Jak prawidłowo pozycjonować pacjenta podczas wykonywania projekcji radiologicznych różnych części ciała?

Prawidłowe pozycjonowanie pacjenta jest fundamentalnym elementem uzyskiwania diagnostycznie wartościowych obrazów radiologicznych, zwłaszcza w projekcjach takich jak PA nadgarstka, projekcjach barku, czy zdjęciach obręczy barkowej i miednicy. Pozycjonowanie musi uwzględniać zarówno anatomiczne uwarunkowania pacjenta, jak i cel diagnostyczny badania. Właściwe ustawienie pozwala na wyeliminowanie zniekształceń obrazu, minimalizację nawarstwienia struktur oraz optymalne uwidocznienie interesujących tkanek miękkich i kości.

W przypadku projekcji nadgarstka, dokładne ułożenie dłoni, kciuka oraz przedramienia ma kluczowe znaczenie. Pozycja nadgarstka powinna uwzględniać możliwości ruchowe pacjenta i być dopasowana do konkretnej projekcji — czy to w odwiedzeniu promieniowym lub łokciowym, czy przy rotacjach zewnętrznych lub wewnętrznych. Poprawne ustawienie eliminuje zakłócenia w obrazach stawów takich jak staw promieniowo-nadgarstkowy, czy przestrzeni między kośćmi śródręcza.

Przy obrazowaniu obręczy barkowej, szczególnie w projekcji AP oraz projekcji osiowej, ważne jest zarówno precyzyjne ułożenie ramienia i tułowia, jak i kąt padania promienia centralnego. Ustawienie ramienia w odpowiedniej rotacji (wewnętrznej lub zewnętrznej) oraz odpowiedni kąt nachylenia ciała pozwalają na wyraźne zobrazowanie struktur kostnych, takich jak głowa kości ramiennej, wyrostek kruczy czy łopatka. W przypadku złamań czy zwichnięć, precyzja pozycji może decydować o możliwości prawidłowej oceny i kwalifikacji do dalszego leczenia.

Ważnym aspektem jest również pozycjonowanie pacjentów ze specyficznymi problemami anatomicznymi, takimi jak skolioza czy kifoza. U takich osób rotacje tułowia i pozycja łopatek muszą być dostosowane do indywidualnej deformacji, aby obrazy nie były zniekształcone i pozwalały na dokładną diagnostykę. Nieprawidłowe ustawienie może prowadzić do błędnej interpretacji zmian patologicznych.

Podczas wykonywania zdjęć klatki piersiowej, precyzyjna kontrola rotacji i protrakcji barków oraz ustawienia pacjenta względem źródła promieniowania i detektora jest kluczowa. Nawet drobne odchylenia powodują zniekształcenia obrazu, a w konsekwencji utrudniają rozpoznanie zmian chorobowych, takich jak wysięk opłucnowy czy zmiany nowotworowe. Ułożenie pacjenta w pozycji stojącej lub leżącej ma wpływ na jakość obrazu i zakres uwidocznienia struktur.

Ważne jest, aby rozumieć, że poza samym pozycjonowaniem, na jakość obrazu wpływają także parametry techniczne: kąt padania promienia centralnego, odległość źródło-detektor (SID), oraz kontrola dawki promieniowania. Odpowiednie dopasowanie tych parametrów minimalizuje rozmycie i zniekształcenia, a także chroni pacjenta przed nadmiernym napromieniowaniem. W kontekście radiografii cyfrowej, istotne jest również postprocessing obrazu, który może poprawić czytelność szczegółów anatomicznych bez konieczności powtarzania badania.

Wiedza na temat właściwego pozycjonowania jest również kluczowa w przypadku badań pediatrycznych, gdzie specyfika anatomiczna i ograniczenia współpracy pacjenta wymagają indywidualnego podejścia i precyzji, aby uzyskać diagnostycznie wartościowy obraz przy minimalnej dawce promieniowania.

Jak właściwie ustawić nadgarstek i kości śródręcza do projekcji rentgenowskich?

W celu prawidłowego wykonania projekcji rentgenowskiej nadgarstka niezwykle istotne jest odpowiednie ułożenie kości śródręcza (MC) względem powierzchni rejestrującej obraz (IR) oraz osi przedramienia. Najważniejsze jest, aby oś długiej kości śródręcza trzeciego była wyrównana z osią długą przedramienia, co oznacza neutralną pozycję nadgarstka bez odchylenia w stronę promieniową (radialną) lub łokciową (ulnar). W tej neutralnej pozycji punkt środkowy kości księżycowatej (lunate) znajduje się poniżej stawu promieniowo-łokciowego.

Gdy kości śródręcza ustawione są prawidłowo, w projekcji PA (posteroanterior) otwarte są stawy międzyśródręczne od drugiego do piątego, co jest niezbędne do prawidłowej oceny anatomicznej i diagnostyki. Ustawienie drugiego MC pod kątem 10 stopni względem IR pozwala otworzyć stawy CM drugiego i trzeciego palca, natomiast piąty MC pod kątem 15 stopni otwiera stawy CM czwartego i piątego palca. W przypadku uszkodzenia lub braku możliwości precyzyjnego ustawienia kości, powinno się umieścić je pod kątami zapewniającymi optymalne otwarcie odpowiednich stawów CM najbliższych urazowi.

Odchylenie nadgarstka w stronę promieniową powoduje, że trzeci MC skierowany jest bardziej przyśrodkowo, a kość księżycowata przesuwa się bardziej do środka, znajdując się bardziej dystalnie względem kości łokciowej. Powoduje to skrócenie i charakterystyczne zniekształcenie kości łódeczkowatej (scaphoid), które można zaobserwować na zdjęciach rentgenowskich jako tzw. „signet ring”. Z kolei odchylenie w stronę łokciową sprawia, że trzeci MC kieruje się bocznie, a kość księżycowata przesuwa się w stronę promieniową, zmieniając swoje położenie względem promienia.

W diagnostyce ruchomości stawu nadgarstkowego często wykonuje się dwie projekcje PA – z odchyleniem radialnym i łokciowym. Dzięki temu można ocenić zmiany położenia kości i stawów, co jest istotne w ocenie zakresu ruchu oraz w wykrywaniu ewentualnych patologii.

Analiza błędów na podstawie obrazów radiologicznych podkreśla, że odchylenia osi kości śródręcza, niewłaściwe kąty ustawienia względem IR oraz rotacje nadgarstka prowadzą do zamknięcia przestrzeni stawowych i nakładania się kości, co znacznie utrudnia ocenę obrazową. Korekcje polegają na odpowiedniej rotacji i zmianie kątów, tak aby osiągnąć prawidłowe wyrównanie oraz otwarcie stawów CM.

W projekcjach PA skośnych (oblique) nadgarstka, odchylenie radialne i łokciowe wpływa na położenie kości księżycowatej względem kości łokciowej i promienia w sposób analogiczny do projekcji PA. Zmiana wysokości ułożenia przedramienia wpływa na zgięcie lub wyprost nadgarstka, co z kolei przekłada się na widoczność struktur kostnych i przestrzeni stawowych. Podniesienie bliższej części przedramienia powoduje wyprost nadgarstka, a jej obniżenie – zgięcie.

Warto również zwrócić uwagę na kształt kości trapezoidalnej, której boczne powierzchnie nie są równoległe. Wymaga to odpowiedniej obróbki kąta projekcji, by uwidocznić staw trapeziokapitatowy prawidłowo w badaniu PA.

Zrozumienie zależności anatomicznych oraz zasad ustawienia kości śródręcza i nadgarstka w projekcjach rentgenowskich pozwala na uzyskanie obrazów diagnostycznych o wysokiej jakości, umożliwiających dokładną ocenę urazów, zmian zwyrodnieniowych czy patologii stawów. Ważne jest, aby technik rentgenowski posiadał umiejętność korekty błędów pozycyjnych i rozumiał wpływ drobnych odchylen od neutralnej pozycji na wygląd struktur kostnych.

Ponadto, dla pełniejszej interpretacji obrazów rentgenowskich należy mieć świadomość wpływu ruchu nadgarstka na rozkład nacisków i przestrzeni stawowych, co może wpływać na pojawienie się drobnych przesunięć lub fałszywych złamań. Wskazane jest też uwzględnienie indywidualnej anatomii pacjenta i ewentualnych anomalii, które mogą zmieniać typowy wygląd struktur kostnych. Znajomość tych niuansów umożliwia precyzyjniejszą diagnostykę i lepsze planowanie leczenia.