Hoe taal wordt gemanipuleerd: Dubbelzinnigheid, alternative feiten en dubbele gedachten in de politiek

De radicale stromingen van de Nieuwe Linkse beweging hebben nooit echt gedreigd om de politieke status quo te verstoren. Deze beweging was niet wijdverspreid en had geen blijvende invloed op de mainstream politiek. Het is belangrijk om de postmodernisten niet te verwarren met deze bewegingen, ondanks dat sommige conservatieve critici dit proberen te doen. In plaats van het proberen te controleren of te herstructureren van de gedachten van mensen, zoals sommige hedendaagse ideologen claimen met de term "alternative feiten", was het doel van de postmodernisten juist het bevrijden van gedachten uit de benauwende greep van traditie en overmatige afhankelijkheid van formules. Hoewel het geen blijvende invloed had op de menswetenschappen en de sociale wetenschappen, heeft het wel belangrijke vragen opgeworpen over de aard van kennis en taal zelf. De postmoderne beweging heeft zijn cyclus doorlopen, en het is dan ook een misverstand om de kritische figuren van Conway als postmodernisten te bestempelen.

Dit is slechts een deel van een bredere strategie waarbij taal wordt heringericht om de controle over de betekenis te verkrijgen door middel van twijfel en onzekerheid. De volgelingen van Trump gebruiken deze taalstrategie voortdurend in hun "talking points" tijdens mediainterviews, waarbij ze verwarring zaaien met zorgvuldig herschikte woorden en zinnen. Dit leidt tot een toestand van onzekerheid die het denken belemmert en de waarheid van tegenstanders wegdrukt in een zogenaamde "memory hole", waar het simpelweg vernietigd wordt. De taal die door Conway en andere Trump-gezellen wordt gecreëerd, is een vorm van Orwelliaans "doublespeak", een taal die probeert ongemakkelijke feiten te ontduiken door middel van dubbele gedachten, waarbij men twee tegenstrijdige ideeën tegelijkertijd accepteert.

Doublespeak kan worden beschouwd als een alchemistische taal waarbij woorden worden gecombineerd tot een verwarde massa die geen normale betekenis heeft. Het samenspel van woorden die normaal gesproken onverenigbaar zijn, zoals "alternative" en "facts", creëert een nieuwe realiteit die alleen bestaat in de context van deze nieuwe, manipuleerbare taal. De sprekers van doublespeak zijn als taal-alchemisten die weten hoe ze onverenigbare elementen kunnen combineren om een alternatieve werkelijkheid te creëren.

De boodschap die Orwell uitdraagt in zijn roman is duidelijk: doublespeak is een vorm van mentale controle die in totalitaire systemen wordt gebruikt om het denken van de bevolking te verzwakken door te wijzen op tegenstrijdigheden en de ontkenning van objectieve waarheid. In een van zijn bekendste citaten spreekt Stalin in 1930 tijdens het zestiende congres van de Russische Communistische Partij over de tegenstelling van de staat die zou verwelken, terwijl tegelijkertijd het diktatorschap werd versterkt. Deze contradictie wordt gepresenteerd als iets wat het Marxistische dialectisch systeem weerspiegelt, waardoor de logica van de autoriteit zelf wordt versterkt, ondanks dat de beweringen op zichzelf absurd lijken.

Orwell zelf gebruikte de term "Newspeak" in zijn boek als het belangrijkste middel om een gecontroleerde samenleving te creëren waarin tegenstrijdige ideeën niet konden worden geuit. Naast de vervorming van woorden wordt in doublespeak ook negatie gebruikt als een centrale strategie. Woorden als "bad" worden omgevormd naar "ungood", of "doubleplus ungood", wanneer iets bijzonder slecht is, een techniek die effectief negatieve argumenten tegen het beleid van de staat blokkeert.

Het vermogen om dubbelzinnigheid te omarmen, zoals Orwell beschrijft in zijn concept van "doublethink", is essentieel voor de werking van doublespeak. Het is een toestand van het denken waarin tegenstrijdige overtuigingen tegelijkertijd worden geaccepteerd zonder dat er bewustzijn is van de contradictie. Dit zorgt ervoor dat de cognitieve ruimte wordt verstoord, wat de mogelijkheid van kritisch denken vermindert en de collectieve acceptatie van tegenstrijdigheden bevordert.

Hoe Manipulatieve Retoriek en Cognitieve Dissonantie Onze Waarheid Vervormen

Het idee van de meesterlijke leugenaar, die zijn publiek overtuigt van valse waarheden, is een eeuwenoud fenomeen dat diep geworteld ligt in de kunst van de retoriek. Het gebruik van emotie, historisch geheugen en strategische taal, zoals het manipulerende gebruik van "memoria" (herinnering) door politieke figuren, heeft de kracht om grote menigten te bewegen, zelfs als de beweringen volledig losstaan van de werkelijkheid. Donald Trump is een recent voorbeeld van hoe retorische technieken, zoals het spelen op de angsten van werkende klassen en het beroep doen op een vage nostalgie naar betere tijden, worden ingezet om vertrouwen te winnen van mensen die zich economisch en sociaal benadeeld voelen.

Trump’s belofte om de banen terug te brengen naar Amerika, door te spreken over "buitenlanders die de banen van de Amerikanen stelen", is een illustratie van hoe een leider kan inspelen op de angsten van zijn publiek. Zelfs zonder enige ervaring in de sectoren die hij belooft te herstellen, slaagt hij erin om een gevoel van wederzijds begrip te creëren door een gemeenschappelijke vijand te benoemen. Deze tactiek appelleert aan de emoties en herinneringen van zijn toehoorders, waarbij de retoriek een krachtige katalysator wordt voor het versterken van illusies van verbondenheid en gemeenschappelijkheid.

Deze technieken zijn diep geworteld in de oude kunst van het spreken, zoals besproken door Cicero en andere retorische grootheden. Het doel was altijd het bevorderen van de waarheid, iets wat wordt erkend als het tegenovergestelde van manipulerende oratoria. De oude Grieken begrepen dat waarheidsgetrouwe spraak uiteindelijk het meest krachtige en duurzame effect heeft. Parmenides, bijvoorbeeld, benadrukte dat de zoektocht naar waarheid leidt naar de onveranderlijke, onomstreden realiteit.

Het fenomeen van cognitieve dissonantie is dus ook de reden waarom veel volgelingen van een charismatische leider, die hen opzettelijk misleidt, trouw blijven aan hun leider, zelfs wanneer zij geconfronteerd worden met onweerlegbare bewijzen van bedrog. Het emotionele verlies van het geloof in een figuur die men als vertrouwenspersoon beschouwde, is vaak zo destructief dat het makkelijker is om de feiten te ontkennen dan ze te accepteren. Dit maakt het bijzonder moeilijk om manipulatie te doorzien en te ontsnappen aan de invloed van een leugenaar.

Dit mechanisme is zeker van toepassing op de historische heersers die massale controle uitoefenden over hun onderdanen. De uitspraken van Benito Mussolini, waarin hij verklaarde dat het ultieme doel van elke effectieve leider is om de “rotten vrijheid” te elimineren, benadrukken de enorme kracht die een manipulator kan hebben in een wereld die steeds meer vatbaar wordt voor cognitieve dissonantie. Dit mechanisme wordt versterkt door de digitale wereld van vandaag, waar de grens tussen waarheid en leugen steeds vager wordt.

De opkomst van technologie heeft de wereld veranderd in een constante staat van cognitieve dissonantie. In de digitale ruimte, waar informatie snel kan worden gedeeld en geconsumeerd zonder de tijd om de waarheid ervan te verifiëren, worden mensen voortdurend geconfronteerd met conflicten tussen feiten en fictie. Het wordt steeds moeilijker om onderscheid te maken tussen wat waar is en wat niet, vooral in een maatschappij die steeds meer afhankelijk is van technologie om betekenis te geven aan onze werkelijkheid.

Neil Postman beschreef dit fenomeen in zijn boek Technopoly, waarin hij betoogde dat de technologie in onze samenleving steeds meer onze ervaring van de wereld bepaalt. In een technopoly is informatie de sleutel, en het maakt niet uit of die informatie waar of niet waar is. In deze samenleving worden mensen gedwongen om cognitieve dissonantie te beheren, om de tegenstrijdigheden van onze digitale realiteit te verzoenen. Zoals Jaron Lanier opmerkt, manipuleren ingenieurs niet alleen onze technologie, maar ook onze cognitieve ervaring.

De digitale revolutie, die veel sneller dan verwacht in ons dagelijks leven doordrong, heeft de manier waarop wij de werkelijkheid ervaren fundamenteel veranderd. Films zoals The Matrix illustreren hoe we steeds meer leven in een digitale matrix, een kunstmatige werkelijkheid waarin de lijnen tussen realiteit en simulatie vervagen. Onze interactie met de wereld gebeurt steeds meer via computerschermen, en in die omgeving wordt de waarheid niet langer een fundamentele waarde, maar eerder een kwestie van informatiestroom. Het is in deze context dat cognitieve dissonantie in de hypergeconnecteerde wereld van vandaag steeds vaker voorkomt.

De uitdaging voor het individu in deze nieuwe wereld is om niet alleen waakzaam te blijven voor de manipulaties van machtige figuren, maar ook om zich bewust te worden van de manieren waarop technologie en digitale informatie onze perceptie van de werkelijkheid kunnen vervormen. De voortdurende strijd tegen cognitieve dissonantie is niet alleen een psychologisch fenomeen, maar ook een sociocultureel probleem dat vraagt om kritische reflectie over de rol van waarheid in de hedendaagse maatschappij.