownika. Tego rodzaju działania, oparte na danych o lokalizacji, preferencjach czy nastroju konsumenta, mogą prowadzić do sytuacji, w których decyzja zakupowa jest wynikiem emocjonalnej reakcji, a nie racjonalnego rozważenia alternatyw.

Z perspektywy regulacyjnej, artykuł 5 UCPD (Dyrektywa w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych) daje możliwość objęcia takich działań ochroną prawną, jeżeli dochodzi do poważnego zniekształcenia procesu podejmowania decyzji konsumenta. Jednak, by mówić o "materialnej deformacji", musi zostać spełniony warunek, że konsument dokonuje wyboru, którego nie podjąłby, gdyby nie zastosowane manipulacje. Klasyczne techniki marketingowe, takie jak wywoływanie emocji przez obrazy, muzykę czy opowieści, już same w sobie stanowią formę wpływu, ale na poziomie personalizacji technologia może posunąć się znacznie dalej, wykorzystując dane o użytkowniku w sposób, który nigdy nie był możliwy w tradycyjnym marketingu.

Jednakże, kluczową kwestią w całym tym procesie jest zgoda użytkownika na przetwarzanie danych, które są wykorzystywane do personalizacji treści. Zgodnie z przepisami RODO (Rozporządzenie o Ochronie Danych Osobowych), profilowanie i personalizacja reklam są dozwolone, jeśli użytkownik wyrazi na to zgodę. W praktyce oznacza to, że algorytmy działające w oparciu o dane o użytkownikach są w stanie nie tylko przewidywać ich reakcje, ale i aktywnie kształtować decyzje w sposób, który może być trudny do wykrycia. W tym sensie zgoda na profilowanie może zniwelować możliwość zastosowania przepisów prawa dotyczących manipulacji, ponieważ konsumenci często nie zdają sobie sprawy, jak głęboko są oni analizowani i jak te dane wpływają na ich wybory.

Jeżeli chodzi o naruszenie profesjonalnej staranności, zgodnie z artykułem 2(h) UCPD, oczekuje się, że sprzedawca zachowa odpowiednią ostrożność i uczciwość. Jednak gdy w grę wchodzi celowe wykorzystanie uprzedzeń poznawczych konsumentów, trudno jednoznacznie stwierdzić, kiedy takie działania powinny zostać uznane za naruszenie. Powszechnie przyjęta teoria mówi, że jeśli decyzje są wyraźnie zmieniane przez działanie algorytmu, które przekracza granicę zwykłego marketingu, wówczas mamy do czynienia z naruszeniem, nawet jeśli nie doszło do fizycznego przymusu.

Warto zatem zauważyć, że technologia personalizowania ofert, choć jest nieodłącznym elementem współczesnego handlu, budzi również wątpliwości etyczne i prawne. Regulacje prawne, takie jak UCPD, starają się wyznaczyć granice pomiędzy zwykłym marketingiem a manipulacją, ale wciąż nie ma jednoznacznych odpowiedzi, kiedy technologia wykracza poza dopuszczalne granice wpływu na decyzje konsumentów.

Z tego powodu, istotnym punktem do rozważenia jest, jak konsumenci mogą chronić swoją autonomię w dobie cyfrowych manipulacji. Kluczowe jest zrozumienie, że choć technologia może oferować wygodę, jej nieświadome użycie może prowadzić do decyzji, które są wynikiem skomplikowanej sieci wpływów, a nie wyłącznie własnej woli. Odpowiedzialność za takie mechanizmy leży nie tylko po stronie twórców algorytmów, ale także ustawodawców, którzy muszą dostosować przepisy do wyzwań współczesnego rynku.

Jakie są najnowsze kierunki w rozwoju biodegradowalnych materiałów do druku 3D w medycynie?
Jak Prezydent Stanów Zjednoczonych Zdominował System Rządy w USA: Skutki dla Demokracji
Jak można zwiększyć odporność papieru na ogień i wysoką temperaturę?
Jakie są techniki kalibracji i jak wybrać odpowiednią metodę w zależności od rodzaju analizy?