Truss, czyli kratownica, stanowi doskonały przykład zastosowania zasady sztywnego ciała, opisanej w rozdziale 3 oraz w pracy Yang i Chiou (1987). Jest to struktura, która w swojej prostocie doskonale ilustruje rotację sztywnego ciała w kontekście początkowych sił węzłowych, bez konieczności stosowania kinematycznych hipotez, które są wymagane w teorii belki płaskiej, związanej z hipotezą Bernoulliego-Eulera o zachowaniu się płaskich przekrojów po odkształceniach. W przypadku kratownic, zależności pomiędzy odkształceniami i przemieszczeniami wynikające z teorii elastyczności pozostają w pełni ważne, a wszystkie wyższe rzędy wyrazów w formułacjach elementów skończonych mogą być interpretowane fizycznie. Co więcej, w kontekście zachowań sztywnych ciał, wyrazy wyższego rzędu są równie istotne, jak wyrazy niższego rzędu.

Problematyka analizy nieliniowej w kontekście kratownic wiąże się także z określeniem współczynników konstytutywnych w sformułowaniach opartej na zaktualizowanej formie Lagrange'a. W ramach tej formuły współczynniki te często traktowane są jako stałe w obrębie każdego kroku przyrostowego. Materiał określony w taki sposób jest materiałem "przyrostowo liniowym", choć w rzeczywistości jest to materiał nieliniowy. Różnica między materiałem przyrostowo liniowym a prawdziwie liniowym staje się szczególnie widoczna, gdy odkształcenia z wcześniejszych kroków przyrostowych są znaczne.

Przy analizie nieliniowej z uwzględnieniem iteracji w każdym kroku przyrostowym można wyróżnić trzy fazy. Pierwsza faza, zwana fazą przewidywania, polega na rozwiązaniu przyrostów przemieszczeń z równań równowagi struktury. Druga faza to faza korekty, w której odzyskuje się przyrosty sił elementów na podstawie uzyskanych w poprzedniej fazie przemieszczeń. Siły działające na każdy element na końcu kroku przyrostowego obliczane są jako suma sił początkowych oraz przyrostów sił wygenerowanych w bieżącym kroku. Trzecia faza polega na weryfikacji równowagi struktury, aby upewnić się, że osiągnięto zbieżność iteracji w nowej zdeformowanej konfiguracji. W przypadku, gdy pojawią się siły niezrównoważone, iteracja musi zostać powtórzona.

Choć istnieje wiele różnych procedur analizy nieliniowej, to w literaturze wciąż pojawiają się niejasności, zwłaszcza w kwestii cech sztywnych ciał elementów skończonych. Dotyczy to zwłaszcza wyższych wyrazów, które pojawiają się w procesie wyprowadzania macierzy sztywności elementów przy użyciu zasady pracy wirtualnej. Wyrazy te mają kluczowe znaczenie w odzyskiwaniu i aktualizowaniu sił w elementach, a także w kontroli równowagi struktury w analizie nieliniowej z iteracjami.

Dalsze analizy wykazują, że zaniedbanie wyrazów wyższego rzędu w formułacjach macierzy sztywności zależy nie tylko od samego rzędu tych wyrazów, ale także od wpływu, jaki mają na zachowanie sztywnego ciała. Aby nie naruszyć zasady sztywnego ciała, należy traktować pewne wyrazy wyższego rzędu jako całość i uwzględniać je w trakcie wyprowadzania równań. Próba zachowania części z tych wyrazów, przy zaniedbaniu pozostałych, prowadzi do powstawania fikcyjnych sił w elementach, które przechodzą rotację sztywnego ciała. Błędy te mogą wpływać na poprawność obliczeń sił elementów, a w konsekwencji prowadzić do błędów w ocenie niezrównoważonych sił w trakcie analizy.

Analiza kratownic w kontekście sztywności ciała wymaga więc precyzyjnego podejścia do wyższych i niższych wyrazów w formułacjach elementów skończonych, by zapewnić poprawność wyników. Trzeba również pamiętać, że dla pełnej poprawności analizy niezbędne jest odpowiednie traktowanie sił początkowych w połączeniu z przyrostami sił generowanymi w trakcie analizy. Każda nierówność sił może prowadzić do konieczności powtarzania etapów analizy, co w końcowym efekcie zapewnia stabilność i dokładność wyników.

Jak Rigidna Rotacja Wpływa na Przemiany Sił w Elementach Rusztowań?

Siła osiowa 1Fx1F_x (równa 1Fxb1F_{xb}), która już działała na element w punkcie C1, będzie obracać się zgodnie z sztywnym obrotem [patrz Rys. 4.4(c)]. Efektem tych trzech zjawisk jest to, że początkowe siły zostają skierowane wzdłuż obróconej osi elementu kratownicy, podczas gdy ich wielkości pozostają niezmienione, co oznacza, że równowaga elementu jest zachowana po sztywnym obrocie ciała. Należy dodać, że powyższe spostrzeżenie dotyczące sztywnych właściwości macierzy sztywności geometrycznej [kg][k_g] jest zgodne z zasadą sztywnego ciała przedstawioną wcześniej w rozdziale 3.5. W rzeczywistości, pozwalając, aby {u}r\{u\}_r reprezentowało dowolny ruch sztywnego ciała, można wykazać, że przyrost odkształcenia ϵxx\epsilon_{xx} pozostanie równy zeru.

Zatem możemy zapisać:

ϵxx=0lubexx=ηxx(4.47)\epsilon_{xx} = 0 \quad \text{lub} \quad e_{xx} = -\eta_{xx} \quad (4.47)

Z równań (4.37) i (4.38) wiadomo, że Fxl=FxnF_{xl} = -F_{xn} lub Fxl+Fxn=0F_{xl} + F_{xn} = 0 \quad (4.48). Podstawiając powyższe równanie do równania (4.44) otrzymujemy:

2Fx=1Fx(1+1e)1Fx(4.49)2F_x = 1F_x(1 + 1e) \equiv 1F_x \quad (4.49)

ponieważ zauważono, że 1e=(2LL)/L=01e = (2L - L)/L = 0 dla pręta poddawanego sztywnym obrotom ciała. Ponownie wykazano, że dla elementu kratownicy, na który działa jakikolwiek sztywny obrót ciała, początkowa siła osiowa 1Fx1F_x działająca na element zawsze będzie skierowana wzdłuż (obróconej) osi członu, bez zmiany wielkości działającej siły.

Warto zwrócić uwagę, że macierz [kg][k_g] współpracuje z wektorem początkowych sił {1f}\{1f\} przy rozpatrywaniu sztywnych właściwości początkowych sił działających na element. Nie powinna być traktowana jedynie jako macierz podobna do macierzy [ke][k_e] w obliczaniu przyrostu siły. Raczej, macierz [kg][k_g] lub efekty, które reprezentuje, powinny być zawsze uwzględniane w procedurach aktualizacji początkowych sił węzłowych (na podstawie zasady sztywnego ciała) w analizie nieliniowej iteracyjno-przyrostowej. Ponadto, aby nie wprowadzić żadnych fikcyjnych sił wynikających z ruchów sztywnego ciała, zarówno [ke][k_e], jak i [s1][s_1] powinny być rozpatrywane razem w procedurze odzyskiwania sił. To samo dotyczy dwóch macierzy [s2][s_2] i [s3][s_3].

W kontekście wyższych rzędów macierzy sztywności, macierze [s1][s_1] i [s2][s_2], zaprezentowane w rozdziale 4.2, wydają się być macierzami asymetrycznymi, podczas gdy macierz [s3][s_3] jest korzystnie przedstawiona jako symetryczna. Symetria macierzy może wpływać na efektywność implementacji i realizacji programu analizy komputerowej. W literaturze suma dwóch macierzy [s1][s_1] i [s2][s_2] została oznaczona jako macierz 1/2[N1]1/2[N_1] lub 1/2[k1]1/2[k_1], która jest znana jako macierz symetryczna (Mallett i Marcal, 1968; Chajes i Churchill, 1987). W tym rozdziale zostanie pokazane, że można również wyprowadzić odpowiedniki macierzy sztywności [s2]eq[s_2]_{eq} i [s3]eq[s_3]_{eq}, które posiadają szczególną cechę symetrii, dla macierzy [s2][s_2] i [s3][s_3], opierając się na wspólnych cechach trzech macierzy: [s2][s_2], [s3][s_3] i [kg][k_g].

Porównanie równania (4.33) z równaniami (4.35) i (4.36) pokazuje, że składniki sił generowane przez macierze [s2][s_2] i [s3][s_3] są identyczne w formie z tymi generowanymi przez macierz [kg][k_g], jeśli parametr siły 1Fx1F_x związany z macierzą [kg][k_g] zostanie zastąpiony przez przyrosty sił FxlF_{xl} i FxnF_{xn} związane z macierzami [s2][s_2] i [s3][s_3], odpowiednio. Taką analogię można również zauważyć w dyskusji poprzedniego rozdziału na temat rozciągania członów kratownicy, gdzie wiadomo, że efekt macierzy [kg][k_g], [s2][s_2] i [s3][s_3] w istocie polega na przekształceniu składników sił 1Fx1F_x, Fxl=[ke]{u}F_{xl} = [k_e]\{u\} i Fxn=[s1]{u}F_{xn} = [s_1]\{u\} z osi C1C_1 do osi C2C_2, a następnie pomnożeniu ich przez czynnik rozciągania (1+1e)(1 + 1e).

Również ważne jest to, że parametry sił 1Fx1F_x, Fxl=[ke]{u}F_{xl} = [k_e]\{u\} i Fxn=[s1]{u}F_{xn} = [s_1]\{u\} są powiązane z wirtualnym liniowym przyrostem odkształcenia δexx\delta e_{xx} w wyrażeniach pracy wirtualnej, podczas gdy macierze [kg][k_g], [s2][s_2] i [s3][s_3] są powiązane z wirtualnym nieliniowym przyrostem odkształcenia δηxx\delta \eta_{xx}.

Opierając się na tej analogii między macierzami [kg][k_g], [s2][s_2] i [s3][s_3], możemy zastąpić parametr siły 1Fx=1Fxb1F_x = 1F_{xb} w macierzy sztywności geometrycznej [kg][k_g] w równaniu (4.27) przez przyrosty sił FxlF_{xl} i FxnF_{xn}, a otrzymamy odpowiednie wyrażenia dla macierzy [s2][s_2] i [s3][s_3], jak poniżej:

[s2]eq=[Fxl10011L101](4.50)[s_2]_{eq} = \begin{bmatrix} F_{xl} & 1 & 0 \\ 0 & 1 & \frac{1}{L} \\ 1 & 0 & -1 \end{bmatrix} \quad (4.50)
[s3]eq=[Fxn10011L101](4.51)[s_3]_{eq} = \begin{bmatrix} F_{xn} & 1 & 0 \\ 0 & 1 & \frac{1}{L} \\ 1 & 0 & -1 \end{bmatrix} \quad (4.51)

W ten sposób, przywracamy symetrię macierzy sztywności. Ponadto, macierze [s2]eq[s_2]_{eq} i [s3]eq[s_3]_{eq} pełnią rolę podobną do macierzy [kg][k_g] przy obliczaniu sił elementów i reprezentują wyższy rząd efektów w analizie nieliniowej. Suma tych macierzy, oznaczana czasem jako macierz Δ[kg]\Delta[k_g], jest używana w analizach nieliniowych.

Istotnym krokiem jest zrozumienie, jak te wyższe rzędy macierzy sztywności mogą wpłynąć na wydajność obliczeń i poprawność analizy elementów kratownicowych, szczególnie w kontekście bardziej złożonych struktur 3D, jak np. kratownice przestrzenne, w których uwzględnia się wpływ trzeciego wymiaru.

Jakie są kluczowe etapy analizy wyboczenia w ramach przestrzennych?

Zagadnienie analizy wyboczenia, szczególnie w kontekście belek trójwymiarowych, odgrywa fundamentalną rolę w projektowaniu i ocenie nośności konstrukcji. Aby precyzyjnie określić krytyczne obciążenie, które może prowadzić do wyboczenia struktury, konieczne jest zastosowanie teorii incrementalnej. Ta metoda umożliwia modelowanie zjawisk w dwóch etapach, co jest szczególnie użyteczne w przypadkach, gdzie przed wyboczeniem nie występują duże odkształcenia.

Pierwszym etapem analizy jest określenie deformacji struktury od jej początkowej konfiguracji (C0) do konfiguracji C1, w odpowiedzi na działanie obciążenia zewnętrznego. Na tym etapie przyjmuje się, że odkształcenia są na tyle małe, iż nie wpływają one na kolejne obliczenia. Dlatego też obliczanie wewnętrznych sił w każdym elemencie konstrukcji może odbywać się za pomocą klasycznej analizy liniowej. W tym kontekście, siły wewnętrzne w strukturze, odpowiadające poziomowi obciążenia referencyjnego, mogą być określane za pomocą standardowych metod inżynierskich.

Drugi etap, zwany etapem wyboczenia, dotyczy przejścia struktury z konfiguracji początkowo obciążonej (C1) do ostatecznej konfiguracji po wyboczeniu (C2). Charakteryzuje się on tym, że obciążenia zewnętrzne pozostają generalnie stałe, podczas gdy przemieszczenia o dużych wartościach mogą występować w kierunkach niezgodnych z kierunkami odkształceń sprzed wyboczenia. Ważnym celem na tym etapie jest wyznaczenie krytycznego obciążenia, które powoduje bifurkację, czyli przejście struktury do stanu wyboczenia.

Analiza dwóch etapów ma zastosowanie w kontekście belek osiowo sprężonych. Podczas pierwszego etapu, od C0 do C1, obciążenie sprężające wzrasta od zera do pewnego poziomu P. W tym przypadku wszystkie początkowe siły wynoszą zero, a jedyne działające obciążenie to siła sprężająca w osi X, równa −P. Dla tego etapu przyjmuje się również, że siły wewnętrzne i momenty (Mx, My, Mz) są zerowe, co pozwala na uproszczenie obliczeń i przyjęcie odpowiednich warunków brzegowych. Z wyników uzyskanych na końcu tego etapu można przejść do drugiego etapu, który dotyczy samego procesu wyboczenia.

W drugim etapie, w momencie krytycznego obciążenia, równania różniczkowe dla wyboczenia przybierają postać zależności, które uwzględniają nie tylko odkształcenia wzdłuż osi X, ale także odkształcenia w płaszczyznach XY i XZ. Dodatkowo, uwzględnia się też efekty nieliniowe, które mogą wprowadzać korekty do klasycznych wzorów na krytyczne obciążenie, takie jak dodatkowy człon związany z nieliniowym składnikiem naprężenia.

Analiza wyboczenia może być także rozważana w kontekście słupów obciążonych momentem skręcającym. W takim przypadku, w pierwszym etapie przyjmuje się, że początkowe siły są zerowe, a obciążenie zewnętrzne to tylko moment skręcający T, działający na końcu belki. Obliczając w tym kontekście odpowiednie warunki brzegowe i różniczkowe równania, możemy przejść do drugiego etapu, który zajmuje się określeniem momentu krytycznego, w którym następuje skręt i wyboczenie.

Warto zauważyć, że w kontekście obliczeń wyboczeniowych uwzględnia się różne rodzaje obciążeń i warunków brzegowych, co może prowadzić do uzyskania różnych postaci rozwiązań dla różnych konfiguracji konstrukcji. Dla klasycznych przypadków, takich jak słup poddany obciążeniu osiowemu, istnieją dobrze znane rozwiązania oparte na klasycznych teoriach, które jednak w przypadku bardziej skomplikowanych obciążeń mogą być modyfikowane przez uwzględnienie efektów nieliniowych.

Podczas obliczeń należy także zwrócić uwagę na fakt, że nie zawsze konieczne jest uwzględnianie wszystkich drobnych efektów, takich jak krzywizna elementów, które w większości przypadków mają minimalny wpływ na wynik obliczeń. Z tego względu w wielu przypadkach efekty te można zignorować, jednak w bardziej zaawansowanych analizach, szczególnie przy skomplikowanych geometriach i dużych obciążeniach, mogą one mieć istotne znaczenie.

Przedstawiona analiza wprowadza czytelnika w fundamentalne zasady dotyczące analizy wyboczenia i zastosowania teorii nieliniowej w kontekście belek trójwymiarowych. W szczególności podkreśla znaczenie etapu prebucklingu, który w wielu przypadkach jest pomijany w klasycznych analizach, a także rolę efektów nieliniowych w określaniu krytycznego obciążenia dla struktur. Dzięki tej teorii inżynierowie mogą dokładniej przewidywać momenty wyboczenia, co pozwala na bezpieczniejsze projektowanie konstrukcji.