Estrogen, główny hormon żeński, odgrywa kluczową rolę w wielu aspektach zdrowia kobiety, szczególnie w okresie menopauzy, kiedy jego poziom w organizmie drastycznie spada. Badania wykazują, że obniżenie poziomu estrogenu po menopauzie wpływa na wiele układów organizmu, w tym serce, kości, mięśnie, skórę, a także układ nerwowy i narządy płciowe. Jednym z głównych sposobów radzenia sobie z tymi zmianami jest stosowanie terapii hormonalnej (HRT), która ma na celu zrekompensowanie spadku estrogenu i poprawę jakości życia kobiet w okresie postmenopauzalnym.

Jednym z najważniejszych obszarów, w którym estrogen odgrywa decydującą rolę, jest układ sercowo-naczyniowy. W badaniu Framingham wykazano, że ryzyko chorób serca wśród kobiet po menopauzie gwałtownie wzrasta, osiągając poziom porównywalny z mężczyznami. Przed menopauzą choroby miażdżycowe, takie jak choroba wieńcowa czy udar mózgu, są rzadkie u kobiet, jednak od momentu przekroczenia 50. roku życia ryzyko ich wystąpienia znacznie się zwiększa. Hormonalna terapia zastępcza (HRT) stosowana u kobiet po menopauzie może zmniejszyć to ryzyko, ponieważ estrogen ma działanie przeciwdziałające miażdżycy, poprawiając elastyczność naczyń krwionośnych i zwiększając przepływ krwi w mózgu. Niemniej jednak, badania takie jak Women’s Health Initiative (WHI) i Heart and Estrogen/Progestin Replacement Study (HERS) sugerują, że rozpoczęcie terapii hormonalnej w starszym wieku, szczególnie po 60. roku życia, może nie przynieść oczekiwanych rezultatów, a nawet wiązać się z ryzykiem wystąpienia niepożądanych efektów ubocznych, takich jak zwiększone ryzyko zakrzepów. Choć wyniki są rozbieżne, nie ma jednoznacznych dowodów na to, że HRT jest skuteczną metodą leczenia miażdżycy wśród starszych kobiet.

W kontekście układu kostnego estrogen pełni rolę ochronną. W okresie po menopauzie spadek poziomu estrogenu prowadzi do utraty masy kostnej, co może skutkować osteoporozą i zwiększonym ryzykiem złamań. Hormonalna terapia zastępcza, zwłaszcza w przypadku estrogenu, może zapobiegać utracie masy kostnej i zmniejszać ryzyko złamań, szczególnie w przypadku kobiet, które zaczynają terapię wkrótce po menopauzie. Jednak należy zauważyć, że stosowanie HRT nie jest wolne od ryzyka, a decyzja o jej rozpoczęciu powinna być dokładnie przemyślana, zwłaszcza u kobiet z innymi problemami zdrowotnymi, takimi jak nadwaga czy choroby serca.

Estrogen wpływa również na układ mięśniowy. W miarę jak poziom estrogenu spada, obserwuje się spadek masy mięśniowej oraz zwiększone ryzyko upadków i kontuzji. Badania sugerują, że HRT może pomóc w zapobieganiu utracie masy mięśniowej, jednak obecnie nie ma jednoznacznych dowodów na to, że terapia hormonalna jest skuteczna w utrzymaniu mięśni w dłuższej perspektywie. W tym zakresie potrzebne są dalsze badania, które pozwolą wyciągnąć bardziej precyzyjne wnioski.

Również układ nerwowy jest wrażliwy na zmiany hormonalne, szczególnie na spadek poziomu estrogenu. Estrogen wpływa na koncentrację acetylocholiny w mózgu, co ma kluczowe znaczenie dla procesów poznawczych i pamięciowych. Spadek estrogenu może prowadzić do pogorszenia funkcji poznawczych oraz zwiększać ryzyko rozwoju choroby Alzheimera. Istnieją badania, które sugerują, że rozpoczęcie HRT w okresie okołomenopauzalnym może zmniejszać ryzyko rozwoju demencji, choć długoterminowe stosowanie terapii nie wykazuje wyraźnych korzyści w tej kwestii.

Estrogen ma także wpływ na skórę. Po menopauzie wiele kobiet zauważa pogorszenie kondycji skóry: staje się ona sucha, wiotka, pojawiają się zmarszczki i plamy. Estrogen wpływa na produkcję kolagenu i elastyny, które odpowiadają za elastyczność skóry, oraz na poziom lipidów, które pomagają w nawilżeniu skóry. Terapia hormonalna może poprawić kondycję skóry, jednak nie ma jeszcze wystarczających dowodów na to, że HRT jest skuteczną metodą przeciwdziałania starzeniu się skóry w dłuższej perspektywie. Istnieje również potrzeba dalszych badań nad zastosowaniem estrogenu w leczeniu objawów menopauzy związanych z cerą, takich jak suchość czy swędzenie.

Estrogen wpływa również na zdrowie narządów płciowych. Spadek jego poziomu prowadzi do atroficznych zmian w pochwie, co może skutkować suchością, świądem, a także problemami z współżyciem seksualnym. Tego rodzaju dolegliwości są określane jako zespół genitourinary (GSM) i mogą być leczone lokalnym podawaniem estrogenów, co poprawia nawilżenie błon śluzowych. Terapia hormonalna może być również stosowana w celu złagodzenia objawów menopauzy w tym zakresie.

Pomimo licznych korzyści, jakie może przynieść terapia hormonalna, nie jest to rozwiązanie bez ryzyka. Wiele badań wskazuje na możliwość wystąpienia działań niepożądanych, takich jak zwiększone ryzyko chorób serca, zakrzepów czy nowotworów piersi w przypadku długoterminowego stosowania HRT. Ponadto, stosowanie estrogenów nie jest odpowiednie dla każdej kobiety, a decyzję o rozpoczęciu terapii należy podjąć indywidualnie, biorąc pod uwagę stan zdrowia pacjentki, jej historię medyczną oraz ryzyko związane z terapią.

Należy również pamiętać, że hormonoterapia nie jest jedyną metodą radzenia sobie z objawami menopauzy i starzenia się. Istnieją alternatywne metody leczenia, takie jak zmiany w diecie, regularna aktywność fizyczna czy stosowanie preparatów roślinnych, które mogą wspomagać zdrowie kobiet w okresie postmenopauzalnym.

Jakie korzyści zdrowotne oferują żywność z funkcjami zdrowotnymi i jakie wyzwania wiążą się z ich stosowaniem?

System żywności z funkcjami zdrowotnymi (FSC) został wprowadzony w Japonii w kwietniu 2015 roku i obejmuje nie tylko przetworzoną żywność i suplementy, ale także produkty rolne, leśne oraz rybne, w tym świeże produkty spożywcze. Jest to system oparty na deklaracjach dotyczących funkcjonalności produktów, gdzie producent jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo i skuteczność funkcji zdrowotnych żywności, a nie rząd. Taki system pozwala na umieszczanie na opakowaniach żywności różnorodnych informacji, w tym np. stwierdzeń odnoszących się do konkretnych części ciała, takich jak "pomaga utrzymać zdrowie kości" czy "wspiera obniżenie poziomu cholesterolu".

Jednym z kluczowych aspektów tego systemu jest konieczność udostępnienia wyników badań mechanizmów działania funkcjonalnych składników żywności, co umożliwia konsumentom ocenę, jak dany produkt może wpływać na ich zdrowie. Na przykład, istnieje możliwość zgłoszenia badań naukowych, które potwierdzają skuteczność określonych składników, takich jak β-cryptoxanthin, który pomaga w utrzymaniu zdrowia kości, czy też GABA, który obniża ciśnienie krwi. Takie składniki są obecne w produktach spożywczych, jak mandarynki, pomidory, kapusta, banany czy brokuły.

W 2022 roku do systemu FSC zostało zgłoszonych i zatwierdzonych 150 produktów świeżych, takich jak warzywa, owoce, soja, grzyby, mięso, ryby, ryż, orzechy, które zostały sklasyfikowane zgodnie z ich funkcjonalnymi właściwościami zdrowotnymi. Przykładem może być kurczak, który zawiera imidazol dipeptyd, pomagający w redukcji zmęczenia, czy pomidory, które dzięki zawartości likopenu obniżają poziom LDL-cholesterolu we krwi.

Dzięki wprowadzeniu systemu FSC, sprzedaż żywności funkcjonalnej, w tym świeżych produktów spożywczych, wzrosła o 20-50%, ponieważ konsumenci coraz częściej poszukują produktów, które mogą przynieść korzyści zdrowotne. Jednakże wprowadzenie funkcji zdrowotnych wiąże się z pewnymi trudnościami. Zróżnicowanie składników funkcjonalnych w produktach rolnych, leśnych i rybnych zależy od takich czynników jak odmiana, miejsce uprawy, okres wegetacji oraz sposób hodowli. Z tego względu ważne jest, aby opracowywać nowe odmiany produktów, które będą zawierały wyższe stężenia tych składników. Co więcej, należy również brać pod uwagę wpływ obróbki termicznej i procesów gotowania na stabilność i skuteczność składników funkcjonalnych, które mogą ulec rozkładowi lub denaturacji.

Chociaż system FSC pozwala na promowanie zdrowotnych właściwości żywności, kluczowe jest zrozumienie, że efektywność działania funkcjonalnych składników jest związana z regularnym i długotrwałym spożywaniem tych produktów. Dodatkowo, zmniejszenie różnic w zawartości składników funkcjonalnych w różnych partiach produktów oraz zapewnienie odpowiedniej jakości i stabilności tych składników w czasie ich przechowywania to wyzwania, z którymi wciąż mierzą się producenci.

Warto również podkreślić, że wprowadzenie funkcji zdrowotnych w żywności nie powinno być traktowane jako jednorazowe działanie. Korzyści zdrowotne z takich produktów mogą być zauważalne tylko przy długotrwałym, regularnym spożywaniu, dlatego istotne jest, aby konsumenci traktowali te produkty jako element zrównoważonej diety, a nie jako cudowne rozwiązanie w walce z problemami zdrowotnymi.

Jak poprawnie ustawić kąt wiązki centralnej i pozycję głowy w projekcjach osiowych czaszki metodą Caldwell i Towne?
Jakie znaczenie mają oceanyczne lasy umiarkowane w kontekście bioróżnorodności i ich ochrony?
Jak zachowanie inwestorów wpływa na decyzje inwestycyjne i jakie konsekwencje ma to dla rynku finansowego?