Hoe Verandert Populaire Cultuur de Wereld en Hoe Verbinden We Ons daaraan?

Populaire cultuur wordt vaak beschreven aan de hand van de gevoelens die het oproept bij het publiek—horror, spanning, romantiek. Deze genres zijn duidelijk geëtiketteerd met de emoties die ze beogen te genereren bij de lezer of kijker. Echter, de invloed van populaire cultuur gaat verder dan alleen de beleving van het publiek. De betekenis van populaire cultuur wordt mede bepaald door de interactie tussen de tekst en het publiek, maar daarnaast spelen de materiële dimensies ook een cruciale rol. Denk aan de elektriciteit die wordt gebruikt, de slijtage van apparatuur zoals boeken of films, en de gegevens die door algoritmes worden verwerkt. De affectieve impact van populaire cultuur is vaak niet direct waarneembaar, maar altijd aanwezig.

Assemblages in populaire cultuur zijn altijd in beweging, altijd veranderend. Er is een neiging om ze te zien als iets dat in het "nu" bestaat, in de onmiddellijke tijdsbeleving. Maar een assemblage is veel meer dan alleen het heden; het omvat ook verschillende lagen van verleden en toekomst. Neem bijvoorbeeld het Marvel Cinematic Universe (MCU). De films binnen dit universum zijn vaak in een lineaire volgorde met elkaar verbonden, zoals de Iron Man-films, maar ze maken tegelijkertijd deel uit van een veel groter geheel. De verwachte kennis over het verhaal van Iron Man en Iron Man 2 is voor de kijker van Iron Man 3 essentieel om de film goed te begrijpen. Dit toont aan hoe het verleden altijd op een bepaalde manier 'materieel' aanwezig moet zijn, zowel in de film zelf als in de herinneringen van de kijker.

De toekomst speelt ook een grote rol in de manier waarop deze films worden geconsumeerd. Fans blijven vaak zitten tijdens de aftiteling om te anticiperen op wat er komt, zelfs als het maar een kort fragment is. Die verwachting van wat nog moet komen, is op een tastbare manier aanwezig, net zoals de invloed van het verleden dat het verhaal voortdurend mede vormgeeft.

Wat echter het meest spannend is aan het concept van assemblages, is de complexiteit van het volgen ervan: het verleden, het heden en de toekomst, en hoe de materiële elementen van een cultuur die door ons wordt geconsumeerd, lichamelijk aanwezig zijn in de wereld. Het idee van assemblages breidt de definitie van populaire cultuur uit van enkel de consumptie van media naar bredere culturele rituelen en handelingen. Het denken in termen van assemblages stelt ons in staat om alledaagse culturele activiteiten zoals het bezoeken van een museum als onderdeel van populaire cultuur te beschouwen, zelfs als musea traditioneel niet als zodanig worden gezien.

Echter, deze benadering heeft ook zijn kritiek. Het traceren van al deze relaties kan overweldigend zijn. Waar eindigt een assemblage? Wanneer stopt men met het analyseren van de invloed van een bepaald element? Dit maakt de studie van assemblages potentieel eindeloos en dus complex, waardoor veel onderzoekers ervoor kiezen om deze benadering te vermijden. Toch biedt de assemblage-aanpak een bruikbare manier om te denken over geopolitieke aspecten van erfgoed en de manier waarop dit erfgoed door de samenleving wordt geconsumeerd en ervaren.

Erfgoed, zoals besproken door geografen, verwijst naar elementen uit het verleden die van hedendaags belang zijn. Wat we als erfgoed beschouwen, is sterk afhankelijk van de manier waarop het in de hedendaagse context wordt gepresenteerd. Dit geldt niet alleen voor monumenten of standbeelden, maar ook voor bredere landschappen die een bepaalde historische en culturele betekenis dragen. In Washington, DC bijvoorbeeld, wordt de aanwezigheid van monumenten als de Lincoln Memorial, de Washington Monument, en het Vietnam Veterans Memorial niet alleen gezien als symbolen van de Amerikaanse geschiedenis, maar ook als materiële representaties van de identiteit en macht die deze geschiedenis heeft gevormd. Dwyer en Alderman wijzen erop dat de materialiteit van dergelijke monumenten een cruciale rol speelt in hoe ze worden gezien en begrepen. De duur en de invloed die deze monumenten uitoefenen, komt voort uit hun fysieke aanwezigheid en de enorme hoeveelheden financiële en politieke middelen die ervoor nodig zijn om ze te creëren en te onderhouden.

Erfgoed gaat echter verder dan alleen standbeelden en monumenten. In het dagelijks leven, in de alledaagse interactie met de wereld, wordt erfgoed voortdurend vormgegeven. Het kan als een soort tekst worden beschouwd—een manier waarop bepaalde verhalen of geschiedenissen gecreëerd worden door individuen of gemeenschappen die betrokken zijn bij de productie en consumptie van erfgoed. Dit heeft implicaties voor hoe we erfgoed begrijpen en waarderen in de context van de populaire cultuur. Het gaat niet alleen om wat we zien in musea of monumenten, maar ook om de bredere, subtielere manieren waarop cultuur in ons dagelijks leven aanwezig is en invloed heeft op hoe we de wereld om ons heen begrijpen.

De verbinding tussen de productie van cultuur, de objecten zelf, het publiek dat ermee in interactie treedt, en de circulatie ervan is de essentie van de assemblagebenadering. Dit stelt ons in staat om populaire cultuur niet alleen als consumptie van media te begrijpen, maar ook als een dynamisch proces waarin verleden, heden en toekomst voortdurend in een complexe interactie met elkaar staan. Er is altijd een spanningsveld tussen de materiële en immateriële elementen van cultuur, en het besef van deze dynamiek helpt ons niet alleen te begrijpen hoe we ons tot de wereld verhouden, maar ook hoe we betekenis construeren in de dagelijkse beleving van populaire cultuur.

Hoe Herinneringen en Erfgoed Gevormd worden in de Alledaagse Geopolitiek

Erfgoed kan niet simpelweg als een statisch object worden begrepen. Het is een dynamisch, door mensen gevormd fenomeen dat zowel persoonlijk als collectief is. Een van de manieren waarop we naar erfgoed kunnen kijken, is als een arena waarin hedendaagse debatten over identiteit en nationale waarden zich afspelen. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting in de manier waarop sommige oorlogsmemorialen, zoals het Vietnam Veterans Memorial in Washington, D.C., begrepen worden. Dit monument, ontworpen door de architect Maya Lin, benadrukt niet de heroïek van de strijd, zoals veel andere Amerikaanse oorlogsmonumenten, maar de offers van de doden. Het doel van dit memorial was om een boodschap van verlies over te brengen, wat in eerste instantie controversieel was, maar door de jaren heen een breed gedragen betekenis heeft gekregen. De herinnering aan de slachtoffers, en niet de glorificatie van de oorlogsactie, is nu een integraal onderdeel van de Amerikaanse collectieve herinnering.

Deze manier van herdenken is niet uniek voor Amerika. Wereldwijd is erfgoed vaak een strijdtoneel voor ideologische conflicten. Dit werd duidelijk in de recente debatten rondom de Confederale oorlogsmonumenten in de Verenigde Staten, waarbij de publieke discussie niet alleen ging over de monumenten zelf, maar ook over de bredere politieke ideologieën die ze vertegenwoordigen. Dit kwam tot een hoogtepunt tijdens de beruchte rally in Charlottesville in 2017, waar witte supremacisten streden voor het behoud van een standbeeld van Robert E. Lee, een beroemd militair leider van de Confederatie tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog. Het gewelddadige conflict tussen de neonazi’s en antiracistische betogers leidde tot de dood van Heather Heyer, wat de discussie over de voortdurende rol van witte suprematie in de Amerikaanse politiek opnieuw aanwakkerde. De confederale monumenten werden opnieuw in de schijnwerpers gezet, niet alleen als symbolen van het verleden, maar als actuele voorwerpen die een politiek debat over racisme, vrijheid en identiteit aansteken.

Het tweede perspectief waarmee we erfgoed kunnen benaderen, is door te kijken naar de materiële en symbolische betekenis die het draagt voor de mensen die het actief betrekken. Erfgoed is hier niet zozeer het object zelf, maar de manier waarop het wordt gebruikt en geïnterpreteerd door de bezoekers. Dit sluit aan bij het idee van "assemblages", waarin niet alleen de fysieke objecten van het erfgoed, zoals monumenten of artefacten, belangrijk zijn, maar ook de manier waarop mensen zich tot deze objecten verhouden. De ervaring van het bezoeken van een oorlogsmemorial, bijvoorbeeld, kan een diepe emotionele impact hebben en kan het collectieve geheugen van een samenleving zowel versterken als uitdagen. Dwyer en Alderman (2008) betogen dat het erfgoedlandschap wordt gevormd door de lichamelijke betrokkenheid van de mensen die het beleven. Dit kan bijvoorbeeld blijken uit de manier waarop bezoekers hun eigen herinneringen aan oorlog en verlies herbeleven terwijl ze door een memorial lopen. Door deze lichamelijke interactie met het erfgoed worden zowel de objecten als de mensen veranderd, en ontstaan er nieuwe betekenissen.

Erfgoed kan niet alleen worden begrepen als iets dat uit het verleden komt, maar als een levend, veranderlijk onderdeel van de huidige samenleving. Bijvoorbeeld, in de context van een archeologische opgraving ervaren de deelnemers de geschiedenis niet alleen als wetenschappelijke feiten, maar ook als iets dat hen persoonlijk raakt. Wanneer archeologen bijvoorbeeld oude artefacten opgraven, worden ze niet alleen beïnvloed door de geschiedenis die deze objecten vertegenwoordigen, maar veranderen ze zelf in hun begrip van het verleden. De artefacten herleven in hun eigen lichamen en herinneringen, wat aangeeft dat erfgoed meer is dan een passief object; het is een dynamisch proces van interactie en betekenisgeving.

Deze benadering benadrukt dat erfgoed niet slechts de betekenis heeft die eraan wordt gegeven door historici of culturele instellingen. Het wordt voortdurend hervormd en opnieuw uitgevonden door de manier waarop mensen ermee omgaan in hun dagelijks leven. Dit kan bijvoorbeeld blijken uit de emoties die opkomen bij het bezoek aan oorlogsmemorialen, zoals het Vietnam Veterans Memorial. Het verdriet dat veel bezoekers ervaren, is niet alleen gerelateerd aan de objecten die daar worden getoond, maar aan de manier waarop deze objecten hen persoonlijk en collectief raken. Op dezelfde manier kan het nationaal sentiment rondom monumenten, zoals de Confederate War Memorials, worden begrepen als een voortdurende onderhandeling over wie "wij" zijn als samenleving, wie we waren en wie we willen zijn.

Erfgoed heeft een intrinsieke geopolitieke dimensie. Het heeft invloed op de manier waarop landen zichzelf definiëren, zowel intern als in hun relaties met andere landen. Dit wordt vaak zichtbaar in de manier waarop bepaalde symbolen en monumenten in strijd komen met andere vormen van nationaal geheugen. Neem bijvoorbeeld het Australian War Memorial (AWM), dat zowel als museum, heiligdom en onderzoekscentrum fungeert, en dat bedoeld is om de offers van Australische soldaten te herdenken. Het AWM bevindt zich in Canberra en trekt dagelijks een breed scala aan bezoekers: van schoolgroepen die geïnteresseerd zijn in militaire geschiedenis tot familieleden die hun voorouders willen eren. Het AWM creëert een dynamische assemblage van bezoekers die met verschillende emoties en verwachtingen het monument betreden. De interactie tussen deze bezoekers, en de manier waarop ze zich verhouden tot de tentoonstellingen en de architectuur van het AWM, creëert een unieke ervaring die elke dag anders is, hoewel het thema van de oorlog en militaire geschiedenis altijd aanwezig is.

De interacties in dergelijke ruimtes worden beïnvloed door zowel de fysieke omgeving als de persoonlijke geschiedenis en emoties van de bezoekers. Een studie van het AWM toonde bijvoorbeeld aan hoe de opstelling van het museum, de verlichting en de audiovisuele displays subtiele invloed hadden op hoe bezoekers zich gedroegen. De achtergrondgeluiden, zoals de films die in de kamers draaien, kunnen het gedrag van de bezoekers sturen, bijvoorbeeld door ze aan te moedigen hun stem te verlagen in de ruimtes, waardoor een sfeer van solemniteit ontstaat. Dit benadrukt het belang van de fysieke ruimte in de vorming van de ervaringen van bezoekers, en hoe de bezoekers op hun beurt het erfgoed transformeren door hun reacties op de tentoonstellingen.

Erfgoed is dus niet een statisch object, maar een proces van voortdurend onderhandeling, verandering en wederzijdse beïnvloeding. Het is door de interactie van mensen met monumenten en andere erfgoedobjecten dat de geschiedenis, en de betekenissen die eraan worden gehecht, tot leven komen. Dit proces is niet altijd voorspelbaar en kan verschillende emoties oproepen: verdriet, woede, liefde, eerbied. Het is deze emotionele en fysieke betrokkenheid die erfgoed tot een krachtig geopolitiek instrument maakt, dat niet alleen de geschiedenis van een samenleving weerspiegelt, maar ook actief bijdraagt aan de vorming van haar toekomstige identiteit.