Jak media stworzyły Donalda Trumpa jako prezydenta

Donald Trump, zanim jeszcze ogłosił swoją kandydaturę na prezydenta Stanów Zjednoczonych, już był postacią głęboko zakorzenioną w świadomości amerykańskiego społeczeństwa. Media, przede wszystkim telewizja, odegrały kluczową rolę w kreowaniu jego wizerunku. Trump był postacią kontrowersyjną, często obecny na ekranach telewizyjnych w programach rozrywkowych i reality show, takich jak „The Apprentice”. Ta ekspozycja, pozwoliła mu nie tylko na utrzymanie pozycji publicznej, ale również na zbudowanie osobistego „brandu”, który stał się podstawą jego późniejszej kariery politycznej.

Trump stał się zatem postacią stworzoną przez media, z precyzyjnie zaplanowanym wizerunkiem, który mógł łatwo przyciągnąć uwagę opinii publicznej. Programy takie jak „The Apprentice” miały na celu ukazanie Trumpa jako twardego lidera, gotowego do podejmowania ryzyka. Ta koncepcja została skutecznie sprzedana publiczności, a Trump zyskał status celebryty, który z łatwością mógł przekuć na sukces wyborczy.

Przełomowy moment w historii Trumpa i mediów nie polegał jednak wyłącznie na kreacji wizerunkowej. Zdecydowanym czynnikiem, który wpłynął na jego wybór na prezydenta, była relacja, jaką utrzymywał z mediami. Trump doskonale rozumiał, jak działa system medialny. Wykorzystywał go w sposób wyjątkowy, przyciągając uwagę milionów widzów, którzy szukali rozrywki, a jednocześnie zgłębiali jego postać. I choć przez całe swoje prezydentowanie Trump spotykał się z krytyką mediów, to jego sposób komunikacji, w tym kontrowersyjne tweety, skutecznie podtrzymywał jego popularność wśród zwolenników.

Niestety, w tym kontekście doszło również do wzrostu dezinformacji. W 2016 roku fake newsy były szeroko rozpowszechniane, a ich skuteczność była wyraźnie większa wśród wyborców Trumpa. To zjawisko miało swoją kulminację podczas kampanii wyborczej, gdy fake newsy były częściej udostępniane niż tradycyjne materiały informacyjne, a ich zasięg w mediach społecznościowych był ogromny. Szybkość i zasięg, z jakim rozchodziły się te informacje, stanowiły poważne wyzwanie dla wiarygodnych źródeł informacji, które zaczęły tracić zaufanie części społeczeństwa. Dodatkowo, media, próbując konkurować z sensacyjnymi materiałami, często same zaczęły podążać za podobnym schematem, co jeszcze bardziej zaostrzyło problem.

Cała ta sytuacja była efektem nie tylko samego wyboru Trumpa na prezydenta, ale i zmian w strukturze mediów, które już wcześniej zmierzały w kierunku sensacyjności i powierzchowności. Trump, choć wykorzystał te zmiany na swoją korzyść, nie był ich główną przyczyną. Przemiany te miały miejsce już przed jego kandydaturą, a sam jego wybór jedynie uwypuklił szereg wcześniej zaobserwowanych niepokojących trendów w funkcjonowaniu mediów.

Warto również dostrzec, że rola mediów w tworzeniu politycznej rzeczywistości, jaką znamy dzisiaj, nie ogranicza się jedynie do jednostronnych działań dziennikarzy czy polityków. Zjawisko to jest bardziej skomplikowane i obejmuje zarówno konsumpcję mediów przez społeczeństwo, jak i samą produkcję informacji. Społeczności coraz częściej poszukują potwierdzenia swoich przekonań, a media, zamiast edukować, zaczynają je wzmacniać. W takiej rzeczywistości media stają się orężem w walce o wpływy polityczne i społeczne.

Jak upadek zaufania do mediów sprzyjał rozwojowi fake news w kampanii prezydenckiej 2016 roku?

W początkowym okresie prezydentury Trumpa media mainstreamowe często gościły jego rzeczników lub apologetów na panelach dyskusyjnych, gdzie rozmowy szybko zamieniały się w chaotyczne przepychanki słowne, bez realnej weryfikacji faktów. Nawet dziennikarze, którzy próbowali kwestionować fałszywe twierdzenia, jak Jake Tapper z CNN, często nie byli w stanie przełamać mechanizmu obronnego propagandy. Kellyanne Conway, rzecznik Trumpa, wykorzystała moment medialnego sporu, by odwrócić narrację i zamienić krytykę w argument o chęci dziennikarza do „bycia wiralem”. To zjawisko nie tylko osłabiało pozycję mediów jako strażnika prawdy, ale także umacniało sceptycyzm odbiorców wobec ich rzetelności.

Po wyborach w 2016 roku zaufanie Amerykanów do mediów osiągnęło najniższy poziom w historii pomiarów Gallupa – jedynie 32% społeczeństwa wyrażało umiarkowane lub duże zaufanie do masowych mediów informacyjnych, przy czym zaufanie wśród Republikanów spadło do 14%. Ta polaryzacja miała ogromne znaczenie, ponieważ osłabiała odbiór tradycyjnych źródeł informacji i umożliwiała rozprzestrzenianie się fake news na skalę masową.

Jeszcze bardziej alarmujący był fakt, że niektóre teorie spiskowe – jak fałszywe doniesienia o śmierci Setha Richa, czy o rzekomym dziecięcym handlu ludźmi prowadzonym przez pizzerię w Waszyngtonie – przenikały z anonimowych forów internetowych do głównych mediów, które poświęcały im uwagę na antenie i w druku. Ten proces zatarcia granic między prawdziwym dziennikarstwem a internetowym chaosem podkreślał nową erę, w której tradycyjne role mediów zostały przewartościowane.

Obok tego, pojawił się również biznesowy aspekt fake news. Młodzi ludzie z Macedonii tworzyli sensacyjne, lecz całkowicie fałszywe artykuły, które były szeroko udostępniane przez ideologiczne grupy odbiorców. Ich celem nie było realne kształtowanie opinii, lecz generowanie kliknięć i zysków z reklam internetowych. Przykłady takich nagłówków, jak rzekome poparcie Hillary Clinton dla Donalda Trumpa sprzed kilku lat, były świadomie wymyślane, by wzbudzić emocje i zwiększyć zasięg.

Najbardziej znanym twórcą tego typu fake news był Paul Horner, który potrafił doprowadzić do sytuacji, w której fałszywe informacje trafiały nawet do oficjalnych kanałów kampanii Trumpa. Jego historie o „Amiszach głosujących na Trumpa” czy „protestującym, który zmienił zdanie” zyskały rozgłos i zapewniały mu znaczące dochody. Horner udowodnił, jak łatwo fałszywe treści mogą infiltrujeć nawet najbardziej wpływowe sfery polityczne i medialne.

Kluczowym aspektem tej sytuacji jest zrozumienie, że kryzys zaufania do mediów nie jest tylko efektem jednostkowych błędów czy skandali, lecz wynikiem głębokiej zmiany strukturalnej w sposobie funkcjonowania informacji w erze cyfrowej. Obserwujemy, że tradycyjna rola dziennikarza jako wyłącznego dostawcy rzetelnych informacji została podważona przez rozwój mediów społecznościowych i internetowych platform, gdzie każdy może tworzyć i dystrybuować treści. To powoduje, że odbiorcy muszą sami rozwijać krytyczne podejście do wiadomości, nauczyć się rozpoznawać manipulacje i źródła dezinformacji.

Ważne jest także, by dostrzec, że fake news i propaganda nie powstają w próżni – są efektem celowych działań politycznych, ekonomicznych i technologicznych, które wykorzystują istniejące podziały społeczne i emocje. Dlatego zrozumienie mechanizmów ich powstawania oraz konsekwencji dla demokracji jest niezbędne, by przeciwdziałać dalszej erozji zaufania do mediów i instytucji.