Jak poprawnie ustawić projekcję AP/PA przy badaniu czaszki, żuchwy i zatok?

Aby uzyskać optymalną projekcję AP/PA czaszki lub żuchwy, kluczowe jest odpowiednie ustawienie kąta centralnego promienia (CR) oraz linii orbitomeatalnej (OML). Błędy w ustawieniu mogą prowadzić do nieprawidłowego odwzorowania struktur anatomicznych i utrudnić diagnostykę. W przypadku urazów, szczególnie w sytuacjach traumatycznych, precyzyjne dostosowanie kąta projekcji jest niezbędne dla uzyskania dokładnych obrazów.

Ustawienie głowy pacjenta odgrywa istotną rolę w uzyskaniu prawidłowej projekcji. Podczas ustawiania głowy, ważne jest, by linia OML była ustawiona prostopadle do receptorów obrazu (IR), co zapewnia odpowiednią orientację struktur czaszki i twarzy. W przeciwnym razie może dojść do zniekształcenia obrazu, w tym przesunięcia brzegów oczodołów w stosunku do kory czaszki. Często błędne ustawienie OML wynika z niewłaściwego ustawienia podbródka – zbyt mało lub zbyt dużo wychylony podbródek powoduje, że struktury takie jak petrosy nie są odwzorowane prawidłowo w stosunku do brzegów oczodołów.

Podczas ustawiania CR dla projekcji czaszki lub żuchwy, ważne jest również uwzględnienie kąta promienia. W projekcjach AP czaszki, jeśli petrosy znajdują się poniżej brzegów oczodołów, oznacza to, że CR zostało ustawione zbyt w kierunku głowy (zbyt cefalicznie) i wymaga korekty w kierunku doogonowym. Z kolei w przypadku, gdy petrosy są zlokalizowane powyżej brzegów oczodołów, należy zwiększyć kąt promienia w kierunku głowy.

W trakcie badania należy również zwrócić uwagę na poprawne ustawienie linii środkowej czołowej pacjenta w stosunku do receptorów obrazu. Wszelkie pochylanie głowy, nawet w niewielkim stopniu, może prowadzić do niewłaściwego ustawienia promienia centralnego i zaburzenia odwzorowania struktur anatomicznych. W wyniku tego dochodzi do rotacji obrazu, co w efekcie może prowadzić do trudności w interpretacji wyników.

W przypadku obrazów rzutowanych z pozycji PA, należy pamiętać o dokładnym ustawieniu chin. Niewłaściwie ustawiony podbródek skutkuje nieprawidłowym odwzorowaniem takich struktur jak petrosy i brzeg oczodołów. Jeśli linia OML nie jest ustawiona prostopadle do IR, wówczas petrosy znajdują się poniżej brzegów oczodołów. W przypadku, gdy kąt projekcji jest zbyt mały, struktury takie jak petrosy mogą być ukryte w obrębie górnej części oczodołów.

Pamiętając o tych zasadach, można osiągnąć wysoką jakość obrazu, co w rezultacie przekłada się na dokładność diagnoz i skuteczność leczenia. Należy również zawsze dostosowywać ustawienia promienia w zależności od potrzeb pacjenta i okoliczności badania – na przykład w przypadkach urazowych, gdzie tradycyjne ustawienie może być utrudnione.

Jakie są najważniejsze zasady prawidłowego pozycjonowania podczas projekcji bocznej stawu skokowego i ich wpływ na obraz radiologiczny?

Jeżeli stopa jest ustawiona z rotacją zewnętrzną większą niż wymagana do równoległości z IR, medialna kopuła kości skokowej przesunie się do przodu względem bocznej, a dalszy koniec kości strzałkowej znajdzie się z tyłu względem środka kości piszczelowej. Ta nadmierna rotacja może ukryć ważne struktury anatomiczne i zniekształcić relacje przestrzenne między nimi.

Podczas projekcji bocznej w pozycji obciążeniowej, pozycja dolnej części nogi względem IR oraz ustawienie stóp odgrywają ważną rolę w ocenie biomechaniki stawu. Jeśli stopy są ustawione bliżej niż szerokość bioder, a dolna część nogi bliżej IR jest proksymalna, stopa będzie odwrócona na zewnątrz (ewersja), co skutkuje ukazaniem się medialnej kopuły talarnej bardziej proksymalnie niż bocznej oraz otwartym stawem talokalcanealnym i zamkniętym tibiotalarnym. W odwrotnym przypadku, gdy stopy są ustawione szerzej niż szerokość bioder lub przy obecności kolana koślawego (valgus), dolna część nogi jest odsunięta od IR proksymalnie, a stopa jest odwrócona do wewnątrz (inwersja), co powoduje zamknięcie stawów talokalcanealnego i tibiotalarnego oraz przesunięcie relacji kostnych.

Nieprawidłowe ułożenie kończyny często wiąże się z podniesieniem proksymalnej lub dystalnej części nogi, co zaburza równoległość względem IR i powoduje błędną projekcję struktur anatomicznych. Poprawa pozycji, która polega na wyprostowaniu kolana i zapewnieniu równoległości nogi do detektora, a także na rotacji stopy i nogi do odpowiedniego kąta, jest kluczowa dla uzyskania wiarygodnego obrazu.

Ważne jest, aby radiolog i technik radiologiczny byli świadomi anatomicznych i biomechanicznych zależności w obrębie stawu skokowego oraz wpływu różnych ustawień pacjenta na uzyskane obrazy. Tylko wtedy możliwe jest właściwe interpretowanie projekcji i wykrywanie ewentualnych zmian patologicznych.

Jak poprawnie wykonać projekcje kręgów szyjnych i piersiowych w diagnostyce obrazowej?

W przypadku projekcji AP (przednio-tylnej) osiowo-ukośnej kręgów szyjnych, ważne jest, aby pacjent był ustawiony w odpowiedniej pozycji. Głowa powinna być ustawiona tak, aby wierzchołek prawdziwego wyrostka sutkowego znalazł się w linii z osią IR (receptora obrazu). Ustawienie to zapewnia prawidłowe kątowanie promieni rentgenowskich oraz dostarcza klarownych obrazów odpowiednich struktur anatomicznych. Kiedy wykonuje się projekcję osiowo-ukośną w przypadku urazu, ważne jest, aby zachować odpowiednią kątowość i kierunek promienia centralnego (CR), który powinien być skierowany na lewą stronę szyi pacjenta.

Z kolei w przypadku analizy projekcji PA osiowo-ukośnej kręgów szyjnych, często można napotkać trudności związane z ukryciem pedikuli oraz otworów międzykręgowych przez kręgosłup. W takich sytuacjach konieczne jest zwiększenie obrotu pacjenta do kąta 45 stopni względem IR. Jeśli przestrzenie międzykręgowe są zamknięte lub widoczność kręgów jest zniekształcona, należy rozważyć korektę przez delikatne obrócenie pacjenta lub dostosowanie kąta promieniowania w kierunku dolnym. Tylko odpowiednia korekta zapewni prawidłowy obraz, na którym przestrzenie międzykręgowe będą wyraźnie widoczne, a kręgi nie będą zniekształcone.

Innym aspektem technicznym jest prawidłowe ustawienie pacjenta przy projekcji bocznej kręgów szyjno-piersiowych, szczególnie gdy klasyczna projekcja boczna nie pozwala na wyraźne uwidocznienie siódmego kręgu szyjnego lub pierwszego i drugiego kręgu piersiowego. W takich przypadkach stosuje się metodę Twininga lub tzw. technikę "pływaka". Głowa i tułów pacjenta powinny być odpowiednio ustawione, z ramieniem dalszym od urządzenia rentgenowskiego uniesionym, a ramieniem bliższym opuszczonym w kierunku stołu. Kluczowym elementem jest odpowiednie ustawienie CR (promień centralny) w poziomie, tak aby uzyskać optymalny obraz kręgów szyjnych i piersiowych.

W diagnostyce pacjentów urazowych, w których podejrzewa się zwichnięcie lub złamanie, konieczne może być zastosowanie projekcji bocznej kręgów szyjno-piersiowych, nawet w przypadku unieruchomionego pacjenta. W takim przypadku ważne jest, aby IR i siatka rentgenowska zostały umieszczone wzdłuż bocznej powierzchni ciała pacjenta, a CR był ustawiony poziomo, z uwzględnieniem 5-stopniowego nachylenia w przypadku, gdy ramię bliższe promieniowi nie jest odpowiednio opuszczone.

W analizie projekcji bocznych ważnym celem jest uzyskanie otwartych przestrzeni międzykręgowych, ponieważ ich zamknięcie wskazuje na nieprawidłowe ustawienie głowy lub skrzywienie kręgosłupa. Jeśli głowa pacjenta jest przechylona w kierunku IR, przestrzenie międzykręgowe mogą zostać zamknięte, co zniekształci obraz. Dodatkowo, należy zwrócić uwagę na ustawienie łopatki oraz innych struktur anatomicznych w obrębie klatki piersiowej, które mogą zasłaniać widok na poszczególne odcinki kręgosłupa.

Kiedy wykonuje się projekcję kręgów piersiowych AP, szczególnie w przypadku wykorzystania efektu anody, warto zwrócić uwagę na rozmieszczenie promieni rentgenowskich. Efekt anody powoduje mniejsze natężenie promieni w górnych częściach kręgosłupa piersiowego, co skutkuje zwiększoną jasnością w tej okolicy. Ustawienie głowy i górnej części klatki piersiowej w kierunku anody, a dolnej części w kierunku katody, pozwala na optymalne wykorzystanie tego efektu, co daje lepszy obraz w przypadku pacjentów o niewielkich różnicach w grubości ciała między górnym a dolnym odcinkiem klatki piersiowej.

W przypadku skoliozy pacjenta, gdzie kręgosłup jest skrzywiony, trudno jest uzyskać idealną projekcję AP kręgów piersiowych. W takich przypadkach należy ocenić, jak poszczególne części ciała są ustawione w stosunku do IR, ponieważ rotacja ciała może wpłynąć na wyniki projekcji. Rotacja kręgów jest wykrywana poprzez porównanie odległości między pedikuliami a procesami kolczystymi tego samego kręgu. Jeśli odległości te są nierówne, wskazuje to na rotację kręgów.