Wat zijn de belangrijkste bijdragen van rationeel denken aan de vooruitgang van de mensheid?

De beschikbaarheid van elektriciteit is een van de meest vanzelfsprekende voordelen die het moderne leven ons biedt. We nemen het niet meer waar als een luxe, maar als iets dat vanzelfsprekend is, net zoals de lucht die we inademen. Elektriciteit is georganiseerd in een netwerk van producenten en consumenten, verbonden via transformatoren, substations en hoogspanningslijnen. Dankzij deze energievoorziening kunnen we niet alleen de basisbehoeften van het dagelijks leven vervullen, maar ook genieten van de vele producten die van elektrische stroom afhankelijk zijn. Dit omvat alles, van verlichting en verwarming tot apparaten die onze levens gemakkelijker maken, zoals koelkasten, wasmachines en elektronische gadgets.

Een ander terrein waar rationele, vooruitstrevende gedachten hun vruchten hebben afgeworpen, is de geneeskunde. In de twintigste eeuw werden talloze baanbrekende medische ontdekkingen gedaan, zoals het elektrocardiogram, echocardiografie en hartchirurgie. Deze vooruitgangen hebben het leven van miljoenen mensen gered en de levensverwachting aanzienlijk verhoogd. Vaccins, bijvoorbeeld, hebben de uitroeiing van ernstige ziekten mogelijk gemaakt, zoals pokken en polio, en het gebruik van antibiotica heeft talloze levens gered. Dit alles is het resultaat van wetenschappelijk denken en experimenteren, waarbij oude overtuigingen werden uitgedaagd en nieuwe benaderingen werden gevonden om de gezondheid te verbeteren.

Echter, hoewel rationeel denken de mensheid vooruit heeft geholpen, is het niet zonder uitdagingen. Het twintigste en eenentwintigste eeuw hebben hun eigen duistere krachten gecreëerd die de vooruitgang bedreigen. Tegenwoordig worden we geconfronteerd met pseudowetenschap, anti-wetenschap, en een groeiende populistische beweging die redelijkheid en kritische denkwijze verwerpt. Deze tendensen, in combinatie met de invloed van grote bedrijven en de politiek, creëren een cultuur van onverschilligheid tegenover de waarheid en wetenschap.

Het idee dat de mensheid automatisch de voordelen van rationeel denken zou omarmen, blijkt een misverstand. Het vooruitstrevende, liberale denken van de vorige eeuwen heeft in veel opzichten plaatsgemaakt voor een klimaat van desinformatie en verdeeldheid. De vraag is nu niet of we toegang hebben tot de middelen en kennis om deze bedreigingen te overwinnen, maar of we in staat zijn deze krachtbronnen effectief in te zetten. De risico’s van verwaarlozing van wetenschap en onderwijs kunnen verwoestend zijn, niet alleen voor onszelf, maar ook voor andere soorten op deze planeet.

Hoewel de wetenschappelijke vooruitgang van de twintigste eeuw veel heeft bereikt, moeten we ons realiseren dat rationeel denken en wetenschap altijd op de proef worden gesteld door de maatschappij. In de twintigste en eenentwintigste eeuw heeft wetenschap de maatschappij echter een ongekend aantal middelen geboden om de wereld te verbeteren, van communicatie tot geneeskunde en ruimteverkenning. Toch staat deze vooruitgang onder druk door krachten die zich verzetten tegen de waarden van wetenschap en rede.

In de 21ste eeuw is rationeel denken niet vanzelfsprekend meer. De dreigingen die tegen de vooruitgang van de mensheid zijn gericht, komen niet alleen van externe vijanden, maar ook van binnenuit. De vraag is of we als samenleving in staat zijn de vooruitgang te behouden en verder te bouwen op de fundamenten die door de wetenschappelijke en rationele prestaties van de afgelopen eeuwen zijn gelegd.

Waarom sommige politieke stromingen wetenschap in twijfel trekken en de gevolgen ervan voor de samenleving

Wetenschap zou een fundament moeten zijn voor vooruitgang en het waarborgen van publieke gezondheid en veiligheid. Toch bestaat er een breed scala aan politieke stromingen die wetenschap niet alleen negeren, maar actief afwijzen, vaak ten gunste van ideologieën die niet gebaseerd zijn op feitelijke kennis. Dit kan variëren van het ontkennen van bewezen wetenschappelijke feiten tot het actief onderdrukken van wetenschappelijke bevindingen.

Een van de meest opvallende gevallen van wetenschapsontkenning in de Verenigde Staten is het beleid van de regering onder Donald Trump, die herhaaldelijk de waarde van wetenschappelijk advies heeft geminimaliseerd. Dit omvatte het wegmoffelen van klimaatveranderingswetenschap, het benoemen van personen zonder wetenschappelijke achtergrond voor sleutelposities en het negeren van waarschuwingen van wetenschappelijke experts. De impact van deze benadering is verstrekkend en ondermijnt de effectiviteit van beleid, vooral op het gebied van milieu en volksgezondheid.

De benadering van wetenschap door leden van het Amerikaanse Congres, zoals Paul Broun, een arts en voormalig vertegenwoordiger uit Georgia, toont het gevaar van een onwetenschappelijke en irrationele benadering. Broun verklaarde in 2012 dat evolutie, de oerknaltheorie en embryologie "leugens recht uit de hel" waren. Zijn overtuigingen, die onverenigbaar zijn met wetenschappelijke feiten, werden nog verontrustender doordat hij lid was van de wetenschapscommissie van het Huis van Afgevaardigden. Zo'n positie van invloed werd vervuld door iemand wiens opvattingen zo ver verwijderd waren van wetenschappelijke waarheid, wat het belang van wetenschappelijk onderwijs en objectieve kennis in politieke besluitvorming benadrukt.

Een ander voorbeeld van de verontrustende houding tegenover wetenschap is te vinden bij de Republikeinse vertegenwoordiger Jesse Kremer, die beweerde dat de aarde slechts 6.000 jaar oud was. Hij werd publiekelijk bekritiseerd door de media, maar in plaats van zijn fout in te zien, verdedigde hij zijn standpunt door de media te beschuldigen van elitisme. Het is moeilijk te begrijpen hoe zulke onwetenschappelijke meningen invloed kunnen uitoefenen op de wetgevende macht, maar helaas is dit een realiteit in veel delen van de wereld.

Wetenschappelijke vooruitgang en het vertrouwen op empirisch bewijs vormen de basis voor welvaart en veiligheid in de moderne wereld. Het is essentieel voor politici om wetenschap niet te politiseren, maar als een objectieve en noodzakelijke basis voor beleid te omarmen. De weigering om wetenschappelijk advies te volgen kan schadelijke gevolgen hebben, niet alleen voor het milieu, maar ook voor de volksgezondheid en het sociale welzijn van een land. Het negeren van feiten kan leiden tot het verlies van de openbare steun voor beleid en het verzwakken van het vertrouwen in overheidsinstellingen.

Het onderdrukken van wetenschappelijke kennis is geen nieuw fenomeen, maar in de context van de hedendaagse politiek neemt het een steeds gevaarlijker karakter aan. Wanneer wetenschappelijke inzichten worden genegeerd ten gunste van onwetenschappelijke overtuigingen, kan dit de fundering van een gezonde samenleving ondermijnen. Het is van essentieel belang dat landen, zowel in het Westen als daarbuiten, blijven streven naar een wetenschappelijke benadering van uitdagingen en wetenschappelijke onafhankelijkheid waarborgen in hun beleidsvorming.