Hoe ontwikkelde de GAO zich tot een deskundige en neutrale toezichthouder binnen de overheid?

De Government Accountability Office (GAO) heeft in de loop der decennia een opmerkelijke transformatie doorgemaakt, waarbij de focus verschoof van traditionele boekhoudkundige taken naar een bredere rol van programma-evaluatie en overheidsanalyse. Dit proces begon al vóór de jaren zestig, toen de GAO nog vooral werd gezien als een accountantsbureau binnen de overheid, maar evolueerde naar een organisatie die diepgaande kennis ontwikkelde over hoe uitvoerende overheidsinstanties functioneren en hoe hun programma’s worden beheerd.

Het vertrek van de traditionele accountant-cultuur was niet zonder uitdagingen. Sommige medewerkers die startten in de overgangsperiode voelden nog steeds de invloed van de oude, boekhoudkundige mentaliteit, die gericht was op het tellen van feiten en het strikt volgen van procedures. De cultuur van zorgvuldige documentatie en het naleven van auditstandaarden blijft echter een fundamenteel kenmerk van de GAO, waarbij consistentie en transparantie voorop staan om continuïteit te waarborgen, zelfs bij personeelswisselingen.

Een andere belangrijke ontwikkeling binnen de GAO is de groei in diversiteit van het personeelsbestand. Waar in de jaren tachtig de typische medewerker vaak een witte man was met een achtergrond in accountancy, kent de huidige organisatie een breed scala aan achtergronden en expertisegebieden. Deze diversiteit wordt door velen gezien als een versterking van de competentie van de organisatie, mede dankzij de toegenomen methodologische deskundigheid en het gebruik van nieuwe data-analysetechnieken. Deze evolutie onderscheidt de GAO van andere overheidsorganisaties met een vergelijkbare missie.

Een terugkerend onderwerp van discussie binnen de GAO is de mate waarin de organisatie in staat is om tijdig rapporten aan het Congres te leveren. Hoewel officiële cijfers aangeven dat 97% van de rapporten op tijd wordt afgerond, gaat het debat vooral over de vraag of de rapporten ook op het moment worden geleverd dat zij het meest waardevol zijn voor beleidsbeslissingen. Terwijl sommigen vinden dat er onvoldoende inspanningen zijn gedaan om de doorlooptijd te verbeteren, verdedigen anderen de zorgvuldigheid en diepgang van de rapporten, die soms meer tijd vragen om hun analytische waarde te waarborgen. In sommige gevallen wordt in overleg met de opdrachtgevers de omvang van het verzoek aangepast om sneller te kunnen leveren.

De zelfperceptie van GAO-medewerkers is dat zij als experts opereren die het functioneren van de overheid zorgvuldig analyseren met als doel de effectiviteit te verbeteren. Deze houding wordt ondersteund door het grote aantal rapporten dat jaarlijks wordt geproduceerd en de voortdurende vraag vanuit het Congres om hun expertise in te schakelen. De evolutie van een boekhoudkundige controleur naar een deskundige op het gebied van overheidsprogramma’s heeft de GAO volgens betrokkenen tot een veel sterker en neutraler instituut gemaakt.

Naast de inhoudelijke deskundigheid en methodologische ontwikkeling is het aspect van neutraliteit cruciaal. Dit werd met name belangrijk in de jaren negentig, toen de politieke verhoudingen in het Congres veranderden en de GAO haar positie als onpartijdige waakhond moest versterken. Neutraliteit betekent niet alleen onafhankelijkheid van politieke invloeden, maar ook een voortdurende toewijding aan het objectief en zorgvuldig uitvoeren van audit- en evaluatieprocessen, waarbij het vertrouwen van zowel het Congres als de uitvoerende macht wordt behouden.

Hoe beïnvloedde de verhuizing van het Economic Research Service (ERS) de neutraliteit en competentie van de Amerikaanse overheid?

De verhuizing van het Economic Research Service (ERS) van Washington DC naar Kansas City markeerde een diepgaande en langdurige verstoring van de institutionele continuïteit en expertise binnen deze belangrijke onderzoeksinstantie van het USDA. Hoewel de officiële argumenten – kostenbesparing en nabijheid tot het landbouwcentrum – werden gepresenteerd als rationele motieven, werden deze door betrokkenen unaniem als weinig overtuigend bestempeld. De impact was verstrekkend: vrijwel niemand verhuisde mee, wat leidde tot een grootschalig vertrek van ervaren medewerkers, met een bijna onherstelbaar verlies aan specialistische kennis. Het gevoel van onzekerheid en angst onder het personeel over de toekomst van de organisatie was diepgeworteld; termen als “PTSD” werden niet zelden genoemd om de psychologische nasleep te duiden.

Het ERS-voorbeeld illustreert de kwetsbaarheid van neutrale, deskundige bureaucratische instellingen in een politieke context waar leidinggevenden, zoals voormalig secretaris Perdue, actief weinig waarde hechtten aan de objectieve, onafhankelijke rol van deze instanties. Dit staat in scherp contrast met andere agentschappen die zich konden beroepen op beschermende leiders die streefden naar het behouden van hun neutraliteit en competentie. De politieke machtsdynamiek binnen de Trump-administratie, die in theorie tegen de ‘deep state’ vocht maar in praktijk politieke controle over ambtelijke instituties nastreefde, maakte ERS tot een mikpunt van verzwakking. Het gebrek aan invloedrijke bondgenoten binnen het Congres en de steun van lokale politici uit Kansas en Missouri maakten de verhuizing politiek haalbaar, ondanks verzet van andere partijen.

Het is van essentieel belang te beseffen dat de waarde van neutrale competentie niet alleen ligt in het produceren van feiten en analyses, maar ook in het waarborgen dat deze niet vervormd of geblokkeerd worden door politieke belangen. Voor het publiek en beleidsmakers betekent dit dat het vertrouwen in een competente en onafhankelijke overheid afhankelijk is van institutionele waarborgen die de professionele integriteit van ambtelijke diensten beschermen. De ervaring van het ERS benadrukt hoe snel en diepgaand een dergelijke integriteit beschadigd kan worden wanneer leiderschap en politieke context deze bescherming niet bieden.

Hoe kunnen beschermingsmaatregelen voor neutrale competentie het functioneren van overheidsinstellingen waarborgen?

De procedurele beschermingsmaatregelen voor neutrale competentie zijn cruciaal voor het behoud van de onafhankelijkheid en effectiviteit van overheidsinstellingen. Een leider van een nieuwe organisatie heeft de mogelijkheid om een cultuur te creëren die de levensduur van het agentschap overstijgt, zoals bewezen door figuren als Rivlin, Dawes en McCarl. Hoewel het moeilijker is om de cultuur van een agentschap te veranderen, kunnen bekwame leiders zoals Staats, Walker en Smith dit wel degelijk bewerkstelligen. Aan de andere kant kan een leider die probeert om de bestaande normen te ondermijnen dit ook doen, maar de andere drie “P’s” die de bescherming van neutrale competentie waarborgen, kunnen het moeilijker maken – maar niet onmogelijk, zoals het geval was met leiders zoals Vought en Perdue.

Het vermogen van de comptroller general om zijn functie te behouden, ongeacht de politieke veranderingen in de regering, stelt de GAO in staat om de organisatie te beschermen en ervoor te zorgen dat de staf onpartijdig en neutraal blijft. Dit systeem heeft de GAO geholpen zich te wapenen tegen externe druk, zoals blijkt uit de Holifield-hoorzittingen in 1965 en de aanvallen op het budget van de GAO door de Republikeinen in 1995. Maar zelfs met deze bescherming blijft de GAO niet volledig immuun voor externe krachten. De lange termijn van de comptroller general biedt echter een gematigde reactie op dergelijke crises en maakt het mogelijk om de organisatie te versterken in plaats van te verzwakken.

Bij de Office of Management and Budget (OMB) zou het extreem moeilijk zijn om de organisatie uit Washington D.C. te verplaatsen, aangezien de OMB deel uitmaakt van het uitvoerende kantoor van de president en regelmatig samenwerkt met zowel het Witte Huis als het Congres. De beschermingen die het personeel van de OMB geniet, zijn echter niet absoluut. Toen de OMB-staf weigerde om illegaal fondsen in te houden die aan Oekraïne waren toegewezen, en twee hoge stafleden in 2019 opstapten uit protest, realiseerde de Trump-administratie zich dat er grenzen waren aan de bereidheid van de OMB om als partner voor de president te fungeren. Dit werd duidelijk toen de administratieve strategieën werden verergerd met het Executive Order Schedule F, wat een poging was om de beschermingen voor overheidsfunctionarissen te omzeilen en hen meer controle te geven over de overheidsorganisaties.

Een goed leiderschap kan de neutrale competentie van een overheidsinstelling beschermen, maar wanneer leiders vastbesloten zijn om deze competentie te ondermijnen, kunnen zij de beschermingsmaatregelen erodeert of omzeilen. De Trump-administratie slaagde erin om de ERS te verzwakken en had, als ze een tweede termijn had gehad, mogelijk ook geprobeerd de OMB op vergelijkbare wijze te ondermijnen. De politieke steun die instellingen zoals de GAO en de CBO genieten, biedt hen echter een zekere mate van bescherming tegen dergelijke aanvallen. De CBO bijvoorbeeld werkt voor het Congres, wat hen een belangrijke buffer biedt tegen de invloed van de president, terwijl de OMB werkt voor de president en daardoor kwetsbaarder is voor politieke druk.