Pojęcie narracji w kontekście polityki, choć z pozoru nie ma wiele wspólnego z politycznym rzemiosłem, zyskuje na znaczeniu, zwłaszcza w erze mediów społecznościowych i reality show. Warto przyjrzeć się temu zjawisku przez pryzmat kampanii Donalda Trumpa i jego sukcesu w 2016 roku. Przykład jego strategii pokazuje, jak głównym czynnikiem wygranej staje się nie tyle merytoryczność i polityczne propozycje, co umiejętność budowania i kontrolowania opowieści, które przyciągają uwagę wyborców.

Clarence Page, znany publicysta „Chicago Tribune”, zauważył w 2016 roku, że kampania Trumpa przypominała procesy sądowe, w których „najlepsza historia wygrywa”. W artykule pt. „What the O.J. Simpson trial and Donald Trump have in common” wskazał, że zarówno w sprawie Simpson, jak i w polityce, liczy się umiejętność skonstruowania narracji, która przyciągnie publiczność. Media i ludzie oczekują spektaklu, a ten spektakl potrafi stworzyć tylko ktoś, kto doskonale rozumie, jak działa dzisiejsze społeczeństwo, a Trump był mistrzem tej gry. Celem było nie tyle wygrywanie politycznych debat, co zbudowanie opowieści, która zdominuje przestrzeń publiczną i wciągnie wyborców. Tak jak mówił jeden z obrońców O.J. Simpsona, media chcą narracji, ale przede wszystkim takiej, która dostarczy im rozrywki.

Podstawową strategią, którą Trump zastosował, było wywoływanie kontrowersji i ciągłe łamanie zasad politycznej poprawności. Krok po kroku realizował to, co określił Clarence Page: „mówić coś szokującego każdego dnia”. Każde jego kolejne kontrowersyjne wypowiedzi przyciągały uwagę, a reakcje na nie tworzyły efekt kuli śnieżnej. Donald Trump wiedział, że przez takie działanie utrzymuje swoje nazwisko w centrum uwagi, a jednocześnie zyskuje poparcie ludzi, którzy w jego słowach widzieli coś świeżego i autentycznego w obliczu dotychczasowej klasy politycznej.

Jego kampania nie była tradycyjną kampanią polityczną. To było show, które wciągało ludzi i sprawiało, że stawali się jego fanami. Początkowo jego baza wyborcza składała się głównie z niezadowolonych, biedniejszych białych wyborców, którzy czuli się zagrożeni przez imigrantów, zwłaszcza Meksykanów. Trump umiejętnie wykorzystał ich frustrację, tworząc narrację, w której to imigranci stawali się kozłem ofiarnym za wszystkie problemy społeczne. W miarę trwania kampanii jego elektorat rozszerzał się, obejmując coraz szersze grupy wyborców, w tym wykształconych i średniozamożnych.

Zmieniający się charakter jego bazy wyborczej również świadczył o sukcesie tej narracji. Początkowo Trump przyciągał wyborców niezbyt wykształconych, żyjących na marginesie społecznym, ale z czasem zdobywał także poparcie ludzi wykształconych, w tym absolwentów wyższych uczelni. W sondażach okazało się, że wielu z jego wyborców uważało się za „bezgłosowych”, nie mających wpływu na decyzje rządzące. To właśnie poczucie wyobcowania i ignorowania przez establishment stało się kluczowe w jego przekazie wyborczym.

Trump, jako przedsiębiorca i osoba publiczna, stał się mistrzem w kreowaniu i kontrolowaniu swojej narracji, która – choć niekoniecznie oparta na faktach – potrafiła skutecznie przyciągać uwagę i budować społeczności wokół swojego przekazu. Co ciekawe, w momencie, gdy Hillary Clinton, jego główny rywal, zaczęła dostosowywać swoje wystąpienia i narrację do potrzeb wyborców, było już za późno. Clinton nie potrafiła przekonać do siebie szerokich kręgów wyborców, którzy czuli się zaniedbani przez tradycyjną politykę. Choć zmieniała ton swojej kampanii, jej narracja pozostała zbyt oderwana od rzeczywistych problemów społeczeństwa.

Warto zauważyć, że narracja Trumpa, mimo swojej powierzchowności, była skuteczna, ponieważ trafiała w emocje wyborców. Jego umiejętność wywoływania kontrowersji, rozrywki i sensacji była jego największym atutem. Jednocześnie umiejętnie wykorzystywał narzędzia mediów społecznościowych, budując wokół siebie prawdziwy ruch poparcia, którego celem było nie tylko wygranie wyborów, ale również pokazanie, że system polityczny może być zmieniony, jeśli tylko istnieje odpowiednia narracja, która dotrze do serc i umysłów ludzi.

W kontekście dzisiejszych wyborów na całym świecie widać, że narracja w polityce stała się równie ważna, jak same pomysły polityczne. W dobie mediów społecznościowych, gdy każda decyzja i każde słowo może stać się viralem, politycy muszą być gotowi do nieustannego kształtowania swoich narracji, aby przyciągnąć uwagę wyborców. To, co mówi polityk, jak to mówi i w jakim kontekście, ma dzisiaj większe znaczenie niż kiedykolwiek wcześniej.

Czy proteiczne przywództwo zagraża przyszłości demokracji?

Włoscy faszyści spalili czerwone flagi i zniszczyli biura związków zawodowych, aby powstrzymać bolszewickie niebezpieczeństwo. Donald Trump i jego zwolennicy wyrazili podobne, brutalne stanowisko w kwestii imigrantów, obwieszczając, że nastąpi całkowite wstrzymanie przyjmowania muzułmanów do Stanów Zjednoczonych, a na południowej granicy zostanie zbudowany mur, którego budowę opłaci Meksyk. Podobnie jak Mussolini, Trump nie ufał zawodowym politykom, nazywając ich „establishmentem”, który, jak twierdził, doprowadził kraj do obecnego kryzysu. Oskarżał liberałów, którzy szanowali poprawność polityczną, o blokowanie rozwoju kraju i zaniedbywanie jego podstawowych wartości. Trump uznał, że w końcu nadszedł czas, by „milcząca większość” znowu zabrała głos, a jej głosem będę ja.

Czy wyborcy Trumpa można nazwać republikanami? Nie do końca. Lepiej nazwać ich „Trumpersami”, ponieważ powstali po to, by przeciwstawić się temu, co istnieje, i to nie tyle w celu zmiany, co samej zmiany. Fasci di Combattimento powstały, by sprzeciwić się pre-rewolucyjnemu status quo. Stawiały opór Partii Socjalistycznej oraz bolszewickiemu zagrożeniu, ale z biegiem czasu uległy nacjonalizmowi. Paradoksalnie, w momencie powstania faszystowskie oddziały, mimo swego późniejszego oblicza, miały pewne lewicowe elementy, a ich świecki charakter przyciągnął solidarnych masonów.

Mussolini przez całe swoje życie borykał się z problemem spójności w swoich działaniach. Jak wielką rolę w jego polityce odgrywały dążenia do utrzymania władzy i personalnych korzyści, widocznych w jego niejednoznacznych relacjach z liderami biznesu, społeczeństwem i partią? Trump, podobnie jak Mussolini, nie był konsekwentny w swoich deklaracjach. Jego zmieniające się stanowiska wobec Putina, inwazji na Ukrainę, czy brutalnych dyktatorów takich jak Assad czy Mohammed bin Salman, pokazują, że jego decyzje nie opierały się na spójnej ideologii, lecz były efektem jego interesów biznesowych. W przypadku Mussoliniego, choć przez długi czas ukrywał swoje sympatie wobec strajkujących robotników, finalnie dostosował swoje działania do potrzeb i oczekiwań elit przemysłowych, które były źródłem jego finansowego wsparcia.

Trump, podobnie jak Mussolini, zredukował swoją kampanię do niewielkiej, ale skutecznej grupy ludzi, którzy dzięki zaufaniu do mediów społecznościowych i strategii wielkich danych, stworzyli kampanię, która nie potrzebowała olbrzymich zasobów, jak ta Hillary Clinton. Jego podejście, zaufanie do wąskiego grona współpracowników, a także brak nadmiernej biurokracji, wydają się przypominać metody Mussoliniego, który za wszelką cenę dążył do jedności swojego ruchu, nawet kosztem spójności ideologicznej.

Wspólnym elementem, który łączy Mussoliniego i Trumpa, jest ich proteiczne przywództwo — zdolność do zmieniania swoich poglądów w zależności od bieżącej sytuacji, co sprawia, że stają się niezwykle trudnymi do przewidzenia liderami. Włoski dyktator, początkowo związany z ruchem socjalistycznym, później odrzucił swoje pierwotne przekonania na rzecz coraz bardziej nacjonalistycznych i faszystowskich postaw. Trump z kolei na każdym kroku wykazuje się elastycznością swoich poglądów, zwłaszcza w kwestiach międzynarodowych, gdzie jego polityka zmieniała się niejednokrotnie w zależności od interesów ekonomicznych lub osobistych powiązań.

Podobne mechanizmy proteicznego przywództwa, jakie wykorzystywali Mussolini i Trump, kształtują obraz nie tylko współczesnych polityków, ale i całych społeczeństw, w których funkcjonują. Ich sukces opiera się na kreowaniu silnej tożsamości, zdolnej do przeciwstawienia się istniejącemu porządkowi. W obliczu takich liderów, pytanie o spójność ideologiczną schodzi na drugi plan; liczy się przede wszystkim efektywność w zyskaniu i utrzymaniu władzy.

Trump, podobnie jak Mussolini, bazował na przyciąganiu mas, które czuły się pomijane przez klasy polityczne. Jednak w jego przypadku, podobnie jak w przypadku faszystowskiego lidera, nie chodziło tylko o zmianę społeczną, ale o kształtowanie rzeczywistości, w której jego osoba staje się synonimem odnowy i nadziei. Jednak za tą polityczną retoryką kryje się głównie pragmatyzm — nieustanna adaptacja do warunków zewnętrznych i poszukiwanie nowych sposobów na utrzymanie poparcia.

Dla współczesnych społeczeństw nie jest obojętne, jakiego rodzaju liderzy zdobywają władzę i jaką politykę prowadzą. O ile Mussolini, po dojściu do władzy, niejednokrotnie zmieniał swoje poglądy i plany w zależności od potrzeb politycznych, o tyle Trump dość szybko zrozumiał, że elastyczność w polityce międzynarodowej oraz wewnętrznej jest kluczem do sukcesu w świecie globalnych i lokalnych wyzwań. Warto jednak zauważyć, że taki sposób przywództwa rodzi pewne niebezpieczeństwa — nie tylko dla demokracji, ale i dla podstawowych wartości, na których opiera się stabilność systemów politycznych.

Jak Big Data zmienia dynamikę kampanii wyborczych i politykę demokratyczną?

W 2015 roku opublikowano esej, który znacząco zmienił sposób postrzegania wyborców przez polityków. Eitan D. Hersh, profesor nauk politycznych z Uniwersytetu Tufts, w swojej pracy „Hacking the Electorate: How Campaigns Perceive Voters” zwrócił uwagę na nową, rewolucyjną metodę, jaką kampanie wyborcze zaczęły stosować do analizy preferencji wyborczych – Big Data. Zamiast bazować na ograniczonych próbach danych, jak miało to miejsce w przeszłości, kampanie zaczęły wykorzystywać ogólne dane populacyjne, które pozwalały na dokładniejsze śledzenie zachowań wyborców na niespotykaną dotąd skalę.

Big Data nie tylko dostarczało nieograniczoną ilość szczegółowych informacji o wyborcach, ale również umożliwiło bardzo precyzyjne prognozowanie ich przyszłych decyzji. Wiedza o tym, czy dana osoba zarejestrowana jest jako Demokratka, czy Republikanin, jakiego jest koloru skóry, w jakim jest wieku, a także co lubi czytać, oglądać czy kupować, stała się kluczowym narzędziem w rękach polityków. Takie dane pozwalały na nie tylko na pozyskiwanie nowych wyborców, ale również na eliminowanie tych, którzy nie byli pewnymi głosującymi. To zmieniało dynamikę samej polityki – kampanie mogły skupić się jedynie na tych, którzy już byli zdecydowanymi zwolennikami, ignorując potrzeby czy poglądy innych.

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych przykładów, który pokazał pułapki tej metody, była porażka Hillary Clinton w 2016 roku. Kampania Clinton skupiła się na tzw. „twardym rdzeniu” wyborców – tych, którzy wcześniej głosowali na Obamę, nie zadając sobie pytania, dlaczego niektóre grupy, na przykład wyborcy wiejscy, mogli przejść do Trumpa. Big Data zakładało, że ci, którzy raz głosowali na partię, będą głosować na nią zawsze, co okazało się błędne. Clinton ignorowała fakt, że wyborcy mogą się zmieniać, a ich potrzeby oraz motywacje do głosowania mogą być bardziej złożone, niż tylko przynależność partyjna.

Dodatkowo, kampanie zaczęły traktować wyborców jak konsumentów, a polityka przypominała coraz bardziej marketing produktu. W tym kontekście techniki sprzedaży, takie jak targetowanie reklam, zaczęły przenikać do polityki, co mogło prowadzić do uproszczenia debaty politycznej. Kandydaci zaczęli traktować wybory jak kampanię marketingową – ich celem było zdobycie jak największej liczby zwolenników w konkretnych grupach społecznych, zamiast angażowania szerokiego kręgu wyborców w debaty o istotnych sprawach.

Zjawisko to przypomina ewolucję marketingu politycznego, która miała miejsce w XX wieku, kiedy to kampanie wyborcze zaczęły przypominać reklamy komercyjne. Podobnie jak w przypadku sprzedaży pasty do zębów, politycy zaczęli traktować wyborców jak konsumentów, do których należy dotrzeć za pomocą odpowiednich komunikatów. Jednak różnice między marketingiem komercyjnym a politycznym są znaczne. W polityce, uzyskanie 49% poparcia nie wystarczy, aby wygrać – trzeba zdobyć więcej, bo wybory są wygrane lub przegrane na bardzo wąskim marginesie. Ponadto, w polityce indywidualny wyborca jest bardziej ceniony niż konsument, ponieważ to on decyduje o przyszłości rządu.

Wszystkie te zmiany sprawiają, że proces wyborczy staje się coraz bardziej zamknięty i pozbawiony przestrzeni na prawdziwą debatę. Kandydaci, zamiast starać się przekonywać wyborców o odmiennych poglądach, wybierają łatwiejszą drogę – koncentrują się na tych, którzy już podzielają ich poglądy, ignorując resztę. Tworzy to sytuację, w której nie dochodzi do prawdziwej politycznej wymiany, a raczej do monologów i propagandy, skierowanej do zwolenników.

W efekcie, polityka staje się coraz bardziej polarystyczna i mniej elastyczna. Zamiast szukać wspólnego języka, kandydaci pogłębiają podziały, nie interesując się tymi, którzy nie podzielają ich punktu widzenia. To prowadzi do sytuacji, w której debata polityczna staje się coraz bardziej powierzchowna i ostatecznie niezdolna do rozwiązywania rzeczywistych problemów społecznych.

Ostatecznie, kluczowym wnioskiem płynącym z analizy Big Data w polityce jest to, że choć technologie mogą pomóc w przewidywaniu preferencji wyborców, to nie gwarantują one sukcesu. Efektywność tej technologii, choć niezwykle imponująca, nie daje pełnej kontroli nad procesami wyborczymi, jak pokazał przykład wyborów prezydenckich w 2016 roku. Technologie mogą nie tylko wyostrzać podziały, ale także sprawiać, że polityka staje się bardziej mechaniczna, a wybory bardziej przewidywalne, co w dłuższej perspektywie może osłabić samą istotę demokracji.

Czy Mussolini i Trump mają wspólne cechy? Analiza porównań historycznych i politycznych

Rok 1920. Mussolini zyskuje władzę we Włoszech. Pośród wielkich zniszczeń I wojny światowej, rewolucji społecznych i powojennych kryzysów, Mussolini wykorzystał swoje charyzmatyczne przywództwo, by zaoferować ludziom poczucie stabilności i nowego porządku. W Stanach Zjednoczonych, przed wyborami Donalda Trumpa w 2016 roku, także istniały głębokie podziały społeczne i polityczne. Choć obie sytuacje różniły się w wielu aspektach, istnieją pewne podobieństwa, które łączą te dwie epoki.

Z jednej strony, lata 20. XX wieku po wojnie światowej charakteryzowały się pewnym stopniem politycznej stabilności, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, gdzie gospodarka rozwijała się w kierunku dobrobytu. Jednak w Europie sytuacja była zupełnie inna. Niemal całkowite upadki imperiów Niemiec, Rosji czy Austrii, ogromna inflacja i wzrastająca potęga komunizmu sprawiały, że demokracja zaczynała tracić na znaczeniu. Mussolini, Hitler, Lenin i Stalin zdobywali władzę, a ich rządy stanowiły początek ery totalitaryzmów. W tej samej dekadzie, choć Stany Zjednoczone przeżyły największy kryzys gospodarczy od czasów Wielkiej Depresji, polityczna stabilność była zachowana, mimo narastającej polaryzacji i partyjnej wojny.

Wybory Trumpa miały miejsce w zupełnie innych okolicznościach, jednak podobieństwo można dostrzec w reakcji niektórej części społeczeństwa na zmiany demograficzne i gospodarcze. Trump zyskał poparcie grup, które obawiały się utraty tożsamości narodowej i dominacji białej klasy średniej, zatem jego antyimigrancka retoryka i obietnice „ocalenia amerykańskich miejsc pracy” spotkały się z entuzjazmem. Tego rodzaju demagogia przypomina metody stosowane przez Mussoliniego i innych liderów lat 20. XX wieku, którzy, wykorzystując strach przed obcymi, wzmocnili swoją władzę.

Pomimo tych podobieństw, różnice w podejściu i skutkach ich rządów są wyraźne. Trump, choć korzystał z narzędzi komunikacji masowej, takich jak Twitter, nie miał absolutnej kontroli nad mediami, jak to miało miejsce w przypadku Mussoliniego, który z łatwością zmonopolizował przekaz za pomocą radia i filmów. Trump, mimo swojej władzy medialnej, musiał zmagać się z niezależnymi mediami, a jego kontrowersyjne wypowiedzi były szeroko komentowane i krytykowane. Mussolini, z kolei, usunął wolną prasę, by w pełni kontrolować obraz rzeczywistości, którą prezentował społeczeństwu.

Nie mniej jednak, obaj liderzy mieli tę samą umiejętność wykorzystywania nowych technologii komunikacji – Mussolini szybko zrozumiał potencjał kina i radia, podczas gdy Trump stał się jednym z pionierów wykorzystania Twittera jako narzędzia do mobilizacji i komunikacji z wyborcami. Również obaj wykorzystywali masowe zgromadzenia – Mussolini organizował wielkie wiece, a Trump zdołał przyciągnąć miliony ludzi na swoje wiece wyborcze, gdzie publiczność stawała się istotnym elementem jego wizerunku.

Kolejnym punktem wspólnym obydwu liderów jest ich stosunek do władzy i dominacji. Obaj wykorzystywali swoją pozycję nie tylko do realizowania celów politycznych, ale także, by umacniać swoją pozycję poprzez życie osobiste. Obie postacie były znane z licznych skandali obyczajowych i relacji z kobietami, które miały dla nich znaczenie nie tylko emocjonalne, ale również jako sposób na potwierdzenie dominacji. Trudno jednak pominąć fakt, że tego rodzaju zachowanie wśród potężnych mężczyzn nie jest niczym nowym i miało miejsce w wielu innych przypadkach historycznych. Choć takie aspekty są z pewnością niewłaściwe, w przypadku Mussoliniego i Trumpa, odgrywały one kluczową rolę w ich charyzmacie i postrzeganiu siebie jako niekwestionowanych liderów.

Jeśli chodzi o kwestię autarkii, Mussolini chciał, by Włochy były gospodarczo samowystarczalne, co doprowadziło do licznych niepowodzeń i zniszczeń. Trump z kolei dążył do ograniczenia zależności Stanów Zjednoczonych od zagranicznych producentów, zwłaszcza Chin, promując politykę „America First” oraz próbując chronić miejscową produkcję. Choć oba podejścia do izolacjonizmu były kosztowne i nie do końca skuteczne, należy zauważyć, że obaj przywódcy, mimo odmiennych metod, traktowali samowystarczalność jako symbol narodowej dumy i siły.

Warto jednak pamiętać, że różnice między Mussolinim a Trumpem wykraczają poza ich retorykę i charyzmę. Mussolini był intelektualistą, który znał historię i filozofię, był wielojęzyczny, a jego przywództwo opierało się na głęboko przemyślanych ideach. Trump natomiast nie wykazywał takiej intelektualnej głębi. Jego styl polityczny był bardziej impulsywny, a jego polityka opierała się na prostych hasłach i niekonwencjonalnych metodach komunikacji.

Pomimo licznych podobieństw, między Mussolinim a Trumpem istnieje fundamentalna różnica w ich wpływie na historię i ostatecznych efektach ich rządów. Mussolini przyczynił się do zapoczątkowania zbrodniczej ery faszyzmu, której skutki były katastrofalne dla całej Europy, podczas gdy Trump, mimo kontrowersyjnych decyzji, nie osiągnął tak drastycznych konsekwencji globalnych. Niemniej jednak, obaj liderzy pozostają przykładami na to, jak populistyczna retoryka, oparta na strachu, nienawiści i manipulacji, może przyciągnąć rzesze zwolenników i doprowadzić do niebezpiecznych zmian w polityce.

Jak kontrolowanie mediów wpływa na kształtowanie opinii publicznej? Przykład Mussoliniego i współczesne echo w polityce

Współczesne manipulacje informacyjne są bezpośrednią kontynuacją metod, które były stosowane przez totalitarne reżimy w XX wieku. Mussolini, budując swoją władzę, perfekcyjnie zrozumiał, jak potężne narzędzie stanowi kontrola nad mediami. Włoski dyktator, choć początkowo korzystał z formalnych narzędzi prawnych, szybko przeszedł do stosowania bardziej brutalnych metod, jak całkowita eliminacja opozycji prasowej i kreowanie nowej, podporządkowanej władzy prasy reżimowej. To, co zaczęło się od drobnych ustaw, które miały na celu kontrolowanie przekazu w mediach, doprowadziło do całkowitej dominacji propagandy państwowej nad obiegiem informacji.

Podobnie jak współczesne mechanizmy wpływu, Mussolini zaczynał swoją działalność od zastraszania dziennikarzy. Korzystał z prawnych narzędzi do kontrolowania mediów, co pozwoliło mu zdominować przestrzeń informacyjną. W 1923 roku, po zamachu na życie Giacomo Matteottiego, Mussolini wykorzystał zamach jako pretekst do wprowadzenia drakońskiego prawa, które pozwoliło rządowi na cenzurowanie prasy. Dziennikarze, którzy odważyli się krytykować rząd, byli zmuszeni do podporządkowania się lub tracili możliwość pracy w zawodzie. Z kolei gazety, które nie poddawały się presji, były konfiskowane, a ich redakcje były zmuszone do sprzedaży swoich gazet.

Mussolini wiedział, że nie wystarczy tylko uciszyć przeciwników politycznych – konieczne było wypełnienie tej pustki nowymi gazetami, które promowałyby reżimową propagandę. W latach 20. XX wieku, włoscy dziennikarze zaczęli tworzyć gazety pro-faszystowskie, które miały przekonać społeczeństwo do wspierania rządu. Współczesny analogiem do tego zjawiska jest wschodzące znaczenie mediów takich jak Fox News w Stanach Zjednoczonych. Podobnie jak Mussolini, Donald Trump nie potrzebował budować konsensusu, ponieważ media, które były mu przychylne, już istniały, a ich głos wyznaczał ton politycznej debaty. Trump nie budował własnych gazet, ale wykorzystał już istniejące kanały informacyjne, które mogły realizować jego cele.

Przyjrzenie się metodzie działania Mussoliniego pokazuje, jak szybko i skutecznie można zdominować całą sferę publiczną. Z jego inicjatywy powstały przepisy, które wymuszały cenzurę na każdym poziomie. Każda gazeta musiała korzystać z usług Agencji Stefani, która dostarczała oficjalne wiadomości dla mediów. To właśnie ta agencja, pod nadzorem Mussoliniego, stała się „tajną bronią” reżimu – tworzyła oficjalny obraz wydarzeń, który był przekazywany mediom do publikacji. Takie mechanizmy, choć wydają się archaiczne, mają swoje współczesne odpowiedniki w formie algorytmów i mediów społecznościowych, które również starają się kształtować rzeczywistość, prezentując jedną, preferowaną wersję wydarzeń.

Dla Mussoliniego kluczowym elementem w utrzymaniu władzy było nie tylko eliminowanie opozycji, ale także pełne przejęcie przestrzeni medialnej. Z biegiem lat, kiedy do władzy doszły nowe instytucje, takie jak Ministerstwo Kultury Ludowej (Minculpop), kontrola nad mediami stała się coraz bardziej bezpośrednia. Mussolini wymuszał na dziennikarzach przestrzeganie ściśle określonych zasad. Każdy artykuł, nawet o drobnych wydarzeniach, musiał być zgodny z linią rządu. Dla przykładu, kiedy pisało się o przestępstwach, musiały one być przedstawiane w sposób neutralny, a informacje o samobójstwach czy tragediach miłosnych nie mogły być szeroko opisywane, ponieważ mogły one podważyć poczucie stabilności i porządku społecznego.

Z perspektywy współczesnej, takie działania mogą wydawać się dziwne, wręcz niewiarygodne, ale ich cel był jasny – kontrolować ludzkie umysły przez pełną kontrolę nad przekazem. Kontrola nad tym, co ludzie wiedzą i jak to interpretują, stała się fundamentalnym elementem każdej dyktatury. Mussolini wiedział, że aby utrzymać władzę, nie wystarczy tylko wyeliminować fizycznych przeciwników, trzeba także przejąć ich zdolność do kształtowania opinii publicznej.

Współczesne mechanizmy polityczne, takie jak zaawansowane systemy cenzury internetowej, kontrola mediów społecznościowych, a także możliwość wpływania na algorytmy informacyjne, są kolejnym krokiem w ewolucji strategii, które rozpoczął Mussolini. W erze cyfrowej cenzura stała się bardziej subtelna, a mechanizmy wpływu na opinię publiczną nie są już tak oczywiste, jak w czasach Mussoliniego. Niemniej jednak, idee o kontrolowaniu informacji i ograniczaniu dostępu do niezależnych źródeł pozostają niezmienne.

Również dzisiaj pojawia się pytanie, jak szeroka może być tolerancja dla manipulacji informacyjnej w ramach współczesnych społeczeństw demokratycznych. Kiedy dziennikarze są zastraszani, kiedy media są kontrolowane przez jedną grupę interesów, nie ma już prawdziwego pluralizmu informacji. W takim systemie społeczeństwo staje się podatne na manipulację, a demokracja – pozbawiona fundamentów.