Hoe narratieven macht creëren en de illusie van historische vooruitgang vormen

Het moment onthult de manieren waarop we de drang om te narreren moeten vermijden en in plaats daarvan ontologisch de manieren moeten ontvouwen waarop narrativiteit zelf symptoom is van een wil tot macht over de dwaasheid van de tijdelijkheid en het zijn zelf—de voortdurende uitbuitende traditie van het westerse metafysische denken. Deze taak begint met het stellen van de ontologische vragen die in dit hoofdstuk worden geponeerd, het erkennen van de machtsystemen die in het spel zijn in de westerse metafysische gedachte, en het herconceptualiseren van de geschiedenis als iets anders dan een systeem van homogene relaties. Zoals blijkt uit onze Foucauldiaanse genealogische analyse van Trump’s verdeelde agenda, is het tijdperk van onze huidige historische episteme gecentraliseerd rond het "groter maken van ons land" door een reductieve en gewelddadige homogenisering van het Amerikaanse politieke lichaam. De taal van "terugkeer" is doordrenkt met een rudimentair, patriarchaal verlangen om de macht terug te geven aan de witte, hyper-masculinistische politieke elite, en vormt de onderliggende basis van Trump’s politieke agenda.

Inderdaad, Trump’s witte populistische agenda is een werk in de maak. Zoals Foucault in The Order of Things uiteenzet: "in welke cultuur dan ook en op elk gegeven moment, is er altijd slechts één episteme die de voorwaarden van mogelijkheid voor alle kennis definieert," en Kelly’s onderzoek hier onthult hoe onze huidige culturele episteme doordrenkt is van narratieve progressie, aan beide kanten van de politieke spectrum. Terwijl Hedges en Jeffries de opkomst van Trump traceren als een gevolg van een gecorrumpeerd systeem, toont Kelly aan hoe de Far-Right’s pendulum met wraak is teruggeslagen, als een middel om de liberale agenda te ontwrichten door te proberen "Amerika weer groot te maken." Al deze perspectieven benadrukken de valkuilen van onze huidige episteme zonder daadwerkelijk de cirkelvormige hegemonische val te onthullen. Het onderzoeken van de vluchtige wisselwerking van culturele betekenisdragers die zich hebben samengevoegd rond narrativiteit betekent dat we onze huidige politieke geschiedenis niet geheel en al moeten zien als "de progressieve verfijning", maar als "de verschillende velden van constitutie en geldigheid...dat van de vele theoretische contexten waarin het zich heeft ontwikkeld en gerijpt."

Het steeds kleiner wordende geluid van de geesteswetenschappen is meer dan ooit nodig, en onze interventie in dit huidige politieke moment is een oproep tot die verschuiving, om onze kritische vermogens te verdiepen, te scherpen en wakker te maken, en om het hegemonische narratieve bouwwerk van onze historische episteme te verstoren, te defragmenteren en te kraken.

Hoe populisme de politiek van representatie bedreigt: De strijd om de ‘echte’ cultuur

Dit idee wordt soms geïllustreerd door de bewering dat de ware cultuur van een land zich bevindt in de kleinere steden en dorpen, waar de ‘natuurlijke cultuur’ van het land behouden zou zijn, terwijl de stedelijke gebieden, door hun mengeling van diverse bevolkingsgroepen, deze cultuur zouden verwateren. In dit wereldbeeld worden de stedelijke bewoners vaak als niet-vertegenwoordigers van de ‘echte’ cultuur gezien, terwijl de mensen in de kleinere steden en dorpen claimen de ‘ware’ vertegenwoordigers van het volk te zijn. Dit is het fundamentele idee achter veel populistische bewegingen: de overtuiging dat de meerderheid van de mensen die zich in de stad bevinden, in een bepaald opzicht niet representatief zijn voor de echte waarden van het land.

De technieken van kiesdrempels en kiesdistricten die doelbewust groepen van kleur uitsluiten of de representatie van de werkelijke wil van de bevolking belemmeren, worden dus niet gezien als antidemocratisch, maar als middelen om de verkiezingsuitslagen in lijn te brengen met de verlangens van degenen die zichzelf als de “echte” mensen beschouwen. Dit idee van ‘vrienden’ en ‘vijanden’ wordt goed weergegeven in het werk van de Duitse politicoloog en Nazi-jurist Carl Schmitt, die de ‘vriend/vijand’-distincie beschouwde als de fundamentele conceptuele categorie van de politiek. Schmitt stelde dat de vijand een ander is, iets radicaal anders, en dat conflicten met deze vijand slechts op existentiële wijze kunnen worden beslist. Het erkennen van de vijand als zodanig is essentieel voor politieke conflicten en bepaalt de aard van politieke actie.

In populistische politiek wordt de ‘vriend/vijand’ dichotomie vaak overgedragen op de strijd om de nationale identiteit. De vijand is niet alleen een ander in termen van cultuur of achtergrond, maar een existentiële bedreiging voor de ‘echte’ manier van leven van een natie. De strijd tegen onderdrukking op basis van ras, geslacht, seksuele geaardheid of klasse wordt vaak gezien als een directe bedreiging voor de ‘echte’ cultuur van het land. Degenen die pleiten voor gelijkheid en emancipatie van gemarginaliseerde groepen, worden vaak gezien als vijanden die de fundamentele waarden van het land ondermijnen.

In dit licht is het belangrijk te begrijpen dat de opkomst van populisme niet simpelweg een kwestie is van het betwisten van representatie in een democratie, maar een strijd over wie mag bepalen wie er bij het ‘echte’ volk hoort en wie niet. De representatie van een groep als ‘de ware’ bevolking is geen neutrale zaak, maar heeft diepgaande implicaties voor de manier waarop politiek wordt gevoerd en welke groepen worden uitgesloten van de maatschappelijke orde.

Het is essentieel te begrijpen dat de constructie van identiteiten altijd gepaard gaat met processen van uitsluiting. Het idee van ‘wij’ versus ‘zij’ is onlosmakelijk verbonden met de manier waarop de dominante identiteit wordt geconstrueerd. Identiteiten zijn niet aangeboren, maar worden gevormd door macht en conflict. Wanneer een gemarginaliseerde groep haar positie uitdaagt, daagt ze niet alleen haar eigen onderdrukking uit, maar ook de fundamentele structuur van de dominante identiteit. Dit is de kern van veel politieke conflicten die zich afspelen in populistische tijden, waar de strijd om de nationale identiteit vaak resulteert in een existentiële crisis voor degenen die de heerschappij van de dominante groep uitdagen.

Hoe de Cultuurindustrie de Politiek en Kritisch Denken Vormt: De Frankfurt School en de Macht van Corporate Capital

De Frankfurt School legde het fundament voor een diepgaande kritiek op de invloed van kapitalisme op cultuur en media, en hoe deze twee terreinen met elkaar verweven zijn. Toen verschillende theoristen van de Frankfurt School nazi-Duitsland ontvluchtten en zich in de Verenigde Staten vestigden, richtten zij een scherp oog op de Amerikaanse cultuur. Ze zagen hoe kapitalistische ideologieën zich vanuit alle hoeken infiltreren, met name in de media: film, radio, muziek en televisie. Adorno’s observatie dat de Amerikaanse cultuurindustrie de grens tussen fictie en werkelijkheid zou doen vervagen, kwam voort uit deze waarneming.

Na het getuigen van de totalitaire macht van het fascisme in Duitsland, zagen Adorno en Horkheimer een nieuwe vorm van fascisme, die zich manifesteerde via de productie van cultuur. Schrijvend tijdens het kritieke historische moment tussen het einde van de Tweede Wereldoorlog en de gelijktijdige opkomst van het democratisch kapitalisme, waarschuwden zij dat de opkomende macht van corporatieve kapitalistische monopolies uiteindelijk zou leiden tot wijdverspreide controle over alle invloedrijke culturele gebieden. Dit zou resulteren in een brede hegemonische apathie, waarin een uniforme cultuur zou opkomen, gedomineerd door de belangen van de machtige industrieën.

De technologische homogenisering van de massamedia, die door de cultuurindustrie werd aangedreven, leidde volgens Adorno en Horkheimer tot een merkbare afname van collectief kritisch denken. Ze wezen erop dat zelfs politieke 'tegenstellingen' gevangen raakten in het systeem van de cultuurindustrie, wat resulteerde in een sociale topografie waarin kritisch denken, verbeelding en oppositie vrijwel verdwenen. Dit werd niet alleen zichtbaar in de culturele productie, maar ook in de politieke arena.

Dit proces toont de reductie van politieke ideologieën tot consumptieklare producten, die gemakkelijker verteerbaar zijn voor een breder publiek. Zelfs politieke tegenstellingen worden gedefinieerd door dezelfde principes die de cultuurindustrie bepalen. Adorno en Horkheimer verklaarden dat de cultuurindustrie de publieke opinie vormde door dezelfde boodschap te verspreiden via verschillende media. Politieke campagnes, zoals die van Clinton, spiegelden dit patroon van vermarkting van de politiek, waarin de massa's onbewust hun steun gaven aan een systeem dat hen tegelijkertijd pacificeerde. De politieke partij van Sanders werd door de machtsstructuren niet geaccepteerd omdat zijn boodschap te radicaal was voor de gevestigde orde.

Adorno en Horkheimer hadden gelijk: de cultuurindustrie bewerkstelligt een uniformiteit die ook in de politiek zichtbaar is. Net zoals film, radio en tijdschriften dezelfde 'systematische' ritmes volgen, zijn politieke verschillen niet zozeer ideologisch van aard, maar worden ze gecategoriseerd en genummerd om een brede consumentengroep te bedienen. Dit leidt tot een versmalling van het politieke debat, waar nu vooral consumptie en marketing domineren. Het creëren van een breed, "consumptieklare" politieke ideologie zorgt ervoor dat de mensen zich niet verzetten tegen de bestaande machtsstructuren.

Het fenomeen van realitytelevisie, dat begon met de uitzending van "The Real World" in 1992, is een duidelijk voorbeeld van de impact van de cultuurindustrie. Realitytelevisie stelt kijkers in staat om de levens van anderen te observeren, terwijl zij tegelijkertijd de waarden en normen van de cultuurinternaliseren die de programma’s voorstellen. Deze shows, die nauwelijks enige intellectuele inspanning van de kijkers vereisen, brengen een makkelijke en toegankelijke vorm van 'entertainment' die grote delen van de bevolking pacificeert.

De voortdurende populariteit van mainstream televisie, populaire muziek en blockbusterfilms, evenals de politieke successen van figuren zoals Trump, benadrukt de heerschappij van een cultuur die onkritisch, voorspelbaar en conformistisch is. De cultuurindustrie, zoals Adorno en Horkheimer voorspelden, creëert een wereld waarin de massa’s zich niet verzetten tegen de dominante ideologieën, maar deze in plaats daarvan internaliseren en verder verspreiden. Het is een symbiotische relatie tussen de massamedia, de politieke wereld en het kapitalisme, waarin de lijnen tussen cultuur, politiek en economische macht steeds verder vervagen.

Hoe de Humaniora en de Kritische Theorie de Marginalen van de Geschiedenis Hervinden

De humaniora, literatuur en kritische theorie streven ernaar de gemarginaliseerde stemmen van de geschiedenis te herstellen. Ze vullen de reductieve en afgevlakte versie van het verleden aan, die nog steeds in de hedendaagse politieke discoursen wordt verteld. Tegelijkertijd geven zij opnieuw macht aan degenen die door machthebbers, zoals Donald Trump, hun menselijkheid zijn ontzegd. De taak om dit boek te beëindigen is allesbehalve eenvoudig, maar het biedt een kans om na te denken over de rol van de humaniora in het huidige politieke klimaat.

Als afsluiting wenden we ons tot het werk van de inmiddels overleden Edward W. Said, met name zijn essay over de relatie tussen de humaniora, taal en democratie: Humanism and Democratic Criticism. In deze tekst stelt Said voor om terug te keren naar de filologie, een gedetailleerde en geduldige studie van taal, waarbij men aandacht besteedt aan de narratieve realiteit die inherent is aan het proces van betekenisgeving. Het lijkt een vruchtbare manier om te denken over de reductieve, anti-humanitaire verhalen die door de heersende elite van de Verenigde Staten worden gecodificeerd en verspreid.

Said's beschouwing over de relatie tussen taal en retorische betekenisgeving is essentieel voor het ingrijpen in de "veranderende basis voor humanistische praktijk met betrekking tot waarden van menselijk leven" die door de heersende hegemonieën zijn gereïficeerd. Het revitaliseren van de relatie tussen taal, menselijkheid en geschiedenis binnen de ruimte van de humaniora is belangrijker dan ooit. Dit zou misschien de eerste stap kunnen zijn naar het opnieuw verbeelden, recupereren en visualiseren van wat het nu betekent om mens te zijn vanuit de humaniora.

In de context van de hedendaagse politieke omgeving, waarin de stemmen van minderheden, kwetsbare groepen en historisch gemarginaliseerde bevolkingsgroepen vaak worden genegeerd, is de rol van de humaniora niet te onderschatten. Het hervinden van de menselijke dimensie in onze geschiedenis vereist een hernieuwde aandacht voor de taal en de manier waarop verhalen worden verteld. Niet alleen in academische kringen, maar ook in het publieke debat, waar machtige narratieven de werkelijkheid blijven vormgeven.

Wat belangrijk is om te begrijpen, is dat de humaniora niet alleen gaan over het bewaren van het verleden, maar ook over het bieden van een ruimte voor kritische reflectie op het heden. De verhalen die we onszelf vertellen – over cultuur, samenleving, en politiek – moeten opnieuw worden onderzocht. De filologie, zoals Said het voorstelt, biedt de middelen om dit proces van herwaardering en herinterpretatie aan te moedigen, waarbij de nadruk ligt op de veranderende waarden die ons begrip van menselijkheid vormen.

Door het herstel van deze vergeten of gemarginaliseerde stemmen kan er een nieuwe ruimte ontstaan voor het herdenken van onze geschiedenis en voor het herdefiniëren van wie we zijn als mensen. In de retoriek van de heersende machten wordt vaak de waarde van de individuele stem verlaagd tot een statistisch gegeven, een element van de massa. In de humaniora ligt echter de mogelijkheid om deze stemmen te herstellen en te verkennen wat zij ons kunnen vertellen over een inclusieve toekomst.