Film To, który w swoich nowoczesnych wersjach łączy klasyczne tropy z nowymi narracjami, może być traktowany jako metafora obecnego momentu politycznego, w którym lęk i przemocy łączą się z reakcjonizmem i neoliberalnym porządkiem. Film ten, podobnie jak inne dzieła horroru, nie tylko przygląda się społecznym i kulturowym mechanizmom strachu, ale także w sposób wyraźny eksponuje, jak ten strach może zostać przekształcony w destrukcyjną siłę, szczególnie gdy jest kanalizowany przez grupy, które postrzegają się jako „przegrane”.

Strach, który w To przybiera formę demonicznego klauna Pennywise’a, jest nie tyle wynikiem konkretnego działania, ile raczej wyrazem głęboko zakorzenionych lęków społecznych i politycznych. Pennywise nie jest po prostu złem; jest on personifikacją strachu, który objawia się w różnych formach, w zależności od tego, z czym dany bohater zmaga się w swoim życiu. Warto zauważyć, że postać Pennywise’a nie jest tylko jednym z typowych potworów – to istota, która zmienia swój wygląd, dostosowując się do lęków ludzi, z którymi ma do czynienia. W tym sensie To staje się filmem, który nie tylko bada przemoc, ale także stara się zrozumieć, jak kształtują się nowoczesne formy zła w społeczeństwie.

Jest to szczególnie widoczne w kontekście „klubu przegranych”, grupy dzieci, które łączą siły, aby stawić czoła Pennywise’owi. Choć początkowo ich postawa może wydawać się reakcją na zło, to w rzeczywistości grupa ta zaczyna przyjmować cechy gangsterskie, w tym gotowość do użycia przemocy. W tym przypadku, stawianie czoła strachowi nie wiąże się z jego zrozumieniem czy próby rozwiązania problemów, które go wywołują, lecz z prostym zniszczeniem źródła lęku. Tym samym film To przedstawia nie tylko klasyczny model narracji o zmaganiach dobra ze złem, ale również komentarz na temat współczesnej kultury, w której strach nie jest analizowany, lecz eksploatowany, by uzasadnić przemoc.

Zmiana, jaką przynosi nowa wersja To, to przeniesienie akcji do lat 80. XX wieku, a także związane z tym przejście do nowej rzeczywistości politycznej. Rok 1989, kiedy zaczynają się wydarzenia w filmie, to czas, w którym zachodzą głębokie zmiany w polityce globalnej. Jest to okres, w którym neoliberalizm zaczyna dominować na świecie, zmieniając zasady gry politycznej i gospodarczej. W tym kontekście To staje się filmem, który odzwierciedla strach przed tym, co nieznane, przed nowymi, niepokojącymi formami władzy i społecznych nierówności, które zaczynają dominować w zachodnich społeczeństwach.

Warto zauważyć, że film To nie oferuje prostych odpowiedzi na pytanie o naturę zła. Pennywise, jako postać złośliwa i groźna, nie jest po prostu symbolem „złego” potwora, który ma być pokonany przez bohaterów. W filmie tym zło jest czymś bardziej skomplikowanym – nie tylko w sensie metafizycznym, ale także w sensie społecznym i politycznym. Pennywise jest zatem reprezentacją lęków, które kształtują nasze działania, a także sposobem, w jaki te lęki są kanalizowane i wykorzystywane do usprawiedliwiania przemocy i braku dialogu.

Interesujący jest również sposób, w jaki film To przedstawia postacie dzieci – „przegranych”, którzy w końcu stają się sprawcami przemocy. Chociaż początkowo są ofiarami, w finalnym starciu z Pennywise’em stają się aktywnymi uczestnikami brutalnej konfrontacji. Zmiana, jaka zachodzi w ich postawach, stanowi komentarz na temat tego, jak strach może przekształcić człowieka – nawet niewinnego – w sprawcę. W tym sensie film podkreśla nie tylko mechanizmy społecznej alienacji, ale również niebezpieczeństwo, jakie niesie ze sobą uleganie własnym lękom i wzbierającej wściekłości.

W kontekście neoliberalizmu, który dominuje w nowoczesnych społeczeństwach, strach staje się narzędziem w rękach władzy. W filmie To jest to strach, który jest nie tylko indywidualnym doświadczeniem, ale także sposobem na manipulację i utrzymanie status quo. Strach przed tym, co obce, nieznane, a często także przed tym, co wykracza poza normy społeczne, zostaje wykorzystany do legitymizowania przemocy i wykluczenia. Film ukazuje, jak te mechanizmy, będące obecnie tak powszechne, są zakorzenione w szerszych procesach politycznych, które działają na rzecz utrzymania pewnych porządków społecznych.

Kiedy mówimy o filmie To w kontekście współczesnej polityki, warto zwrócić uwagę na to, jak ten film wykorzystuje lęk do uzasadniania przemocy i nierówności. W obliczu rosnącej liczby grup wykluczonych, które zaczynają postrzegać siebie jako „przegranych” w neoliberalnym systemie, To stanowi ważny komentarz na temat tego, jak strach może zostać ukierunkowany i przekształcony w siłę destrukcyjną. W tym sensie Pennywise, z jego zmieniającymi się formami, staje się obrazem neoliberalnego strachu, który nie ma jednego źródła ani rozwiązania, lecz nieustannie przekształca się, aby utrzymać dominację.

Jak film "To" przekształca amerykańską tożsamość narodową i historyczną?

Film "To" (ang. It), zrealizowany na podstawie powieści Stephena Kinga, to nie tylko opowieść o lękach dzieciństwa czy nadprzyrodzonych potworach, ale także subtelna analiza amerykańskiej tożsamości narodowej i jej związku z historią. To dzieło, wykorzystując mity o męskim bohaterstwie i ofiarności kobiet, bada mechanizmy, które leżą u podstaw amerykańskiego porządku społecznego. Narracja filmu jest nie tyle próbą pokazania lęków związanych z obcymi siłami, ile refleksją nad budowaniem tożsamości narodowej, która wciąż wiąże się z zapomnianymi lub zniekształconymi aspektami amerykańskiej przeszłości.

Amerykański horror w postmillenialnym wydaniu wprowadza radykalne zmiany w sposobie przedstawiania przemocy i obrony narodowej. Zamiast klasycznych narracji o przetrwaniu jednostki czy rodziny, film "To" przesuwa akcent na kolektywną reakcję mężczyzn, którzy muszą stawić czoła zmieniającym się zagrożeniom, które przybierają formy zdeterminowane przez lęki społeczno-kulturowe. Jak zauważa Gregory Waller, horror w USA od lat 60. jest odpowiedzią na zmieniające się lęki i aspiracje społeczne, oferując swoiste lustro, które odbija nasze niepokoje i obawy (Waller 2000, s. 264). Film "To" czerpie z tych tradycji, wpisując się w kanon amerykańskiego gotyku, choć nieco inaczej niż klasyczne dzieła tego gatunku. Jest to gotyk, który nie tyle kwestionuje narodowy mit, ile go utrwala.

Przesunięcie na poziomie narracyjnym, które obserwujemy w "To", jest częścią szerszego procesu, który można nazwać „rewizjonizmem historycznym”. W filmie historia jest nie tylko przedstawiana w nowym świetle, ale także zmieniana w taki sposób, by nie zakłócała obrazu amerykańskiego idealizmu. Postać Pennywise’a, jako wytwór zła, zostaje związana z narodowymi mitami o ofiarności i heroizmie, a nie z faktami historycznymi dotyczącymi kolonializmu i niewolnictwa, które byłyby niewygodne. Derry, miasto będące miejscem akcji, staje się synonimem całej Ameryki, w której historia zbrodni jest nie tylko zniekształcona, ale i usprawiedliwiona w imię obrony narodowego mitu.

Goddu wskazuje, że amerykański gotyk ma swoje korzenie w miejscach „historycznych nawiedzeń”, takich jak niewolnictwo, które przez długie lata pozostawały w ukryciu. Narracje narodowe w USA opierają się na procesie wypierania, na wykluczaniu niewygodnych faktów, które są niezbędne do utrzymania spójności tej tożsamości (Goddu 2000, s. 270). W "To" jednak historia nie tylko nie jest zanegowana, ale wręcz zmitologizowana przez postać Pennywise’a, który, choć wykracza poza ramy tradycyjnego zła, reprezentuje zbiorowe traumy związane z kolonializmem i rasizmem. Tworzenie mitycznych potworów, jak Pennywise, to odpowiedź na ideologię, która wciąż nie potrafi zmierzyć się z trudnymi, historycznymi prawdami.

Z perspektywy politycznej film „To” odzwierciedla również współczesne tendencje w amerykańskim dyskursie publicznym, w którym demonizacja przeciwników politycznych staje się jednym z kluczowych narzędzi budowania tożsamości narodowej. Michael Rogin w swoim rozważaniu na temat demonologii politycznej wskazuje, że „współczesny amerykański polityczny demonolog” tworzy „monstra”, które mają za zadanie urealnić lęki przed „obcymi” i umożliwić wykluczenie wszelkich grup, które mogą stanowić zagrożenie dla ustalonego porządku (Rogin 1987). Pennywise jest więc nie tylko uosobieniem przeszłych zbrodni, ale także częścią politycznej machinacji, która umożliwia uzasadnienie wykluczenia i przemocy wobec mniejszych grup społecznych.

Ważne jest, by zrozumieć, że film „To” nie jest jedynie opowieścią o strachu przed czymś zewnętrznym, ale przede wszystkim krytycznym spojrzeniem na mechanizmy budowania amerykańskiej tożsamości poprzez marginalizację i demonizowanie innych. Mechanizm ten ma swoje korzenie w historii, która wciąż kształtuje współczesną politykę i społeczne napięcia. Wykluczenie, demonizacja i mitologizacja są narzędziami, które wciąż funkcjonują w amerykańskim społeczeństwie, a "To" w sposób przemyślany i ukryty je odtwarza.

Przy lekturze filmu warto także zwrócić uwagę na to, jak mechanizmy te mogą manifestować się w innych kulturach, które są również dotknięte problemem budowania tożsamości narodowej poprzez wykluczenie i wypieranie trudnych tematów historycznych.

Jakie są cechy i rozmieszczenie lasów subtropikalnych?
Jak islam i jego tradycje wpływały na kulturę i sztukę Bliskiego Wschodu?
Jakie wyzwania wiążą się z przechowywaniem i transportem wodoru w stanie ciekłym?