Jak ciała czarnych kobiet stały się przedmiotem wizualizacji i kontroli w XIX wieku

Ciało czarnej kobiety było przez długi czas zarówno przedmiotem przymusowej pracy, jak i obciążeniem w kontekście definiowania normatywności, obywatelstwa oraz przynależności. Teorie na temat nierówności rasowej, płciowej i seksualnej czarnych kobiet były rozprzestrzeniane w ramach transatlantyckich wymian myśli, gdzie dyskursy o rasie, seksualności i władzy przemawiały zarówno z europejskich, jak i amerykańskich scen społecznych i naukowych. W tym kontekście kształtowały się nie tylko obrazy czarnych kobiet, ale także mechanizmy normowania ich ciał, traktowanych jako obiekty do eksploatacji w sensie dosłownym, jak i symboliczno-społecznym.

Na początku tego okresu zdjęcia czarnych kobiet pojawiały się głównie w roli służek, które pełniły funkcję pomocniczą, dbając o białe kobiety – ubierając je, czesząc ich włosy lub wykonując inne, podległe czynności. W tego typu zdjęciach można było dostrzec wpływy tradycji orientalizmu, w której czarne postacie, mężczyźni i eunuchowie, występują obok białych kobiet w układach erotycznych, często w zmysłowych, dekoracyjnych pomieszczeniach przypominających haremy. Czarne kobiety były w tych fotografiach symbolami seksualnej dostępności, a ich obecność kontrastowała z idealizowaną, białą kobiecością, podkreślając tym samym jej uprzywilejowaną pozycję w społeczeństwie. Dla wielu artystów biała kobieta była uosobieniem pożądania, której seksualność mogła być wyzwolona i kontrolowana przez czarne postacie. Manet’s Olympia (1865) jest jednym z najsłynniejszych przykładów tego typu obrazu, gdzie obecność czarnej służącej podkreśla nielegalność i perwersyjność czynu, a tym samym seksualność samej białej kobiety.

Pomimo, że pojedyncze fotografie czarnych kobiet w aktach erotycznych były rzadkie, to istnieje kilka przykładów, które wydają się wyróżniać na tle masowej produkcji. Daguerotyp z lat 50. XIX wieku przedstawiający czarną kobietę, która zmysłowo eksponuje swoje ciało, może służyć jako przykład dla analizy, jak ciała czarnych kobiet były postrzegane jako obiekty seksualne w czasach niewolnictwa i handlu niewolnikami. W tym przypadku obraz kobiety, która intencjonalnie wyeksponowała swoje genitalia, ma swoje korzenie w brutalnej rzeczywistości przedwojennej Ameryki, gdzie kobieta czarna była postrzegana nie tylko jako obiekt pracy, ale i obiekt seksualny, dostępny i użyteczny w kontekście białych mężczyzn.

Fotografie, które dokumentowały życie czarnych kobiet w takich kontekstach, często były wykorzystywane do kształtowania narracji na temat rasowych hierarchii, co z jednej strony odzwierciedlało niską pozycję czarnych kobiet w społeczeństwie, ale z drugiej strony stało się również narzędziem opresji, które budowało, a jednocześnie podważało ich tożsamość w kontekście seksualności.

Ważnym elementem, który warto uwzględnić w szerszym rozumieniu tych obrazów, jest nie tylko ich techniczne wykonanie czy kontekst artystyczny, ale także społeczne mechanizmy, które leżały u podstaw takiego przedstawienia ciała czarnych kobiet. Ponadto, warto zauważyć, jak wielki wpływ miała transatlantycka wymiana wizji na temat ciała, która kształtowała zarówno tożsamość czarnych kobiet w świecie zachodnim, jak i sposób ich przedstawiania w różnych formach wizualnych, od malarstwa po wczesną fotografię.

Jak filmy porno lat 80. kształtowały reprezentację rasową i seksualną czarnoskórych aktorów

W latach 80. XX wieku, w kontekście przemysłu filmowego dla dorosłych, szczególnie w produkcjach określanych mianem "interracial", można dostrzec wyraźny trend, który łączył fetyszyzm rasowy z seksualnością, w szczególności w odniesieniu do ciał czarnoskórych kobiet i mężczyzn. Produkcje takie jak White Chicks i Black Chicks autorstwa Dark Brothers, ukazują nie tylko fascynację białych mężczyzn i kobiet względem czarnoskórej seksualności, ale także sposób, w jaki czarnoskórzy aktorzy (i aktorki) zaczęli wypracowywać swoją reprezentację na ekranie, zyskując większą autonomię w tworzeniu narracji o własnych rolach.

Z kolei w Black Chicks – kontynuacji poprzedniego filmu – przedstawiono odwrotną dynamikę. W tej produkcji to czarnoskóre kobiety stają się podmiotami narracji, które opowiadają o swoich fantazjach związanych z białymi mężczyznami. Choć film czerpał z tych samych tropów, co jego poprzednik, to jednak centralnym elementem była rozmowa czarnoskórych kobiet, które miały być przedstawione jako inicjatorki erotycznych spotkań z białymi mężczyznami. W tym przypadku, białe patriarchalne struktury, które były odzwierciedlone w filmie, stały się niemal nieodłączną częścią tychże fantazji. Czarne kobiety, pracujące w rolach służbowych – pokojówek, niań czy sprzątaczek – pełniły funkcję nie tylko pracowniczą, ale także seksualną, dostosowaną do oczekiwań białych mężczyzn. W takim obrazie, czarnoskóre postacie miały być przywiązane do białych mężczyzn, a ich seksualność podporządkowana woli białych dominatorów.

Obie produkcje – White Chicks i Black Chicks – stanowią interesujący przypadek, który nie tylko ukazuje, jak przemysł filmów pornograficznych lat 80. traktował kwestie rasy i seksualności, ale także pozwala przyjrzeć się, jak takie obrazy mogły być odczytywane przez czarnoskórych aktorów. Ich role, choć często ograniczone do stereotypowych przedstawień, dawały im przestrzeń do negocjowania, reinterpretowania i – w niektórych przypadkach – wykorzystywania tych ról do własnych celów. Często, mimo że w obrębie tych produkcji dominowały proste, seksualne fantazje, nie brakowało w nich także elementów, które mogły być odczytane jako rodzaj autoprezentacji i podjęcia wyzwań związanych z reprezentacją rasową i seksualną.

Podobnie jak inne produkcje lat 80., Black Chicks oddaje także realne napięcia społeczne, które były widoczne w tamtych czasach, zwłaszcza w kontekście polityki konserwatywnej, która zaczynała zyskiwać na sile w Stanach Zjednoczonych. Stereotypowe przedstawienie czarnoskórej kobiety jako "królowej pomocy społecznej" w obliczu białych mężczyzn tylko potęgowało i utrwalało uprzedzenia, które wówczas dominowały w amerykańskiej debacie publicznej.

Warto zwrócić uwagę, że te produkcje, mimo swojej kontrowersyjnej i drastycznej estetyki, miały wpływ na to, jak czarnoskórzy aktorzy i aktorki postrzegali swoje role w przemyśle pornograficznym. Ich obecność w takich filmach była świadectwem nie tylko ich profesjonalizmu, ale i wyzwań związanych z własną reprezentacją. Często to oni sami stawali się architektami własnych postaci, mimo że pozostawali w granicach, które wyznaczał producent i społeczne oczekiwania.

Jak ciało i taniec wpływają na tożsamość i moc kobiet pracujących w przemyśle erotycznym?

Ciało, zwłaszcza jego kobiece kształty, a także sposób, w jaki jest wyeksponowane, staje się nie tylko przedmiotem pożądania, ale i narzędziem w walce o władzę, kontrolę oraz tożsamość. W kontekście pracy seksualnej, postać tzw. "ho" (prostytutki) przyjmuje wielką symbolikę w kulturze, stając się punktem odniesienia dla całych społeczności kobiet. Te, które wykorzystują swoje ciała, by zdobyć uwagę, dochód lub po prostu przetrwać w wymagającym społeczeństwie, stają się niejednokrotnie ofiarami i bohaterkami własnych ciał.

Wideo „Big Ass Boot Camp” z 2008 roku ukazuje, jak ciało – a szczególnie jego krągłości – staje się nie tylko atrybutem erotycznym, ale także narzędziem w walce o pozycję społeczną i zawodową. Główna bohaterka, Pinky, staje się mentorką w sztuce tzw. „bootyfulness” – mistrzostwa w poruszaniu ciałem, które nie tylko przynosi zyski finansowe, ale jest także sposobem na wyrażenie siebie, podkreślenie swojej tożsamości oraz wykreowanie nowego wizerunku. Jej postać w filmie pełni rolę instruktorki, ucząc inne kobiety, jak osiągnąć perfekcję w wykorzystaniu swoich ciał do przełamania norm społecznych i zdobycia upragnionego uznania.

„Booty clap”, taneczny ruch, który stał się charakterystyczny dla czarnoskórych tancerek erotycznych, jest przykładem na to, jak poprzez ciało można wyrażać nie tylko erotyczną zmysłowość, ale także niezależność i kontrolę nad własnym życiem. W tym przypadku klaskanie pośladkami, choć może wydawać się prostym ruchem, jest techniką wymagającą nie tylko zdolności fizycznych, ale także pracy nad sylwetką. W tym tańcu, jak w wielu innych ruchach zaczerpniętych z kultury afroamerykańskiej, chodzi o pokazanie własnej siły, umiejętności i sprawności. Jest to także forma oporu wobec dominujących standardów piękna i ciała, które zazwyczaj faworyzują szczupłość, a nie krągłość.

Niemniej jednak, to, co dla jednej osoby może być aktem wyzwolenia i wyrażenia siebie, dla innych jest przykładem na to, jak ciało kobiety, szczególnie czarnoskórej, jest wykorzystywane i dehumanizowane. Krytyka, jaką spotykała tancerka Monique Ford (Whyte Chocolate), której występ w teledysku „Tip Drill” był szeroko komentowany, zwraca uwagę na kontrowersje związane z tymi praktykami. Mimo że niektóre kobiety w tym przemyśle mogą świadomie używać swojego ciała jako narzędzia do uzyskania kontroli i niezależności finansowej, to jednocześnie zostają one postrzegane przez wielu jako ofiary wykorzystywania i degradacji.

Warto jednak pamiętać, że ta moc, którą kobiety czerpią z wykorzystania swoich ciał, nie zawsze idzie w parze z autentycznym poczuciem wolności. W wielu przypadkach to, co jest postrzegane jako przejaw mocy, wciąż może być poddane normom i oczekiwaniom społecznym, które niejednokrotnie wiążą się z uprzedzeniami rasowymi i klasowymi. W świecie mediów, muzyki i filmu, wizerunki ciała czarnoskórej kobiety są często wykorzystywane w sposób, który może je zredukować do obiektów pożądania, a nie pełnoprawnych podmiotów.

Dzięki „ho theory” możemy dostrzec, jak kobieta w tej branży korzysta z wizerunku prostytutki jako narzędzia do przetrwania w trudnych realiach. Jednak równie ważne jest zrozumienie, jak wielką rolę odgrywa w tym procesie ciało – nie tylko jako przedmiot, ale także jako przestrzeń, w której można walczyć o swoje miejsce w społeczeństwie, tożsamość i, co najważniejsze, o kontrolę nad własnym życiem.

Jak zrozumieć wybór pracy w przemyśle pornograficznym w kontekście agencyjności kobiet?

Współczesne feministyczne podejście do przemysłu pornograficznego często zakłada, że kobiety w tej branży są ofiarami, których seksualna autonomia jest ograniczona, a doświadczenia z pracy w pornografii są w zasadzie wyniszczające. Jednakże wśród kobiet, które pracują lub pracowały w tym przemyśle, można znaleźć złożone refleksje na temat własnego wyboru, który często jest motywowany chęcią seksualnej ekspresji i odkrywania swoich pragnień w sposób, który w innych okolicznościach byłby niemożliwy.

Starsze aktorki, takie jak Sierra, często podkreślają, że młodsze kobiety, które wchodzą do przemysłu pornograficznego, nie mają wystarczającej wiedzy o własnej seksualności, by poradzić sobie z trudami tego zawodu. W związku z tym niektóre z nich postulują podniesienie minimalnego wieku, w którym można zacząć pracę w tej branży, do 21. roku życia. Istnieje również propozycja podniesienia opłat za testy na choroby przenoszone drogą płciową, które są wymagane, aby móc pracować w pornografii. Tego typu działania miałyby na celu zniechęcenie młodszych kobiet do szybszego wchodzenia do tej branży, zanim nie zdobędą pełnej świadomości tego, co to oznacza.

Z drugiej strony, mimo że kobiety takie jak Aryana czy Sinnamon Love zaznaczają, że praca w pornografii pozwoliła im na odkrywanie i wyrażanie siebie, zauważają również, że nie wszystkie aktorki czerpią prawdziwą przyjemność z wystąpień przed kamerą. W rzeczywistości wiele z nich zmuszone jest do utrzymywania wizerunku szczęśliwej i spełnionej osoby, mimo że odczuwają presję, zmęczenie i zmienne emocje związane z wykonywaniem tego zawodu. Istnieje bowiem ogromny nacisk na przekonanie, że w pornografii każda aktorka powinna czerpać przyjemność z pracy, co nie zawsze znajduje odzwierciedlenie w rzeczywistości. Wspomniane przez Aryanę stwierdzenie, że "większość ludzi nie cieszy się ze swojej pracy, a widać to na ich twarzach", odsłania wątpliwości, jakie pojawiają się w kontekście rzekomej wolności i autonomii seksualnej w tej branży.

Problem ten dotyczy nie tylko samego przemysłu pornograficznego, ale i szerszej refleksji nad tym, jak czarne kobiety postrzegają swoją seksualność w kontekście historycznych i społecznych uwarunkowań. W historii czarnych kobiet obecne były wątki seksualnej przemocy, wykluczenia i uprzedzeń, które wciąż kształtują sposób, w jaki są one postrzegane, w tym również w kontekście pracy w przemyśle pornograficznym. Wiele feministek czarnych zmaga się z tym, jak określić przestrzeń, w której czarne kobiety mogą wyrażać swoją seksualność, unikając jednocześnie stygmatyzacji i obwiniania za swoje wybory.

W tej perspektywie praca w pornografii dla wielu kobiet może być zrozumiana jako forma oporu, wyjście poza tradycyjne role i schematy związane z seksualnością, a także przestrzeń do budowania własnej tożsamości erotycznej. Choć przemysł pornograficzny jest miejscem, w którym wiele kobiet zmaga się z wyzwaniami związanymi z uprzedzeniami, przemocą czy wyzyskiem, to dla niektórych może być również miejscem, gdzie mogą samodzielnie definiować swoją seksualność, czerpać przyjemność i odzyskiwać poczucie kontroli nad własnym ciałem i pożądaniem.

Jak system prawny i społeczne uprzedzenia kształtowały życie czarnych kobiet w XIX wieku?

W XIX wieku system prawny w Stanach Zjednoczonych, oparty na rasizmie i patriarchalnych normach, odgrywał kluczową rolę w wykluczaniu czarnych kobiet z przestrzeni sprawiedliwości. Ich status prawny był determinowany przez rasę, płeć, a także stan wolności. Czarne kobiety, zarówno te zniewolone, jak i wolne, były pozbawione wielu podstawowych praw, które umożliwiałyby im ochronę przed przemocą i niesprawiedliwością. Systematycznie odmawiano im prawa do składania zeznań przeciwko białym, co stawiało je w pozycji całkowitej zależności od osób, które miały nad nimi pełną kontrolę.

W miarę jak czarne kobiety były eksponowane na rynku seksualnym, niejednokrotnie stawały się ofiarami traktowania ich ciał jako towaru. Ich pozycja w społeczeństwie była wielokrotnie redukowana do roli obiektu seksualnego, a ich wartość była mierzona przez ich urodę, rasę, czy stan cywilny. W kontekście sztuki, szczególnie w malarstwie orientalnym, obrazy takie jak te przedstawiające odaliski, ukazywały je jako symbole erotyzmu, będące częścią szerszej kolonialnej wyobraźni. Czarne kobiety, niezależnie od tego, czy były zniewolone, czy wolne, były więc poddawane różnym formom uprzedmiotowienia i wykorzystywania.

Problem rasy i seksu w kontekście czarnych kobiet w XIX wieku wykraczał poza sferę osobistą, stając się także częścią szerszego porządku społecznego. Wzrost liczby czarnych kobiet migrujących do miast, w tym także do Nowego Jorku, stwarzał nowe wyzwania. W miastach tych często były one skazane na najcięższe formy pracy, takie jak prostytucja, która była jedną z niewielu opcji dla czarnych kobiet w miastach. W swoich autobiografiach, jak na przykład Billie Holiday, kobiety te opisywały, jak bieda i brutalność wymuszały na nich wejście w ten zawód, a także w jaki sposób społeczeństwo marginalizowało ich doświadczenia.

Pomimo faktu, że w XX wieku niektóre formy prostytucji stały się bardziej zorganizowane, a czarne kobiety zaczęły tworzyć swoje wspólnoty, ich ciała nadal były traktowane jako obiekt pożądania i zysku. W miastach takich jak Harlem, czarne kobiety były pod stałą obserwacją i represjami. Ich tożsamość była nieustannie kształtowana przez stereotypy, które podkreślały ich seksualność, a nie ich tożsamość jako jednostek. Czarne kobiety nie miały wówczas wielu możliwości wyboru, a ich życie toczyło się w cieniu ciągłych prób wymknięcia się z kręgu przemocy i dehumanizacji.

Warto zauważyć, że przez cały XIX i początek XX wieku czarne kobiety, niezależnie od tego, czy były zniewolone, czy wolne, nie miały dostępu do skutecznej obrony swoich praw. Ich walka o równouprawnienie była znacznie utrudniona przez społeczny i prawny kontekst, który je marginalizował. Ważne jest zatem, aby zrozumieć, jak głęboko tkwiły w tych systemach nierówności i jak długo musiały walczyć, aby zyskać nawet najmniejsze możliwości emancypacji.