Przepływ cieczy w kanale pod wpływem gradientu ciśnienia jest jednym z najistotniejszych zagadnień w mechanice płynów, zwłaszcza w kontekście przepływów niskotemperaturowych i superpłynów. W układach takich jak kanały przepływowe Helium II, dynamika przepływu zmienia się w zależności od stosunku między przepływem normalnym a superpłynem. W szczególności, analiza przepływu w połączeniu z gradientem ciśnienia pozwala na zrozumienie różnych zjawisk związanych z wytwarzaniem wirowości, rozwojem warstw granicznych oraz wzajemnym oddziaływaniem obu składników cieczy.

W przypadku przepływu Poiseuille’a, w którym ciśnienie zmienia się wzdłuż kanału, uzyskujemy profil prędkości, który w klasycznym przypadku ma kształt paraboliczny. W tej sytuacji prędkość maksymalna vmaxv_{\text{max}} jest związana z gradientem ciśnienia oraz lepkością cieczy przez zależność:

vmax=d2Δp8ηlv_{\text{max}} = \frac{d^2 \Delta p}{8 \eta l}

gdzie Δp\Delta p to różnica ciśnienia, η\eta to lepkość cieczy, a ll to długość kanału. Warto zauważyć, że w takim układzie pojawiają się linie wirów, które są równoległe do powierzchni kanału, a ich rozmieszczenie zależy od miejsca w kanale, ponieważ wirowość ×v\nabla \times v nie jest jednorodna. Z tego powodu należy uwzględnić termin dyfuzji wirów, który wpływa na zmiany w profilu przepływu. W przypadku, gdy dyfuzja wirów nie jest brana pod uwagę, istnieje określona szerokość strefy centralnej, w której nie występują wiry, oraz warstwa brzegowa, która również jest wolna od wirów.

Z racji tego, że gradient ciśnienia wpływa na kształt profilu prędkości, możliwe jest oszacowanie szerokości strefy centralnej bez wirów ycy_c oraz szerokości warstwy granicznej ywy_w. Aby obliczyć ycy_c, należy obliczyć cyrkulację wzdłuż profilu prędkości i porównać ją z odpowiednią funkcją logarytmiczną, co daje przybliżoną wartość szerokości strefy:

yc3=κln(ba0)y_c^3 = \kappa \ln\left(\frac{b}{a_0}\right)

Podobne podejście pozwala oszacować szerokość warstwy granicznej ywy_w, co wskazuje, że szerokości tych stref maleją wraz ze wzrostem prędkości maksymalnej vmaxv_{\text{max}}. Zatem dla wyższych gradientów ciśnienia centralna strefa i warstwa graniczna będą się kurczyć, aż wiry zaczną wypełniać cały przepływ.

Warto także zauważyć, że dla przepływów laminarno-bezwirowych, takich jak te, w których strefa centralna bez wirów jest szersza niż połowa średnicy kanału, zachodzi szczególny warunek, który pozwala na istnienie przepływu laminarnego. W takim przypadku występuje krytyczny licznik Re, który wyznacza granicę między przepływem laminarno-bezwirowym a przepływem z turbulencjami. Z kolei dla rosnącego gradientu ciśnienia i większej prędkości maksymalnej pojawiają się zmiany w rozmieszczeniu wirów, co wpływa na całą strukturę przepływu, tworząc bardziej skomplikowane wzorce wirowości.

Przepływ w systemach superpłynów, takich jak Helium II, wprowadza dodatkowe wyzwania związane z oddziaływaniem między normalnym płynem a superpłynem. Kiedy przepływ superpłynny staje się wystarczająco silny (przekracza pewną krytyczną prędkość vextsv_{\text{ext}}^s), zaczynają tworzyć się wiry, które prowadzą do powstawania turbulentnych układów. W takim przypadku, za pomocą wzajemnej siły tarcia, wiry w superpłynie mogą wywoływać duże przepływy normalnego płynu. W wyniku tego powstaje duża struktura przepływu normalnego, której wzór przypomina turbulencje. Warto dodać, że w takich układach ważną rolę odgrywa profil prędkości normalnego płynu, który zależy od obecności wirów w superpłynie oraz ich oddziaływań.

Symmetry tych struktur przepływu normalnego, zależna od rozkładu wirowości i siły wzajemnego tarcia, może prowadzić do powstawania różnych typów przepływów w zależności od układu granicznych warunków oraz sił działających na oba składniki płynu. Takie zjawiska są istotne w kontekście zaawansowanych badań nad przepływami w układach niskotemperaturowych, gdzie superpłyny odgrywają kluczową rolę w transporcie ciepła i masy.

Analiza tych zależności wymaga uwzględnienia zarówno wpływu gradientu ciśnienia na struktury przepływów, jak i interakcji między normalnym płynem a superpłynem. Zrozumienie tych mechanizmów jest niezbędne w kontekście zaawansowanych technologii, takich jak chłodzenie w systemach kriogenicznych, gdzie precyzyjna kontrola nad ruchem płynów może wpływać na wydajność urządzeń.

Jak skutecznie zrozumieć temperaturę w układach z wirami w cieczy superpłynnej?

W układzie superpłynnym wiry, a zwłaszcza ich ustawienie w przestrzeni, odgrywają kluczową rolę w termodynamice tego systemu. W kontekście obrotu układu superpłynnego, kątowa prędkość obrotowa, oznaczana jako Ω\Omega, pełni funkcję orientacyjną, analogiczną do roli pola magnetycznego HH w magnetyzmie. Z tego względu, stosunek wirów, które nie są wyrównane wzdłuż kierunku Ω\Omega, może być używany do mierzenia efektywnej temperatury związanej z przepływem ciepła w układzie. Podobne podejście zostało zastosowane w układzie Langevina z klasycznymi dipolami, gdzie możliwe są wszystkie orientacje, a średnia wartość kąta cosθ\cos \theta wyraża się przez wzór:

cosθ=cothx1\langle \cos \theta \rangle = \coth x - 1

gdzie xx jest zdefiniowane jako:

x=μdHkBTx = \frac{\mu_d H}{k_B T}

W odniesieniu do wirów w układzie superpłynnego helu II, możemy wyznaczyć analogię, gdzie stosunek xx przyjmuje postać:

x=κv2ρsTx = \frac{\kappa}{v^2 \rho_s T}

gdzie vnsv_{ns} to prędkość przeciwwiatrów w modelu dwóch cieczy, ρs\rho_s jest gęstością superpłynnej cieczy, a TT to temperatura. Zatem parametr Ω\Omega pełni analogiczną rolę do pola magnetycznego, a κ\kappa jest analogią dipola magnetycznego.

Wszystko to jest szczególnie istotne, gdy rozważamy zależność między energią wirów i przepływem ciepła w układzie. Z kolei, przy uwzględnieniu tych zależności, możemy uzyskać wyrażenie na efektywną temperaturę TtangleT_{tangle}, związaną z energią wirów w układzie superpłynnego helu:

kBTtangleVns2ρsk_B T_{tangle} \sim \frac{V^2_{ns}}{\rho_s}

Takie powiązanie pomiędzy temperaturą a ruchem wirów jest istotnym elementem w badaniach nad termodynamiką układów z wirami, w tym także nad turbulencją w cieczy superpłynnej.

Dalsze badania prowadzą nas do definicji efektywnej temperatury związanej z energiami fal Kelvina w wiązkach wirów. Gdy do wiru nakładają się fale helikalne, średnia długość przyrostu długości wiru, spowodowanego tymi falami, pozwala na zdefiniowanie temperatury:

kBTef=ϵVΔlk_B T_{ef} = \epsilon_V \langle \Delta l \rangle

gdzie ϵV\epsilon_V to energia na jednostkę długości wiru, a Δl\Delta l to przyrost długości wiru wywołany falą. W tym przypadku ważne jest, by zauważyć, że energia wiru jest związana z jego geometrią – w szczególności z promieniem amplitudy fal Kelvina AA oraz długością fali l0l_0. Równanie (11.1.9) może być interpretowane w kontekście zasad energii sprzężenia w układzie harmonicznym, gdzie mamy do czynienia z równowagą energetyczną różnych amplitud fal.

Oprócz tego, warto zauważyć, że w przypadku układu z wirami o dużych amplitudach, skala tych fal zbliża się do pewnego punktu nasycenia, gdzie amplituda przestaje zależeć od liczby fal, a układ osiąga stan równowagi.

W kontekście dyfuzji wirów w układzie, kluczowe jest również zrozumienie zależności między temperaturą układu a współczynnikiem dyfuzji wirów, wyrażającym się przez:

kBTtangle=DLζLk_B T_{tangle} = D_L \zeta_L

gdzie DLD_L to współczynnik dyfuzji wirów, a ζL\zeta_L to współczynnik tarcia wirów. Ta zależność łączy termodynamikę wirów z klasycznymi modelami dyfuzji w układach gęstych.

Należy również podkreślić, że wiry w układzie mogą być zarówno przytwierdzone do ścian (wiry przypięte), jak i wolne, tworząc pętle, które mogą się swobodnie poruszać w przestrzeni. W pełni rozwinięta turbulencja w takim układzie jest zatem opisana przez gaz wirów, które wzajemnie się oddziałują. Energia wirów jest proporcjonalna do ich długości, a średnia długość pętli wirów jest proporcjonalna do ich średniego rozstawu. Z tego powodu w kontekście entropii układu wirów, energia wirów różnych długości jest rozkładana, a temperatura jest związana ze średnią energią tych wirów.

Zatem, zrozumienie termodynamiki układów z wirami w cieczy superpłynnej wymaga uwzględnienia nie tylko podstawowych zależności między temperaturą a energią wirów, ale także bardziej złożonych interakcji między wirami i ich strukturą w kontekście fali Kelvina i dyfuzji wirów. Ważne jest również uwzględnienie zjawisk takich jak nasycenie fal w wirach oraz interakcje pomiędzy wirami w układzie.