Jakie choroby skóry wywołują rzadkie bakterie, grzyby i pasożyty oraz jakie niosą zagrożenia systemowe?

Zakażenia skóry i jej przydatków, wywoływane przez nietypowe bakterie, grzyby i pasożyty, często prezentują się w sposób niespecyficzny i mogą prowadzić do poważnych powikłań. Ich diagnostyka wymaga dużej czujności klinicznej, a rozpoznanie często opiera się na obrazie histopatologicznym, kulturze mikrobiologicznej i ocenie tła epidemiologicznego.

Wśród chorób pasożytniczych szczególne znaczenie ma tungiaza, wywoływana przez pchłę piaskową Tunga penetrans, która wnika do skóry, najczęściej stóp, prowadząc do silnego zapalenia, świądu i wtórnych infekcji bakteryjnych. Dermatobia hominis, ludzia mucha pasożytnicza z Ameryki, oraz Cordylobia anthropophaga, muchówka z Afryki Subsaharyjskiej, są znanymi czynnikami myjazy – larwy rozwijają się w skórze, powodując bolesne, ropne guzki. Innym patogenem jest Cochliomyia hominivorax – śruba pasożytnicza, która również wywołuje myjazę, szczególnie w Nowym Świecie.

Infekcje wirusowe także odgrywają rolę w dermatozach odzwierzęcych. Orf, czyli zakaźne zapalenie krostkowe, to choroba owiec wywoływana przez parapokswirus, która przenosi się na ludzi i samoistnie ustępuje w ciągu 6–8 tygodni. Podobny obraz kliniczny dają guzki dojarki, ale przenoszone są przez bydło. Diagnostyka różnicowa obejmuje m.in. wąglika skórnego, który jednak cechuje się powstaniem bezbolesnej grudki przechodzącej w owrzodzenie z czarnym strupem. Opryszczkowe zapalenie palca (herpetic whitlow), choć również bolesne, ma zupełnie inne tło – infekcję wirusem opryszczki.

Choroby układowe mogą dawać wyraźne objawy skórne. Zapalenie naczyń związane z eozynofilią, czyli ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (eozynofilowa ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń, dawniej zespół Churga-Strauss), objawia się astmą, neuropatią, naciekami płucnymi, zapaleniem zatok i eozynofilią obwodową. Zmiany skórne są różnorodne: pokrzywka, grudki martwicze, livedo racemosa i podskórne guzki. Opisywano przypadki wystąpienia tej choroby po rozpoczęciu terapii montelukastem.

Inną manifestacją choroby układowej na skórze jest paraneoplastyczna hypertrichoza lanuginosa acquisita, najczęściej związana z rakiem płuca, rzadziej z gruczolakorakami przewodu pokarmowego, piersi, macicy, układu moczowo-płciowego oraz szpiczakiem. Obraz kliniczny to nagły wzrost cienkich, meszkowych włosów na nietypowych obszarach skóry.

Infekcja Blastomyces dermatitidis z zajęciem skóry prawie zawsze jest wynikiem rozsiewu z pierwotnego ogniska w płucach. Zmiany skórne przyjmują formę brodawkowatych, pokrytych strupem wykwitów, wrzodów lub grudkowo-krostkowych ognisk. Postać pierwotna skórna jest ekstremalnie rzadka.

Jakie są najczęstsze dermatologiczne i systemowe objawy chorób zakaźnych u dzieci i dorosłych oraz jak je rozpoznawać?

Pacjent z historią dożylnego używania narkotyków zgłasza się z bezbolesnymi zmianami skórnymi na twarzy i udzie oraz gorączką i bólem głowy. Tego typu objawy – szczególnie w połączeniu z ryzykownymi zachowaniami – mogą sugerować infekcyjne zapalenie wsierdzia. W takim przypadku diagnostyka powinna obejmować posiewy krwi oraz echokardiografię, ponieważ zmiany skórne mogą być manifestacją zatorów infekcyjnych lub immunologicznych reakcji na infekcję zastawek serca. Kluczowe jest nie tylko rozpoznanie infekcji, ale też znalezienie jej źródła, a serce stanowi jedno z pierwszorzędowych podejrzeń.

Siedmioletni chłopiec z gorączką, silnym bólem głowy, bólem brzucha oraz nowo powstałą wysypką może prezentować obraz kliniczny gorączki plamistej Gór Skalistych (Rocky Mountain Spotted Fever). Pomimo że choroba ta jest rzadka w Europie, jej klasyczny przebieg obejmuje szybki rozwój objawów systemowych i rumieniowatej, często plamisto-krwotocznej wysypki. Leczeniem z wyboru – niezależnie od wieku pacjenta – jest doustna doksycyklina, ponieważ szybkie wdrożenie terapii znacząco obniża ryzyko powikłań, w tym neurologicznych i naczyniowych.

U dorosłych z bezobjawowym łysieniem bez świądu skóry głowy należy rozważyć badania w kierunku kiły – szczególnie VDRL – ponieważ wtórna kiła może manifestować się jako łysienie „plackowate”, przy jednoczesnym braku innych objawów. Rozpoznanie opiera się na serologii oraz szczegółowym wywiadzie dotyczącym aktywności seksualnej i historii kontaktów.

Pacjent zgłaszający się z bolesnymi zmianami narządów płciowych po ryzykownych kontaktach seksualnych wymaga diagnostyki różnicowej w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową. Obraz kliniczny wskazujący na wrzody weneryczne z towarzyszącym bólem oraz odczynem zapalnym może sugerować Haemophilus ducreyi (wrzód miękki), różniący się istotnie od twardego owrzodzenia kiłowego, które zwykle jest niebolesne. Szybka identyfikacja patogenu ma kluczowe znaczenie dla wyboru terapii antybiotykowej.

Nawracająca, przemijająca wysypka z towarzyszącą gorączką, bólem kończyn, spojówek oraz bólem brzucha u dziecka może być objawem choroby autozapalnej, takiej jak zespół CINCA lub inne formy młodzieńczej układowej choroby zapalnej. Histopatologicznie obecność skąpego nacieku neutrofilowego w skórze może być potwierdzeniem diagnozy. Leczenie długoterminowe może obejmować leki biologiczne, takie jak anakinra, inhibitor receptora dla interleukiny-1, który skutecznie tłumi aktywację zapalną na poziomie molekularnym.

Przewlekła zmiana skórna u dziecka, która nie odpowiada na leczenie, wykazuje ujemne wyniki posiewó